Wheat Crop: ઘઉંના પાકમાં આવતા મુખ્ય રોગો, નિયંત્રણ માટે ખેડૂતો આ બાબતોની રાખે કાળજી

ચીન પછી ભારત વૈશ્વિક સ્તરે ઘઉંના ઉત્પાદનમાં બીજા ક્રમે છે. હાલમાં 2021થી 22ની સીઝન દરમિયાન ભારતમાં આખા અનાજનું કુલ ઉત્પાદન 314.51 મિલિયન ટન નોંધાયું છે, જેમાં 2021થી 22ની સીઝન દરમિયાન ઘઉંનું કુલ ઉત્પાદન 106.4 મિલિયન ટન હતું. કૃષિ સિઝન 2021-22 દરમિયાન ભારતમાંથી ઘઉંની કુલ નિકાસ 7.85 મિલિયન ટન રહી હતી.

આ દિવસોમાં ઉત્તર ભારતમાં કડકડતી ઠંડી પડી રહી છે. તાપમાન 2 ડિગ્રીની નજીક પહોંચી ગયું છે. જેના કારણે સામાન્ય જનજીવન પ્રભાવિત થયું છે. પરંતુ આ ઠંડી ઘઉંના પાક માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. રવિ સિઝનના મુખ્ય પાક ઘઉંની વાવણી ઓક્ટોબરથી શરૂ થઈ હતી. વર્તમાન રવિ સિઝનમાં ખેડૂતોએ 6 જાન્યુઆરી સુધી 332.16 લાખ હેક્ટરમાં ઘઉંનું વાવેતર કર્યું છે. આ પાકની લણણી માર્ચ-એપ્રિલમાં શરૂ થશે.

કૃષિ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર રાજસ્થાન (2.52 લાખ હેક્ટર), ઉત્તર પ્રદેશ (1.69 લાખ હેક્ટર), મહારાષ્ટ્ર (1.20 લાખ હેક્ટર), ગુજરાત (0.70 લાખ હેક્ટર), છત્તીસગઢ (0.63 લાખ હેક્ટર), બિહાર (0.44 લાખ હેક્ટર), પશ્ચિમ બંગાળ (0.10 લાખ હેક્ટર), જમ્મુ અને કાશ્મીર (0.06 લાખ હેક્ટર) અને આસામ (0.03 લાખ હેક્ટર)માં વધુ ઘઉંનું વાવેતર થયું છે. ત્યારે ચાલો જાણીએ ઘઉંના પાકમાં મુખ્ય અસર કરતા રોગો.

ઘઉંનો પાક મુખ્યત્વે આઠ પ્રકારના રોગોથી પ્રભાવિત થાય છે, જે નીચે મુજબ છે

• Rust Disease
• Karnal bunt disease
• loose smut disease
• Powdery mildew disease
• Alternaria leaf blight disease
• Sehun (Tundu) disease
• Flag smut disease
• Foot rot disease

જો ખેડૂતો નીચે આપેલા પગલાં યોગ્ય રીતે અપનાવે તો તેઓ તેમના પાકમાંથી થતા રોગોના પ્રકોપને ઘટાડી શકે છે

• રોગ પ્રતિરોધક જાતો પસંદ કરવી જોઈએ.
• પ્રમાણિત અથવા નોંધાયેલ બીજ વાવવા જોઈએ.
• બીજને કાર્બનિક ફૂગનાશક સાથે સારવાર કર્યા પછી વાવવા જોઈએ.
• ખેતરમાંથી અનિચ્છનીય નીંદણનો નાશ કરવો જોઈએ.
• ઘઉંનો પાક દર વર્ષે એક જ ખેતરમાં વારંવાર ઉગાડવો જોઈએ નહીં.
• પાક ફેરબદલી કરવી જોઈએ.
• ખાતરનો ઉપયોગ યોગ્ય સંતુલનમાં થવો જોઈએ.
• કૃત્રિમ દવાઓનો ઉપયોગ ઓછામાં ઓછો કરવો જોઈએ.
• વાવણી યોગ્ય સમયે કરવી જોઈએ.
• રોગગ્રસ્ત છોડને મૂળ સહિત જડમૂળથી નાશ કરવો જોઈએ.
• ઉનાળામાં ઊંડી ખેડાણ કરવી જોઈએ, જેથી જમીનમાં રહેલા રોગાણુ નાશ પામે.
• રોગ માટે સંવેદનશીલ જાતો ઉગાડવી જોઈએ નહીં.
• પાકની ચોક્કસ સમયાંતરે કાળજી લેવી જોઈએ.
• કરનાલ બંટ રોગની અસર ઘટાડવા માટે ઘઉંના પાકમાં ચણા અથવા મસૂરના છોડને આંતરપાક તરીકે ઉગાડવા જોઈએ.
• બીજની માવજત વિટાવેક્સ અથવા બેલ્ટ સાથે 0.2% પર કરવી જોઈએ.

નોંધ- પાક પરના રોગોના સંચાલનને લગતી વધુ માહિતી માટે, તમારા નજીકના કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્ર અથવા કૃષિ યુનિવર્સિટીની મુલાકાત લો અને વિષય નિષ્ણાતોની સલાહ લો.