દાડમના બગીચામાં જીવાતનો પ્રકોપ વધ્યો, ખેડૂતો મુશ્કેલીમાં

મહારાષ્ટ્રના (Maharastra) સાંગોલા તાલુકાના ખડકાળ સીમમાં છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી દાડમના (Pomegranate) બગીચાઓ ખીલી રહ્યા હતા. સારી આબોહવા અને પાણી પુરવઠાને કારણે આ બ્લોકે દાડમના ઉત્પાદનમાં દેશમાં આગવું સ્થાન બનાવ્યું છે, પરંતુ દાડમના બગીચાનું વધતું અસ્તિત્વ જીવાતોને કારણે જોખમમાં છે. છેલ્લા બે વર્ષથી કમોસમી વરસાદ અને પિનહોલ બોરર જીવાતોના વધતા જતા બનાવોને કારણે બગીચાને નાશ કરવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ બચ્યો નથી. જો પિનહોલ બોરર્સથી અસરગ્રસ્ત વૃક્ષોને દૂર કરવામાં ન આવે તો તે અન્ય વૃક્ષોને પણ અસર કરે છે. જેના કારણે બ્લોકમાં અડધાથી વધુ બગીચા સાફ થઈ ગયા છે. એટલું જ નહીં, મજૂરો અને સાદી મશીનરીની મદદથી તે શક્ય ન હોવાથી અધ્યતન મશીન પણ સંગોલા બ્લોકમાં લાવવામાં આવ્યું છે. ખેડૂતોની સામે છેલ્લા 20 વર્ષથી ઉગાડવામાં આવતા બગીચાઓ નાશ પામી રહ્યા છે.

આબોહવા પરિવર્તન દાડમના બગીચાને અસર કરી રહ્યું છે. જ્યારે છેલ્લા બે વર્ષથી બગીચાઓ ખીલે છે, ત્યારે હવે પિનહોલ બોરર્સના વધતા પ્રકોપને કારણે તે કાપવામાં આવી રહ્યા છે. પિનહોલ બોરર એ એક જંતુ છે જે દાડમના દાંડીને વીંધે છે અને આખા છોડને સુકવી નાખે છે. પહેલા ડાળી સુકાઈ જાય છે અને પછી ધીમે ધીમે આખો છોડ. આબોહવા પરિવર્તનને કારણે જીવજંતુઓના હુમલા વધી રહ્યા છે. જો કે કૃષિ વિભાગ તરફથી ખેડૂતોને આ અંગે માર્ગદર્શન આપવામાં આવી રહ્યું છે, પરંતુ હજુ સુધી કોઈ દવા નથી, જેથી બગીચાને બચાવી શકાય. દાડમના ઉત્પાદનમાં ધરખમ ઘટાડો નોંધાયો છે. જિલ્લાના ખેડૂતોની આજીવિકા તેના પર નિર્ભર છે.

બગીચાને દૂર કરવા માટે કટીંગ મશીનો મુકાયા

અત્યાર સુધી પાક સંરક્ષણ માટે વિવિધ પગલાં લેવામાં આવ્યા છે, પરંતુ સાંગોલા બ્લોકમાં દાડમના બગીચાઓને છુટકારો મેળવવા માટે અત્યાધુનિક મશીનરી પહોંચી રહી છે. હવે સાંગોલાના દીપક ચવ્હાણ આ કટીંગ મશીન લાવ્યા છે અને તેમણે બ્લોકમાં સેંકડો એકરના બગીચા કાપીને તેમાંથી બાયોકોલ બનાવ્યું છે. હવે આ બગીચાઓને દૂર કરવા માટે હજારો રૂપિયાનો ખર્ચ કરવો પડે છે અને હવે ખેડૂતોએ મશીનની મદદથી સીધા જ બગીચા કાપવાનું શરૂ કર્યું છે. આ કાપેલા વૃક્ષોમાંથી બ્રિકેટ બનાવવામાં આવે છે. આ બ્રિકેટ્સનો ઉપયોગ ઔદ્યોગિક બોઇલરો માટે બળતણ તરીકે થાય છે.

યુરોપિયન માર્કેટમાં દાડમની વધુ માંગ

મહારાષ્ટ્રના કેલિફોર્નિયા તરીકે પણ ઓળખાતો સંગોલા તાલુકો તેના દાડમ માટે દેશભરમાં પ્રખ્યાત હતો. સાંગોલા દાડમ સીધા વિદેશી યુરોપિયન બજારોમાં વેચવામાં આવતા હતા. દાડમ સાંગોલાના ખેડૂતોમાં સમૃદ્ધિ લાવી હતી અને એકબીજા સાથેની હરીફાઈને કારણે તાલુકાની આવક અનેકગણી વધી રહી હતી. પોષણની દૃષ્ટિએ દાડમનું વિશેષ મહત્વ છે, પરંતુ દાડમ સંશોધન પરિષદ, સ્થાનિક વહીવટીતંત્ર અને જનપ્રતિનિધિઓની ઉદાસીનતાના કારણે બગીચાના રક્ષણ માટે કોઈ યોગ્ય પગલાં લેવાયા નથી. જેના કારણે ખેડૂતો નિરાશ થયા છે.