ચારા સંકટને લઈને સરકારે 2 વર્ષ પહેલા જ બનાવી હતી ખાસ યોજના, પરંતુ આગળ વધી શકી નહીં, જાણો કારણ

સંભવિત સંકટને ધ્યાનમાં રાખીને કેન્દ્ર સરકારે લગભગ બે વર્ષ પહેલા ઘાસચારાની અછતને પહોંચી વળવા માટે બ્લુ પ્રિન્ટ તૈયાર કરી હતી. આ અંતર્ગત નેશનલ ડેરી ડેવલપમેન્ટ બોર્ડ (National Dairy Development Board)દ્વારા ચારા માટે લગભગ 100 ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPO)ની સ્થાપના કરવામાં આવનાર હતી, પરંતુ હજુ સુધી એક પણ FPO નોંધાયેલ નથી. આ મંદીના કારણે ઘણા કૃષિ (Agriculture) પરિવારો પર પ્રતિકૂળ અસર થઈ રહી છે અને ઘાસચારાની કટોકટીનો સામનો કરી રહ્યા છે.

ઘાસચારા માટે 100 FPOs સ્થાપવાની દરખાસ્ત કેન્દ્રીય મત્સ્યોદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રાલય (MoFAHD)દ્વારા સપ્ટેમ્બર 2020 માં તૈયાર કરવામાં આવી હતી જે મે 2019 માં ભારતીય જનતા પાર્ટીની સત્તામાં આવ્યા બાદ તાત્કાલિક 2019-20 ના બજેટમાં આ જાહેરાત 10,000 FPO બનાવવાની સરકારની મહત્વાકાંક્ષી યોજનાનો માત્ર એક ભાગ હતો. કોરોના સંકટ પહેલા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ 29 ફેબ્રુઆરી 2020ના રોજ ચિત્રકૂટમાં આ યોજનાની ઔપચારિક શરૂઆત કરી હતી.

ઘાસચારા માટે હજુ સુધી એક પણ FPO રચાયો નથી

વેબસાઈટ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ અનુસાર, કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રાલય દ્વારા ઉપલબ્ધ માહિતી અનુસાર, આ વર્ષે 16 ઓગસ્ટ સુધીમાં 13 અમલીકરણ એજન્સીઓને 8,416 FPO ફાળવવામાં આવ્યા છે, જેમાંથી 3,287 FPO નોંધાઈ ચૂક્યા છે. વધુમાં, NDDBને ફાળવવામાં આવેલા 26 FPOમાંથી માત્ર એક જ 16 ઓગસ્ટ, 2022 સુધી નોંધાયેલ છે. MoFAHD સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે NDDB હેઠળનો આ FPO મધ (Honey)માટે પણ છે, ઘાસચારા માટે નહીં.

FPO યોજના હેઠળ 10,000 ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPOs)ની રચના અને પ્રમોશનનું કુલ બજેટ 6,865 કરોડ રૂપિયા છે. જેમાં પાંચ વર્ષ એટલે કે, 2019-20 થી 2023-24 માટે 4,496 કરોડ રૂપિયા અને 2024-25 થી ચાર વર્ષ માટે 2,369 કરોડ રૂપિયા પ્રતિબદ્ધ જવાબદારી છે.

ગત વર્ષે ઘાસચારા માટે ખાસ આયોજન કર્યું હતું

સરકારી સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે 28 સપ્ટેમ્બર, 2020 ના રોજ કૃષિ સચિવની આગેવાની હેઠળની નેશનલ પ્રોજેક્ટ મેનેજમેન્ટ એડવાઇઝરી એન્ડ ફંડ સેક્શનિંગ કમિટી (N-PMAFSC)ની ચોથી બેઠકમાં એ પણ ચર્ચા કરવામાં આવેલ એજન્ડામાંનો એક ‘ડેરી સેક્ટરમાં FPO’પણ હતો. FPO યોજના સાથે ઉદાર નાણાકીય સહાય માટે, એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે પશુપાલન અને ડેરી વિભાગ (DAHD)ડેરી ખેડૂતો સાથે 100 FPO માટે પ્રસ્તાવ તૈયાર કરશે અને સબમિટ કરશે.

આ મામલો 10 જૂન, 2021ના રોજ N-PMAFSCમાં ફરી ચર્ચા માટે આવ્યો હતો. એગ્રીકલ્ચર સેક્રેટરીએ DAHDને દરખાસ્તને એવી રીતે સુધારવા માટે કહ્યું કે તે ઘાસચારાની આસપાસ કેન્દ્રિત હોય. NDDB, સૂચિત અમલીકરણ એજન્સીને DAHD દ્વારા તરત જ સુધારેલી દરખાસ્ત સબમિટ કરવા કહેવામાં આવ્યું હતું જેથી કરીને કૃષિ સહકાર અને ખેડૂત કલ્યાણ વિભાગ “NDDBને ચારા પ્લસ મોડલ માટે વહેલામાં વહેલી તકે અમલીકરણ એજન્સી તરીકે સૂચિત કરી શકે.”

100 ચારા પ્લસ એફપીઓની રચના માટેની દરખાસ્ત

પછી બીજા દિવસે, કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રાલયને 100 ચારા પ્લસ એફપીઓની રચના માટે સુધારેલી દરખાસ્ત મળી. ખેડૂતોની આવક વધારવા માટે સ્વનિર્ભર ગ્રામ્ય સ્તરે પણ એક મોડેલ તૈયાર કરવાનું વિચાર્યું હતું.

સરકારની એફપીઓ યોજના હેઠળ, એફપીઓને ત્રણ અલગ-અલગ રીતે નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે: પ્રથમ, એફપીઓ દીઠ રૂ. 18નો મેનેજમેન્ટ ખર્ચ; FPO દીઠ મહત્તમ રૂ. 15 લાખ સુધીની ઇક્વિટી ગ્રાન્ટ; અને એવા પ્રોજેક્ટ માટે એફપીઓ દીઠ ક્રેડિટ ગેરંટી કવર જ્યાં મહત્તમ લોન રૂ.2 કરોડથી વધુ ન હોય.