Onion Price: ત્રણ મહિનાથી ખેડૂતોને રડાવી રહી છે ડુંગળી, નાફેડની ખરીદીએ ખેડૂતોને વધુ નિરાશ કર્યા

શું તમને છેલ્લા ત્રણ મહિનામાં મંડીમાં 10 કે 15 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના દરે ડુંગળી (onion) મળી છે? તમારો જવાબ નામાં હશે. બીજી તરફ મહારાષ્ટ્રના લાખો ખેડૂતો (farmers) માત્ર 1 થી 5 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે (price)ડુંગળી વેચી રહ્યા છે. આ કોઈ કાલ્પનિક વાત નથી પરંતુ સરકારી રેકોર્ડમાં નોંધાયેલી ખેડૂતોની વેદના છે. જેઓ ત્રણથી ચાર મહિનાની મહેનત પછી ડુંગળી ઉગાડે છે તેઓને વેપારીઓને સરેરાશ 1 રૂપિયાથી 8 થી 10 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે ડુંગળી વેચવાની ફરજ પડે છે. આમ છતાં નાફેડે ડુંગળીના કુલ ઉત્પાદનમાંથી માત્ર 0.7 ટકા જ ખરીદી કરી છે.

કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, 2021-22 દરમિયાન દેશમાં 30 મિલિયન મેટ્રિક ટનથી વધુ ડુંગળીનું ઉત્પાદન થવાની ધારણા છે. જ્યારે બફર સ્ટોક તરીકે, નાફેડ (નેશનલ એગ્રીકલ્ચરલ કો-ઓપરેટિવ માર્કેટિંગ ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયા) એ માત્ર 2.5 લાખ ટન ડુંગળીની ખરીદી કરી છે. એટલે કે એક ટકા પણ નહીં. તે પણ માત્ર 11 થી 16 રૂપિયા પ્રતિ કિલો સુધી આપવામાં આવી છે. ખેડૂતોનું કહેવું છે કે તે ઉત્પાદન ખર્ચ કરતા પણ ઓછો છે. ઉત્પાદન ખર્ચ 18 રૂપિયા પ્રતિ કિલો થઈ ગયો છે. તેમ છતાં, ખેડૂતોએ તેને મજબૂરીમાં ડુંગળી વેચી હતી કારણ કે બજારમાં તેની કિંમત તેના કરતા ઓછી હતી. નાફેડ બફર સ્ટોક માટે ડુંગળી ખરીદે છે.

નાફેડ પર ઉભા થઈ રહ્યા છે પ્રશ્નો

મહારાષ્ટ્ર ઓનિયન ગ્રોવર્સ ઓર્ગેનાઈઝેશનના ફાઉન્ડર પ્રેસિડેન્ટ ભરત દિઘોલે કહે છે કે ગયા વર્ષે NAFEDએ મહારાષ્ટ્રના ખેડૂતોને ડુંગળીના ભાવ 23 રૂપિયા પ્રતિ કિલો સુધી આપ્યા હતા. સામાન્ય જનતા માટે ગત વર્ષની સરખામણીએ આ વર્ષે મોંઘવારી વધી છે. પરંતુ નાફેડ એવું વિચારતું નથી. કદાચ તેથી જ તેણે આ વખતે ખેડૂતો પાસેથી પહેલા કરતા ઓછા ભાવે ડુંગળી ખરીદી. તેમણે ખેડૂતોના બળતા પર મીઠું છાંટ્યું છે.

તેમનું કહેવું છે કે જ્યારે ખેડૂતોને લૂંટવાના હોય ત્યારે અર્થશાસ્ત્રના નિયમો બદલાય છે. જ્યારે ખાતર, પાણી, વીજળી, બિયારણ, જંતુનાશકો સહિત તમામ કૃષિ સામગ્રીના ભાવમાં વધારો થયો છે. જો નાફેડે ગયા વર્ષના ભાવે 20-25 લાખ ટન ડુંગળી પણ ખરીદી હોત તો બજારનું ચિત્ર બદલાઈ ગયું હોત. ખેડૂતોને સારા ભાવ મળવા લાગ્યા. નીચા ભાવે ડુંગળી વેચીને ખેડૂતોની આવક બમણી થઈ.

જો કે, નાફેડના ડિરેક્ટર અશોક ઠાકુરના જણાવ્યા અનુસાર, 2014-15માં અમારો ડુંગળીનો બફર સ્ટોક માત્ર 2500 થી 5000 મેટ્રિક ટન હતો. એટલે કે ખેડૂતો પાસેથી માત્ર એટલી જ ખરીદી કરવામાં આવી હતી. જ્યારે હવે તે 2.5 લાખ મેટ્રિક ટન થઈ ગયું છે. નાફેડ પાસે ડુંગળીનો સંગ્રહ કરવાની એટલી જ ક્ષમતા છે. રાજ્ય સરકારે પણ થોડી જવાબદારી લેવી જોઈએ.

ન્યૂનતમ ભાવ ગેરંટી જરૂરીઃ શર્મા

પ્રસિદ્ધ અર્થશાસ્ત્રી દેવિન્દર શર્મા કહે છે કે મહત્ત્વનો મુદ્દો એ છે કે કોઈપણ સરકાર કે સહકારી એજન્સી ખેડૂતો પાસેથી જે ઉત્પાદન ખરીદી રહી છે તેની સાથે લઘુત્તમ કિંમત નક્કી કરવી જોઈએ. તેનાથી ઓછી ખરીદી કરનારને દંડ ફટકારવામાં આવ્યો હતો. પછી તે ખરીદ એજન્સી હોય કે ખાનગી ક્ષેત્ર. તમામ પાકોના ઉત્પાદન ખર્ચની વૈજ્ઞાનિક ઢબે ગણતરી કરવી જોઈએ અને તેના પર નફો નક્કી કરીને લઘુત્તમ ભાવ નક્કી કરવો જોઈએ.

સ્પેનમાં ઉત્પાદન ખર્ચ કરતાં ઓછી કૃષિ પેદાશો ખરીદવા પર દંડ છે, તો આપણા દેશમાં કેમ નહીં. જ્યાં સુધી અને જ્યાં સુધી ખેત પેદાશોના લઘુત્તમ ભાવની ખાતરી નહીં મળે ત્યાં સુધી ખેતી અને ખેડૂતોને મુશ્કેલીમાંથી બહાર કાઢી શકાશે નહીં.

સરકાર અને વેપારીઓ પર સવાલ

દિઘોલે કહે છે કે અમે આઝાદીની 75મી વર્ષગાંઠ ઉજવી રહ્યા છીએ. પરંતુ આજ સુધી કોઈ સરકારે ડુંગળીને લઈને કોઈ નીતિ બનાવી નથી. મહારાષ્ટ્ર સૌથી વધુ ડુંગળીનું ઉત્પાદન કરતું રાજ્ય છે. દેશની 40 ટકા ડુંગળીનું ઉત્પાદન અહીં થાય છે. લગભગ 15 લાખ લોકો તેની ખેતી સાથે જોડાયેલા છે. તેઓને છેલ્લા ત્રણ મહિનાથી એક પૈસાના ભાવે ડુંગળી વેચવી પડી રહી છે.

હવે નિરાશામાં જો અહીંના ખેડૂતો ડુંગળીની ખેતી બંધ કરશે તો આ મામલે તેમનો દેશ અન્ય દેશો પર નિર્ભર થઈ જશે. આપણે ડુંગળીની આયાત કરવી પડશે અને તેની કિંમત ઘણી વધી જશે. જનતા પર મોંઘવારીની વધુ માંગ રહેશે. દિઘોલે કહ્યું કે જે વેપારીઓ ખેડૂતો પાસેથી 5 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે ડુંગળી ખરીદે છે અને 40 રૂપિયામાં જનતાને વેચે છે તેમની સામે સરકાર કડક પગલાં લેવાનું કેમ ટાળે છે.