ખેડૂતો માટે ફાયદાકારક છે ટીશ્યુ કલ્ચરથી તૈયાર કરેલા છોડમાંથી કેળાની ખેતી, જાણો સંપૂર્ણ વિગત

કેળાની ખેતી (Banana Farming)ખેડૂતો માટે નફાકારક સોદો માનવામાં આવે છે. જેના કારણે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં આ દિશામાં ખેડૂતોનું વલણ વધી રહ્યું છે. કેટલાક ખેડૂતો ટીશ્યુ કલ્ચરમાંથી તૈયાર કરાયેલા છોડમાંથી કેળાની ખેતી કરતા હોય છે જેથી વધુ ફાયદો થાય, પરંતુ નિષ્ણાતો માને છે કે ટીશ્યુ કલ્ચર(Tissue culture)માંથી તૈયાર કરાયેલા છોડમાંથી કેળાની ખેતી ખેડૂતો માટે ફાયદાકારક છે, પરંતુ તે સાચી જાણકારીના આધારે ખેતી કરતા નથી તો તેમને આગામી સમયમાં ફાયદાના બદલે નુકસાન ભોગવવું પડી શકે છે.

નિષ્ણાતો માને છે કે ખેડૂતોએ તેની માહિતી લીધા પછી જ કેળાની ખેતી શરૂ કરવી જોઈએ. કારણ કે આજકાલ કેળાના છોડના નામે ઘણી ભેળસેળ થઈ રહી છે. વરિષ્ઠ ફળ વૈજ્ઞાનિક ડો. એસ. કે. સિંઘે ખેડૂતોને ટીશ્યુ કલ્ચર વિશે સંપૂર્ણ માહિતી આપી હતી. તેમણે તેના ગુણ અને ગેરફાયદા સમજાવ્યા. જેમાંથી ખેડૂતો ઘણું શીખી શકે છે.

ટીશ્યુ કલ્ચરનો ફાયદો શું છે

ડૉ. સિંઘ જણાવે છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી કેળાની સુધારેલી પ્રજાતિના છોડ ટિશ્યુ કલ્ચર પદ્ધતિથી તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યા છે. આ પદ્ધતિથી તૈયાર કરાયેલા છોડમાંથી કેળાની ખેતી કરવાના ઘણા ફાયદા છે. આ છોડ સ્વસ્થ અને રોગમુક્ત છે. છોડ સમાનરૂપે વધે છે. તેથી, રાઇઝોમના ફૂલો, ફળ અને લણણી તમામ છોડમાં એક સાથે થાય છે, જેના કારણે તેના માર્કેટિંગની સુવિધા મળે છે.

ફળ વૈજ્ઞાનિકના મતે ફળોનો આકાર અને પ્રકાર એકસમાન અને મજબૂત હોય છે. ટીશ્યુ કલ્ચરમાંથી તૈયાર કરાયેલા છોડ લગભગ 60 દિવસમાં ફળ આપે છે. આ રીતે કેળાનો પ્રથમ પાક વાવેતર પછી 12-14 મહિનામાં મળે છે. સરેરાશ ઉપજ છોડ દીઠ 30-35 કિગ્રા છે. વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિથી ખેતી કરીને પણ 60 થી 70 કિલો ઉત્પાદન મેળવી શકાય છે.

ટીશ્યુ કલ્ચર દ્વારા તૈયાર કરાયેલા કેળાના છોડમાંથી પ્રથમ પાક લીધા પછી, બીજા ખુંટી પાક (Peg Crop)માં ગુચ્છ (બંચ) 8-10 મહિનામાં ફરી દેખાય છે. આ રીતે 24-25 મહિનામાં કેળાના બે પાક લઈ શકાય છે. જ્યારે અન્ય પદ્ધતિથી તૈયાર કરાયેલા છોડ સાથે આ શક્ય નથી. આવા છોડ રોપવાથી સમય અને પૈસાની બચત થાય છે. પરિણામે, જલ્દી મૂડી ઉભી થાય છે.

બિહારમાં ટીશ્યુ કલ્ચર દ્વારા કેળાની ખેતી

આજકાલ, બિહાર જેવા રાજ્યમાં પણ, ટીશ્યુ કલ્ચર દ્વારા તૈયાર કરાયેલ કેળાના છોડમાંથી કેળાની ખેતી કરવામાં આવે છે, જ્યાં પરંપરાગત રીતે કેળાની ખેતી રાઇઝોમ(Rhizome)દ્વારા કરવામાં આવતી હતી. તેમ છતાં, બિહારમાં કેળાની ટીશ્યુ કલ્ચર પ્રયોગશાળાઓ બહુ ઓછી છે, જ્યારે અન્ય પ્રદેશોમાં જ્યાં કેળાની ખેતી અગ્રણી છે, ત્યાં ઘણી ટીશ્યુ કલ્ચર પ્રયોગશાળાઓ છે. પરંતુ હજુ પણ દેશના કેળા ઉગાડતા ખેડૂતોની સામે સૌથી મોટી સમસ્યા એ છે કે આદર્શ ટિશ્યુ કલ્ચર દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવતા કેળાના છોડમાં કયા ગુણો હોવા જોઈએ તેની બહુ ઓછી માહિતી ઉપલબ્ધ છે.

ડૉ.સિંઘના મતે, જો યોગ્ય છોડની પસંદગી ન કરવામાં આવે તો છોડ મરી જવાની શક્યતાઓ વધી જાય છે. ત્યારે ટીશ્યુ કલ્ચર તૈયાર કરેલ કેળાના છોડને સખત બનાવ્યા પછી, તેની ઊંચાઈ ઓછામાં ઓછી 30 સેમી હોવી જોઈએ અને 40-60 દિવસ સખત થઈ ગયા પછી, દાંડીની જાડાઈ (પરિમિતિ) ઓછામાં ઓછી 5.0-6.0 સેમી હોવી જોઈએ. છોડમાં ઓછામાં ઓછા 5-6 સક્રિય તંદુરસ્ત પાંદડા હોવા જોઈએ અને એક પાંદડાથી બીજા પાંદડા વચ્ચેનું અંતર 5.0 સેમીથી ઓછું ન હોવું જોઈએ. સખત તબક્કાના અંતે છોડમાં લગભગ 25-30 સક્રિય મૂળ હોવા જોઈએ.