Career in Museology: શું છે મ્યુઝિયોલોજી? ધોરણ 12 પછી કેવી રીતે બનાવવી કારકિર્દી? ક્યાં મળશે નોકરી, કેટલો પગાર, જાણો તમામ વિગતો
Museum Career Path: ધોરણ 12ની પરીક્ષા પાસ કર્યા પછી, તમે મ્યુઝોલોજીમાં કારકિર્દી બનાવી શકો છો. આ કોર્સ કર્યા પછી, તમને સંગ્રહાલયોમાં નોકરી મેળવવાની તક મળે છે. આ લેખમાં આ ક્ષેત્ર વિશે સંપૂર્ણ માહિતી વાંચો.
Museology Career Options in Museum: હેરિટેજ પ્રેમીઓ માટે મ્યુઝિયમમાં સમય પસાર કરવા કરતાં વધુ સારું કંઈ હોઈ શકે નહીં. આવા લોકોને ઈતિહાસ વિશેની વાતો જાણીને આનંદ થાય છે. જો તમને પણ તમારા દેશના વિરાસત પ્રત્યે લગાવ છે, તમને જૂની કલાકૃતિઓ ગમે છે, તો તમે મ્યુઝિયોલોજીનો (Museology) અભ્યાસ કરી શકો છો. આ કોર્સ તમારા માટે શ્રેષ્ઠ કારકિર્દી વિકલ્પોના (Best Career Options) દરવાજા ખોલી શકે છે. જ્યાં તમને તમારા ભવિષ્યને સાચવવાની સાથે-સાથે આવનારી પેઢીઓ માટે ઈતિહાસને સાચવવાનો મોકો મળે છે.
કલા તરફના વધતા વલણને ધ્યાનમાં રાખીને, મ્યુઝોલોજીનું ક્ષેત્ર વિસ્તર્યું છે. આજકાલ આ ક્ષેત્રમાં લાયકાત ધરાવતા વ્યાવસાયિકોની માંગ સતત વધી રહી છે. દેશભરમાં સેંકડો સરકારી અને ખાનગી સંગ્રહાલયો છે, જે લાયક લોકોને નોકરી આપે છે.
મ્યુઝિયોલોજી શું છે?
મ્યુઝિયોલોજીમાં ઈતિહાસ અને પુરાતત્વનો (Archaeology) સમાજ પરની અસરો સાથે અભ્યાસ કરવામાં આવે છે. જેમાં ઐતિહાસિક સંશોધન અને સંગ્રહની સાથે તે વસ્તુઓની જાળવણી સહિત મ્યુઝિયમ ડિઝાઇનના વિવિધ પાસાઓ વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે. તેમાં મ્યુઝિયમ મેનેજમેન્ટ અને એડમિનિસ્ટ્રેશન પણ સામેલ છે. મ્યુઝિયમમાં ઐતિહાસિક, વૈજ્ઞાનિક અને કલાત્મક વસ્તુઓને સાચવનાર વ્યાવસાયિકને મ્યુઝિયોલોજિસ્ટ કહેવામાં આવે છે. તે મ્યુઝિયમમાં ક્યુરેટરની (Museum Curators) જેમ કામ કરે છે.
જરૂરી લાયકાતો અને કૌશલ્યો
મ્યુઝિયોલોજી કોર્સમાં પ્રવેશ માટે ઉમેદવારની લઘુત્તમ લાયકાત 12મું પાસ છે. કોઈપણ પ્રવાહના વિદ્યાર્થીઓ આ કોર્સ કરી શકે છે, જો તેઓ ઇતિહાસ, પુરાતત્વ, કલા, ભારતીય સંસ્કૃતિ અને ઇતિહાસ, લલિત કલા વગેરેમાં રસ ધરાવતા હોય. ભારતીય અને વિદેશી પરંપરા અને વારસાને સમજવા માટે, સંસ્કૃત, ફારસી, લેટિન, ગ્રીક, અરબી, ઇટાલિયન, જર્મન, ફ્રેન્ચ વગેરે જેવી વિદેશી અથવા શાસ્ત્રીય ભાષાઓનું જ્ઞાન હોવાથી કારકિર્દીમાં ઝડપી પ્રગતિ થાય છે.
વિદેશી પ્રતિનિધિઓ અને પુરાતત્વવિદો સાથે કામ કરવા માટે, ઉમેદવાર પાસે સારી વાતચીત કુશળતા હોવી જોઈએ. આ ઉપરાંત, ડિઝાઇનિંગ-સ્કેચિંગનું મૂળભૂત જ્ઞાન આર્ટવર્કને ફરીથી ડિઝાઇન કરવાનું અને તેમની ડેટિંગ શીખવાનું સરળ બનાવે છે.
મ્યુઝોલોજી કોર્સ
મ્યુઝોલોજીમાં ડિપ્લોમા, અનુસ્નાતક અને પીએચડી અભ્યાસક્રમો ઉપલબ્ધ છે. અનુસ્નાતક અભ્યાસક્રમ માટે, વ્યક્તિએ પ્રાચીન ઇતિહાસ, સંસ્કૃતિ, સમાજશાસ્ત્ર, માનવશાસ્ત્રમાં સ્નાતક હોવું જોઈએ. આ ક્ષેત્રના મુખ્ય અભ્યાસક્રમો નીચે મુજબ છે.
- મ્યુઝોલોજી અને આર્કિયોલોજીમાં બેચલર ઓફ આર્ટસ
- મ્યુઝોલોજીમાં બી.એ
- આર્કિયોલોજીમાં બી.એ
- મ્યુઝોલોજી અને કન્ઝર્વેશનમાં પીજી ડિપ્લોમા
- પીજી ડિપ્લોમા ઇન મ્યુઝોલોજી એન્ડ હિસ્ટ્રી ઓફ ઈન્ડિયન આર્ટ
- આર્કિયોલોજી અને મ્યુઝોલોજીમાં એડવાન્સ ડિપ્લોમા
- મ્યુઝોલોજીમાં એમ.એ
- પુરાતત્વમાં એમ.એ
- મ્યુઝોલોજી અને આર્કિયોલોજીમાં એમફિલ
- મ્યુઝોલોજી અને આર્કિયોલોજીમાં પીએચડી
કોર્સ પૂરો કર્યા પછી, નેશનલ મ્યુઝિયમ, આર્કિયોલોજિકલ મ્યુઝિયમ, આર્ટ ગેલેરી વગેરેમાં નોકરી ઉપલબ્ધ છે. મ્યુઝિયોલોજિસ્ટ કોઈપણ મ્યુઝિયમમાં ક્યુરેટર, ડેપ્યુટી ક્યુરેટર, સંશોધન સહયોગી, મેનેજર વગેરે તરીકે કામ કરે છે. સરકારી અને ખાનગી બંને ક્ષેત્રમાં રોજગારીની તકો છે. સરકારો આજકાલ રાષ્ટ્રીય ધરોહરની જાળવણીની દિશામાં ઘણું ધ્યાન આપી રહી છે. આ સાથે ખાનગી મ્યુઝિયમ અને ગેલેરીઓ પણ ખુલી રહી છે. આ કારણે આ ક્ષેત્રમાં નોકરીની તકોની કોઈ કમી નથી. આ ઉપરાંત ઉમેદવારો ઇચ્છે તો એમફીલ અને પીએચડી કરીને અધ્યાપન અને સંશોધન ક્ષેત્રે સુવર્ણ કારકિર્દી બનાવી શકે છે.
ટોચની સંસ્થાઓ
- અલીગઢ મુસ્લિમ યુનિવર્સિટી, અલીગઢ, યુપી
- રાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય સંસ્થા, નવી દિલ્હી
- ગુરુ ગોવિંદ સિંહ ઈન્દ્રપ્રસ્થ યુનિવર્સિટી, દિલ્હી
- સ્કૂલ ઓફ આર્કાઇવલ સ્ટડીઝ, નવી દિલ્હી
- સેન્ટર ફોર મ્યુઝોલોજી એન્ડ કન્ઝર્વેશન, જયપુર
- મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટી ઓફ બરોડા, વડોદરા
- કલકત્તા યુનિવર્સિટી, કોલકાતા
- બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટી, વારાણસી
- છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ વાસ્તુ સંગ્રહાલય, મુંબઈ
- જમ્મુ યુનિવર્સિટી, જમ્મુ
મ્યુઝિયમ ક્યુરેટરનો પગાર
ક્યુરેટર/મ્યુઝિયોલોજિસ્ટનો પ્રારંભિક પગાર દર મહિને આશરે રૂ. 25,000 થી 35,000 છે. જ્યારે વરિષ્ઠ ક્યુરેટર્સને દર મહિને 65,000 થી 75,000 રૂપિયાની ઓફર કરવામાં આવે છે. અનુભવ અને પોસ્ટ પ્રમાણે પગાર લાખો સુધી વધી શકે છે. સરકારી નોકરીઓમાં પગાર ઉપરાંત અન્ય સુવિધાઓ પણ મળે છે. જો કે, ખાનગી ક્ષેત્રમાં પગાર પેકેજ વધુ સારું છે. જો કોઈ વ્યક્તિ વધુ કમાણી કરવા માંગે છે, તો તે ભારતની બહાર નોકરી મેળવવાનો પ્રયાસ કરી શકે છે. કોર્સ કર્યા બાદ વિદેશમાં નોકરીની તકો પણ ઉપલબ્ધ છે.
વધુ સમાચાર વાંચવા માટે અમારી ટ્વીટર કોમ્યુનિટીમાં જોડાવા અહીં ક્લિક કરો
