Career in Cyber Law: સાયબર લોમાં કારકિર્દી કેવી રીતે બનાવવી? જાણો કોર્સ, લાયકાત અને જોબ ઓપ્શન
ડિજિટલ વિશ્વમાં સાયબર ક્રાઈમ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. આનો સામનો કરવા માટે સાયબર લોના (Cyber Law) નિષ્ણાતોની માંગ વધી રહી છે. સાયબર લો એ કાનૂની તાલીમ સાથે કોર્પોરેટ મેનેજમેન્ટનું સંયોજન છે.
Cyber Law career options: ડિજિટલ વિશ્વમાં સાયબર ક્રાઈમ ઝડપથી વધી રહ્યો છે. આનો સામનો કરવા માટે સાયબર કાયદાના (Cyber Law) નિષ્ણાતોની માંગ વધી રહી છે. સાયબર લો એ કાનૂની તાલીમ સાથે કોર્પોરેટ મેનેજમેન્ટનું સંયોજન છે. ઓનલાઈન છેતરપિંડી (Online Fraud), બદનક્ષી, ચોરી જેવી પ્રવૃત્તિઓને સાયબર ક્રાઈમ તરીકે ગણવામાં આવે છે. આ ક્ષેત્રના નિષ્ણાતો સાયબર સ્પેસ સંબંધિત કાયદાકીય સમસ્યાઓને ઉકેલવામાં મદદ કરે છે. જો તમે કાયદા સિવાય સાયબર જગતમાં થઈ રહેલા વિકાસમાં રસ ધરાવો છો, તો તમે આ ક્ષેત્રમાં સારી કારકિર્દી બનાવી શકો છો. આ તમારા માટે કરિયરનો સારો વિકલ્પ બની શકે છે.
હવે પ્રશ્ન એ છે કે, ભારતમાં સાયબર લોમાં સ્કોપ શું છે? તેનો અભ્યાસ ક્યાં કરવો? સાયબર લોનો અભ્યાસ કરવા માટે કઈ લાયકાતની જરૂર છે? આ કોર્સ પછી તમને નોકરી ક્યાં મળશે અને તમે કેટલી કમાણી કરશો? આ લેખમાં તમને આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ આપવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.
સાયબર લો શું છે?
ઈન્ટરનેટ પરના ગુનાઓ સંબંધિત કાયદાને સાયબર લો અથવા ઈન્ટરનેટ લો (Internet Law) કહેવામાં આવે છે. સાયબર ક્રાઈમએ ગુનો છે. ઈન્ટરનેટ ટેક્નોલોજીના વધતા ઉપયોગને કારણે આજકાલ સાયબર સ્પેસ ગુનાખોરીનું કેન્દ્ર બની ગયું છે. સાયબર વિશ્વના ગુનેગારો, વ્યક્તિગત એકાઉન્ટ હેક કરવાથી લઈને સાયબર આતંકવાદ અને વાયરસ ફેલાવવા સુધી. સાયબર લો આ ગુનેગારો પર કાનૂની પકડ વધુ કડક કરે છે. સાયબર કાયદાના નિષ્ણાતો તેમના ગ્રાહકો માટે સાયબર ક્રાઇમ કેસ ફાઇલ કરે છે અને વકીલાત કરે છે.
રોજગારીની તકો
ટેકનોલોજીના વધતા ઉપયોગથી સાયબર લોના ક્ષેત્રમાં નવા પડકારો ઉભા થયા છે. આપણા દેશમાં સાયબર ક્રાઈમના બનાવો વધી રહ્યા છે. આ જ કારણ છે કે, આ ક્ષેત્રમાં તકોની ભરમાર છે. સાયબર કાયદાના નિષ્ણાતો સરકારી વિભાગો, ખાનગી બેંકિંગ ક્ષેત્ર, BPO, IB, IT અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં નોકરીઓ શોધી શકે છે. આ સિવાય મોટી પ્રાઈવેટ કંપનીઓ સાયબર લો એક્સપર્ટને હાયર કરે છે.
જો તમે સાયબર લૉનો અભ્યાસ કર્યો છે, તો વકીલ તરીકે કામ કરવા સિવાય, તમે IT ફર્મ, પોલીસ વિભાગ અને બેંકોમાં સાયબર કન્સલ્ટન્ટ તરીકે કામ કરી શકો છો. કાયદા કે ટેક્નોલોજી ફર્મમાં રિસર્ચ આસિસ્ટન્ટ તરીકે કામ કરવા ઉપરાંત, તમે ઈન્ફોર્મેશન એન્ડ કોમ્યુનિકેશન મંત્રાલયમાં સલાહકાર તરીકે પણ કામ કરી શકો છો. કોર્પોરેટ હાઉસને પણ સાયબર સલાહકારોની જરૂર હોય છે.
સાયબર લો કોર્સ
આ ક્ષેત્રમાં કારકિર્દી બનાવવા માટે, અનુસ્નાતક ઉમેદવારો સાયબર કાયદાના નિષ્ણાત બની શકે છે. અનુસ્નાતક અભ્યાસક્રમ (પીજી ઇન લો)માં પ્રવેશ માટે જરૂરી લઘુત્તમ લાયકાત એલએલબી ડિગ્રી છે. ઉચ્ચ માધ્યમિક શિક્ષણ પૂર્ણ કર્યા પછી, તમે બેચલર ઑફ લોમાં પ્રવેશ લઈ શકો છો. એલએલબી કર્યા પછી, તમે સાયબર લોમાં સાયબર લો કોર્સમાં એલએલએમ કરવા માટે લાયક બનો છો. આ 2 વર્ષનો કોર્સ છે.
જોકે સાયબર કાયદાના ઘણા ટૂંકા ગાળાના અને લાંબા ગાળાના અભ્યાસક્રમો ઑફલાઇન અને ઑનલાઇન ચલાવવામાં આવે છે. તમે કોઈપણ સારી સંસ્થામાંથી પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ સર્ટિફિકેટ (PGCCL) અથવા સાયબર લૉમાં ડિપ્લોમા કોર્સ કરી શકો છો. જો તમે ઇચ્છો તો, તમે કમ્પ્યુટર સાયન્સ અને એન્જિનિયરિંગમાં B.Tech સાથે LLB (ઓનર્સ) કરી શકો છો. સાયબર લોમાં વિશેષતા સાથે આ કોર્સનો સમયગાળો 6 વર્ષનો છે.
લાયકાત
જો તમે માન્ય બોર્ડમાંથી 12ની પરીક્ષા પાસ કરી હોય તો તમે કાયદામાં ગ્રેજ્યુએશન કોર્સ કરી શકો છો. આ પછી તમે કોઈપણ યુનિવર્સિટીના સાયબર લોમાં માસ્ટર ડિગ્રી પ્રોગ્રામમાં જોડાઈ શકો છો. નેશનલ લો યુનિવર્સિટી (NLU) LLB અને LLM અભ્યાસક્રમોમાં પ્રવેશ માટે કોમન લો એડમિશન ટેસ્ટ (CLAT)નું આયોજન કરે છે. ઓલ ઈન્ડિયા લો એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ – ઓલ ઈન્ડિયા લો એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ (AILET) નેશનલ લો યુનિવર્સિટી, દિલ્હીમાં પ્રવેશ માટે લેવામાં આવે છે.
ટોચની સંસ્થા
- નેશનલ લો સ્કૂલ ઓફ ઈન્ડિયા યુનિવર્સિટી, બેંગ્લોર
- નેશનલ એકેડેમી ઓફ લીગલ સ્ટડીઝ એન્ડ રિસર્ચ (NALSAR)
- ILS લો કોલેજ, પુણે
- ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ લો, દિલ્હી યુનિવર્સિટી
- ઇન્ડિયન લો ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (ILI), દિલ્હી
- સ્કૂલ ઓફ લીગલ સ્ટડીઝ, શિમલા
- ફેકલ્ટી ઓફ લો – લખનૌ યુનિવર્સિટી
પગાર ધોણર
સાયબર વકીલો જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રોમાં કામ કરે છે. તેમનો પગાર તેમની લાયકાત અને કામના અનુભવ પર આધાર રાખે છે. ડિગ્રી લીધા પછી, ઉમેદવારો કોઈપણ કાયદાકીય પેઢી સાથે જોડાઈ શકે છે અથવા પ્રેક્ટિસ કરી શકે છે. એક પ્રોફેશનલ સાયબર વકીલ દર વર્ષે સરેરાશ 6 થી 10 લાખ રૂપિયા કમાય છે. નવા વકીલને દર મહિને 20 થી 25 હજાર રૂપિયા મળે છે. મોટી કાયદાકીય સંસ્થાઓ લાયક ઉમેદવારોને ઉચ્ચ પેકેજ ઓફર કરે છે. આ ક્ષેત્રમાં પગાર ઉમેદવારની લાયકાત, અનુભવ અને કૌશલ્ય પર આધાર રાખે છે.
હવે પ્રશ્ન એ છે કે, ભારતમાં સાયબર લોમાં સ્કોપ શું છે? તેનો અભ્યાસ ક્યાં કરવો? સાયબર લોનો અભ્યાસ કરવા માટે કઈ લાયકાતની જરૂર છે? આ કોર્સ પછી તમને નોકરી ક્યાં મળશે અને તમે કેટલી કમાણી કરશો? આ લેખમાં તમને આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ આપવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.
સાયબર લો શું છે?
ઈન્ટરનેટ પરના ગુનાઓ સંબંધિત કાયદાને સાયબર લો અથવા ઈન્ટરનેટ લો (Internet Law) કહેવામાં આવે છે. સાયબર ક્રાઈમએ ગુનો છે. ઈન્ટરનેટ ટેક્નોલોજીના વધતા ઉપયોગને કારણે આજકાલ સાયબર સ્પેસ ગુનાખોરીનું કેન્દ્ર બની ગયું છે. સાયબર વિશ્વના ગુનેગારો, વ્યક્તિગત એકાઉન્ટ હેક કરવાથી લઈને સાયબર આતંકવાદ અને વાયરસ ફેલાવવા સુધી. સાયબર લો આ ગુનેગારો પર કાનૂની પકડ વધુ કડક કરે છે. સાયબર કાયદાના નિષ્ણાતો તેમના ગ્રાહકો માટે સાયબર ક્રાઇમ કેસ ફાઇલ કરે છે અને વકીલાત કરે છે.
રોજગારીની તકો
ટેકનોલોજીના વધતા ઉપયોગથી સાયબર લોના ક્ષેત્રમાં નવા પડકારો ઉભા થયા છે. આપણા દેશમાં સાયબર ક્રાઈમના બનાવો વધી રહ્યા છે. આ જ કારણ છે કે, આ ક્ષેત્રમાં તકોની ભરમાર છે. સાયબર કાયદાના નિષ્ણાતો સરકારી વિભાગો, ખાનગી બેંકિંગ ક્ષેત્ર, BPO, IB, IT અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં નોકરીઓ શોધી શકે છે. આ સિવાય મોટી પ્રાઈવેટ કંપનીઓ સાયબર લો એક્સપર્ટને હાયર કરે છે.
જો તમે સાયબર લૉનો અભ્યાસ કર્યો છે, તો વકીલ તરીકે કામ કરવા સિવાય, તમે IT ફર્મ, પોલીસ વિભાગ અને બેંકોમાં સાયબર કન્સલ્ટન્ટ તરીકે કામ કરી શકો છો. કાયદા કે ટેક્નોલોજી ફર્મમાં રિસર્ચ આસિસ્ટન્ટ તરીકે કામ કરવા ઉપરાંત, તમે ઈન્ફોર્મેશન એન્ડ કોમ્યુનિકેશન મંત્રાલયમાં સલાહકાર તરીકે પણ કામ કરી શકો છો. કોર્પોરેટ હાઉસને પણ સાયબર સલાહકારોની જરૂર હોય છે.
સાયબર લો કોર્સ
આ ક્ષેત્રમાં કારકિર્દી બનાવવા માટે, અનુસ્નાતક ઉમેદવારો સાયબર કાયદાના નિષ્ણાત બની શકે છે. અનુસ્નાતક અભ્યાસક્રમ (પીજી ઇન લો)માં પ્રવેશ માટે જરૂરી લઘુત્તમ લાયકાત એલએલબી ડિગ્રી છે. ઉચ્ચ માધ્યમિક શિક્ષણ પૂર્ણ કર્યા પછી, તમે બેચલર ઑફ લોમાં પ્રવેશ લઈ શકો છો. એલએલબી કર્યા પછી, તમે સાયબર લોમાં સાયબર લો કોર્સમાં એલએલએમ કરવા માટે લાયક બનો છો. આ 2 વર્ષનો કોર્સ છે.
જોકે સાયબર કાયદાના ઘણા ટૂંકા ગાળાના અને લાંબા ગાળાના અભ્યાસક્રમો ઑફલાઇન અને ઑનલાઇન ચલાવવામાં આવે છે. તમે કોઈપણ સારી સંસ્થામાંથી પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ સર્ટિફિકેટ (PGCCL) અથવા સાયબર લૉમાં ડિપ્લોમા કોર્સ કરી શકો છો. જો તમે ઇચ્છો તો, તમે કમ્પ્યુટર સાયન્સ અને એન્જિનિયરિંગમાં B.Tech સાથે LLB (ઓનર્સ) કરી શકો છો. સાયબર લોમાં વિશેષતા સાથે આ કોર્સનો સમયગાળો 6 વર્ષનો છે.
લાયકાત
જો તમે માન્ય બોર્ડમાંથી 12ની પરીક્ષા પાસ કરી હોય તો તમે કાયદામાં ગ્રેજ્યુએશન કોર્સ કરી શકો છો. આ પછી તમે કોઈપણ યુનિવર્સિટીના સાયબર લોમાં માસ્ટર ડિગ્રી પ્રોગ્રામમાં જોડાઈ શકો છો. નેશનલ લો યુનિવર્સિટી (NLU) LLB અને LLM અભ્યાસક્રમોમાં પ્રવેશ માટે કોમન લો એડમિશન ટેસ્ટ (CLAT)નું આયોજન કરે છે. ઓલ ઈન્ડિયા લો એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ – ઓલ ઈન્ડિયા લો એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ (AILET) નેશનલ લો યુનિવર્સિટી, દિલ્હીમાં પ્રવેશ માટે લેવામાં આવે છે.
ટોચની સંસ્થા
નેશનલ લો સ્કૂલ ઓફ ઈન્ડિયા યુનિવર્સિટી, બેંગ્લોર
નેશનલ એકેડેમી ઓફ લીગલ સ્ટડીઝ એન્ડ રિસર્ચ (NALSAR)
ILS લો કોલેજ, પુણે
ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ લો, દિલ્હી યુનિવર્સિટી
ઇન્ડિયન લો ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (ILI), દિલ્હી
સ્કૂલ ઓફ લીગલ સ્ટડીઝ, શિમલા
ફેકલ્ટી ઓફ લો – લખનૌ યુનિવર્સિટી
પગાર ધોણર
સાયબર વકીલો જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રોમાં કામ કરે છે. તેમનો પગાર તેમની લાયકાત અને કામના અનુભવ પર આધાર રાખે છે. ડિગ્રી લીધા પછી, ઉમેદવારો કોઈપણ કાયદાકીય પેઢી સાથે જોડાઈ શકે છે અથવા પ્રેક્ટિસ કરી શકે છે. એક પ્રોફેશનલ સાયબર વકીલ દર વર્ષે સરેરાશ 6 થી 10 લાખ રૂપિયા કમાય છે. નવા વકીલને દર મહિને 20 થી 25 હજાર રૂપિયા મળે છે. મોટી કાયદાકીય સંસ્થાઓ લાયક ઉમેદવારોને ઉચ્ચ પેકેજ ઓફર કરે છે. આ ક્ષેત્રમાં પગાર ઉમેદવારની લાયકાત, અનુભવ અને કૌશલ્ય પર આધાર રાખે છે.
આ પણ વાંચો: આ લિંક ઉપર ક્લિક કરી સરળતાથી સરકારી નોકરી મેળવવાનો મેસેજ તમને મળ્યો કે નહિ? જાણો હકીકત
આ પણ વાંચો: ગુજરાતમાં સ્થપાશે ડ્રોન સ્કીલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, રોજગાર સર્જનના સરકારના પ્રયાસ