પ્રાઇમરી માર્કેટ અને સેકન્ડનરી માર્કેટ વચ્ચે શું તફાવત છે ? કેવી રીતે રોકાણ કરવું

જો તમારે શેર માર્કેટ(share market) માં રોકાણ કરવું હોય તો તમારે પહેલા પ્રાઈમરી અને સેકન્ડરી માર્કેટ વચ્ચેનો તફાવત સમજવો પડશે. શેરબજારના નિષ્ણાતો સામાન્ય રીતે પ્રાથમિક અને ગૌણ બજાર જેવા શબ્દોનો ઉપયોગ કરે છે. તમે પ્રાઇમરી અને સેકન્ડરી માર્કેટ વિશે પણ ઘણીવાર સાંભળ્યું હશે. શું તમે જાણો છો કે તેઓનો અર્થ શું છે અને તેમની વચ્ચે શું તફાવત છે ? વાસ્તવમાં શેરબજારના બે પ્રકાર છે – પ્રાઇમરી માર્કેટ અને સેકન્ડનરી માર્કેટ. શું તમે જાણો છો કે બે બજારો એકબીજાથી કેવી રીતે અલગ છે?

પ્રાથમિક બજાર

નવી સિક્યોરિટીઝ જેમ કે નવા શેર અને બોન્ડ પ્રાઇમરી માર્કેટમાં જાહેર કરવામાં આવે છે. પ્રાઇમરી માર્કેટમાં કંપનીઓ રોકાણકારોને શેર વેચે છે અને નાણાં એકત્ર કરે છે. પ્રાથમિક બજારમાં કંપની અને રોકાણકારો વચ્ચે સીધા વ્યવહારો થાય છે. એવી ઘણી વિવિધ રીતો છે જેના દ્વારા કંપની પ્રાથમિક બજારમાંથી મૂડી એકત્ર કરી શકે છે. જેમાં પબ્લિક ઈશ્યુ (IPO), પ્રાઈવેટ પ્લેસમેન્ટ અને રાઈટ્સ ઈશ્યુનો સમાવેશ થાય છે.

જ્યારે કોઈ કંપની સ્ટોક એક્સચેન્જ દ્વારા તેનો કેટલોક હિસ્સો વેચીને પ્રથમ વખત રોકાણકારો પાસેથી નાણાં એકત્ર કરે છે, ત્યારે તેણે આમ કરવા માટે IPO લોન્ચ કરવો પડે છે. પ્રાથમિક બજારમાં રોકાણ કરવા માટે, તમારી પાસે ડીમેટ ખાતું હોવું જરૂરી છે જે બ્રોકરેજ હાઉસ અથવા બેંકો સાથે ખોલી શકાય છે. આવું જ એક પ્લેટફોર્મ છે 5paisa (https://www.5paisa.com/open-demat-account) જ્યાં તમે ડીમેટ એકાઉન્ટ ખોલી શકો છો. આ પ્રક્રિયા દ્વારા કંપની સ્ટોક એક્સચેન્જમાં લિસ્ટેડ થાય છે. પ્રાથમિક બજારમાં પ્રવેશવાનો કંપનીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય નાણાં એકત્ર કરવાનો છે. પ્રાઇમરી માર્કેટમાં રોકાણકારો માત્ર શેર ખરીદી શકે છે, વેચી શકતા નથી. ખરીદેલા શેર વેચવા માટે, તેઓએ સેકન્ડરી માર્કેટમાં જવું પડશે.

બોમ્બે સ્ટોક એક્સચેન્જ (BSE) અને નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જ (NSE) જેવા સેકન્ડરી માર્કેટ સ્ટોક એક્સચેન્જ એ સેકન્ડરી માર્કેટ છે, જ્યાં તમે IPO દરમિયાન ખરીદેલા શેર વેચી શકો છો. આ માર્કેટમાં લિસ્ટેડ કંપનીના શેરની ખરીદી અને વેચાણ થાય છે. જ્યારે આપણે સ્ટોક એક્સચેન્જ પર શેર ખરીદીએ છીએ અને વેચીએ છીએ, ત્યારે આપણે સેકન્ડરી માર્કેટમાં ટ્રેડિંગ કરીએ છીએ. સેકન્ડરી માર્કેટમાં, રોકાણકારો (ખરીદનારા અને વેચનાર) વચ્ચે નાણાં અને શેરની આપલે થાય છે. કંપની સેકન્ડરી માર્કેટમાં થતા વ્યવહારોમાં સામેલ નથી. સેકન્ડરી માર્કેટને “આફ્ટર માર્કેટ” પણ કહેવામાં આવે છે કારણ કે જે શેર પહેલાથી જારી કરવામાં આવ્યા છે તે અહીં ટ્રેડ થાય છે.

પ્રાથમિક બજાર અને ગૌણ બજાર વચ્ચેનો તફાવત

પ્રાઇમરી માર્કેટમાં, નવા શેર અને બોન્ડ જાહેર કરવામાં આવે છે, જ્યારે સેકન્ડરી માર્કેટમાં, પહેલાથી જાહેર કરાયેલા શેર અને બોન્ડનું વેચાણ અને ખરીદી થાય છે. પ્રાઇમરી માર્કેટમાં કંપની અને રોકાણકાર વચ્ચે ટ્રાન્ઝેક્શન થાય છે જ્યારે સેકન્ડરી માર્કેટમાં રોકાણકારો વચ્ચે લેવડદેવડ થાય છે. કંપની આમાં સામેલ નથી. પ્રાઈમરી માર્કેટમાં થતા વ્યવહારો દ્વારા નાણા સીધા કંપનીને જાય છે. જ્યારે સેકન્ડરી માર્કેટમાં રોકાણકારો વચ્ચે લેવડદેવડ થાય છે.