લગ્ન દરમિયાન કન્યાદાન શા માટે કરવામાં આવે છે? જાણો તેનો સાચો અર્થ શું છે

હિન્દુ ધર્મ (Hindu Religion)માં લગ્ન દરમિયાન અનેક પ્રકારની વિધિઓ કરવામાં આવે છે. કન્યાદાન એ પણ તે સંસ્કારોનો એક ભાગ છે. શાસ્ત્રોમાં કન્યાદાનને મહાદાન તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. એક પિતા તેની પુત્રીની સંભાળ રાખે છે અને લગ્ન દરમિયાન, તેની પુત્રીનો હાથ પીળો કરીને, તેનો હાથ વરને સોંપે છે. આ પછી, વરરાજા છોકરીનો હાથ પકડીને પ્રતિજ્ઞા લે છે કે તે છોકરીને લગતી દરેક જવાબદારી નિભાવશે. આ વિધિને કન્યાદાન કહેવામાં આવે છે. આ સંસ્કાર દ્વારા, એક પિતા તેની પુત્રીની જવાબદારી તેના પતિના હાથમાં મૂકે છે. પરંતુ કન્યાદાનનો અર્થ ‘છોકરીનું દાન’ નથી. હકીકતમાં લોકો કન્યાદાનનો સાચો અર્થ પણ જાણતા નથી. અહીં જાણો કન્યાદાનનો ખરો અર્થ (Real meaning of Kanyadan) અને આ પ્રથા કેવી રીતે શરૂ થઈ.

ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ કન્યાદાનનો સાચો અર્થ કહ્યો છે

ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ કન્યાદાનનો સાચો અર્થ કહ્યો છે. જ્યારે શ્રી કૃષ્ણએ અર્જુન અને સુભદ્રાના ગાર્ધર્વ વિવાહ કરાવ્યા ત્યારે બલરામે તેનો વિરોધ કર્યો. બલરામે કહ્યું કે સુભદ્રાનું કન્યા દાન કરવામાં આવ્યું નથી, જ્યાં સુધી કન્યા ન આપવામાં આવે ત્યાં સુધી લગ્ન પૂર્ણ માનવામાં આવતા નથી. ત્યારે શ્રી કૃષ્ણે કહ્યું કે ‘प्रदान मपी कन्याया: पशुवत को नुमन्यते?’ તેનો અર્થ એ છે કે પ્રાણી જેમ કન્યાના દાનને કોણ સમર્થન આપી શકે? કન્યાદાનનો સાચો અર્થ કન્યાદાનનો છે, બાળકીનું દાન નહીં.

લગ્ન સમયે છોકરીની આપ-લે કરતી વખતે પિતા કહે છે કે મેં મારી દીકરીને અત્યાર સુધી ઉછેરી છે, જેની જવાબદારી હું આજથી તને સોંપું છું. આ પછી વરરાજા છોકરીની જવાબદારી સારી રીતે નિભાવવાનું વચન આપે છે. આ વિધિને છોકરીઓની આપ-લે કહેવાય છે. આનો અર્થ એ નથી કે પિતાએ દીકરીને દાન આપ્યું છે અને હવે તેનો કોઈ અધિકાર નથી.

વાસ્તવમાં, દાન માત્ર તે વસ્તુ માટે કરવામાં આવે છે જે તમે કમાઓ છો, કોઈ વ્યક્તિ માટે નહીં. દીકરી એ ભગવાને આપેલી ભેટ છે, તેના દાનની આપલે થતી નથી અને તેથી તેની જવાબદારી વરને સોંપવામાં આવે છે. કન્યાદાનને સુવિધાના દૃષ્ટિકોણથી કન્યાદાન કહેવામાં આવે છે. પરંતુ તેનો સાચો અર્થ જણાવવામાં આવતો નથી, તેથી આજે પણ લોકો કન્યાદાનનો ખોટો અર્થ કાઢે છે.

કન્યાદાનની પ્રથા કેવી રીતે શરૂ થઈ?

શાસ્ત્રોમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે પ્રજાપતિ દક્ષે સૌપ્રથમ યુવતીઓનું કન્યાદાન કર્યુ હતું. તેણે પોતાની 27 દીકરીઓના લગ્ન ચંદ્રદેવ સાથે કરાવ્યા જેથી સંસાર યોગ્ય રીતે ચાલી શકે. પછી તેણે છોકરીઓની કન્યાદાન કરી, તેની પુત્રીઓની જવાબદારી ચંદ્રદેવને સોંપી. દક્ષની આ 27 પુત્રીઓને 27 નક્ષત્ર માનવામાં આવે છે. ત્યારથી લગ્ન દરમિયાન દીકરીના કન્યાદાનની પ્રથા શરૂ થઈ.

કન્યાદાન એ મહાન દાન છે

કન્યાદાનને શાસ્ત્રોમાં મહાદાન તરીકે ગણવામાં આવ્યું છે કારણ કે તે પિતા અને પુત્રીની ભાવનાઓ સાથે સંકળાયેલું છે. એક પિતા દિકરીની જવાબદારી વરના હાથમાં સોંપે છે. આ કામ કરતી વખતે માતા-પિતાએ હૃદય પર પથ્થર મૂકીને હૃદયને કઠણ કરવું પડે છે. તે માતાપિતાના અંતિમ બલિદાનને દર્શાવે છે. દીકરીના ઘરને ખુશ જોઈને માતા-પિતા પોતાને ભાગ્યશાળી માને છે. માતા-પિતાના આ ત્યાગને માન આપીને શાસ્ત્રોમાં મહાદાનની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવ્યું છે.