રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા એટલે કે RBI એ 1 ડિસેમ્બરથી રિટેલ ડિજિટલ રૂપિયો શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી છે. રિટેલ ડિજિટલ કરન્સી માટે આ પહેલો પાયલોટ પ્રોજેક્ટ હશે. પાયલોટ પ્રોજેક્ટ દરમિયાન ડિજિટલ રૂપિયાનું નિર્માણ, વિતરણ અને છૂટક ઉપયોગની સમગ્ર પ્રક્રિયાનું ટેસ્ટિંગ કરવામાં આવશે. અગાઉ, 1 નવેમ્બરના રોજ કેન્દ્રીય બેંકે જથ્થાબંધ વ્યવહારો માટે ડિજિટલ રૂપિયો લોન્ચ કર્યો હતો.
રિઝર્વ બેંકની આ ડિજિટલ કરન્સીને સેન્ટ્રલ બેંક ડિજિટલ કરન્સી (CBDC) નામ આપવામાં આવ્યું છે. 1 ડિસેમ્બરથી તેનું રોલઆઉટ દેશના પસંદગીના સ્થળો પર કરવામાં આવશે, જેમાં ગ્રાહકથી લઈને વેપારી સુધીની દરેક વસ્તુનો સમાવેશ કરવામાં આવશે.
ઈ-રૂપી (e₹-R) ડિજિટલ ટોકન તરીકે કામ કરશે. સેન્ટ્રલ બેંક ડિજિટલ કરન્સી (CBDC) એ ભારતીય રિઝર્વ બેંક દ્વારા જાહેર કરાયેલ ચલણી નોટોનું ડિજિટલ સ્વરૂપ છે. તે ચલણી નોટોની જેમ સંપૂર્ણ રીતે કાયદેસર અને માન્ય છે. તેનો ઉપયોગ વ્યવહારો માટે થઈ શકે છે.
e₹-R બેંકો દ્વારા વિતરિત કરવામાં આવશે. વ્યક્તિ-થી-વ્યક્તિ અથવા વ્યક્તિ-થી-વેપારી વ્યવહારો ડિજિટલ વૉલેટ દ્વારા કરી શકાય છે. રિઝર્વ બેંકના જણાવ્યા અનુસાર વપરાશકર્તાઓ મોબાઈલ ફોન અથવા ઉપકરણોમાં સંગ્રહિત બેંકોના ડિજિટલ વોલેટમાંથી ડિજિટલ રૂપિયા દ્વારા વ્યવહાર કરી શકશે. જો તમારે કોઈ દુકાનદારને ડિજિટલ સ્વરૂપમાં ચૂકવણી કરવાની હોય તો તે વેપારી પાસે રહેલા QR કોડ દ્વારા કરી શકાય છે.
આ પાયલોટ પ્રોજેક્ટમાં ભાગ લેવા માટે આઠ બેંકોની ઓળખ કરવામાં આવી છે. પરંતુ પ્રથમ તબક્કો દેશભરના ચાર શહેરોમાં સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા, આઈસીઆઈસીઆઈ બેંક, યસ બેંક અને આઈડીએફસી ફર્સ્ટ બેંક દ્વારા શરૂ થશે. આ પછી બેંક ઓફ બરોડા, યુનિયન બેંક ઓફ ઈન્ડિયા, એચડીએફસી બેંક અને કોટક મહિન્દ્રા બેંકને આ પાયલોટ પ્રોજેક્ટમાં સામેલ કરવામાં આવશે.
તેની કિંમત કાગળની નોટો જેટલી હશે. તમે ઈચ્છો તો કાગળની નોટો આપીને પણ મેળવી શકો છો. રિઝર્વ બેંકે ડિજિટલ કરન્સીને બે શ્રેણીઓમાં વહેંચી છે, CBDC-W અને CBDC-R. CBDC-W એટલે જથ્થાબંધ ચલણ અને CBDC-R એટલે છૂટક ચલણ. રિઝર્વ બેંકના આ પગલાને ભારતની અર્થવ્યવસ્થાને ડિજિટલ સ્વરૂપમાં વિકસાવવાની દિશામાં મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવી રહ્યું છે.