સામાન્ય હવા અને મેડિકલ ઓક્સિજનમાં શું અંતર? કઈ રીતે બને છે મેડિકલ ઓક્સિજન

કોરોનાના કારણે સ્થિતિ એટલી ખરાબ છે કે લોકોને ઓક્સિજન સિલિન્ડરો માટે ભટકવું પડી રહ્યું છે. આ દરમિયાન, ઓક્સિજન અને અન્ય દવાઓ અને ઇન્જેક્શન્સનું બ્લેક માર્કેટિંગ પણ પૂરજોશમાં છે. આવી સ્થિતિમાં લોકોના મનમાં સવાલ એ આવી રહ્યો છે કે જ્યારે આપણે હવાથી શ્વાસ લઈ શકીએ છીએ અને આપણી આજુબાજુ ઓક્સિજન હાજર છે. તો આ હવાથી ઓક્સિજન સિલિન્ડરોમાં ભરીને દર્દીઓને આપવામાં કેમ આવતો નથી. આપણી આસપાસ રહેલા ઓક્સિજન અને મેડિકલ ઓક્સિજન વચ્ચે શું તફાવત છે. તે કેવી રીતે બનાવવામાં આવે છે.

મેડિકલ ઓક્સિજન શું છે?

મેડિકલ ઓક્સિજનનો અર્થ 98% સુધી શુદ્ધ ઓક્સિજન છે. જેમાં કોઈ અશુદ્ધિઓ નથી જેમ કે ભેજ, ધૂળ અથવા અન્ય વાયુઓ. કાયદાકીય રૂપે તે એક આવશ્યક દવા છે, જે દેશમાં 2015 માં પ્રકાશિત આવશ્યક દવાઓની સૂચિમાં શામેલ થઈ છે. ડબ્લ્યુએચઓ દ્વારા આવશ્યક દવાઓની સૂચિમાં મેડિકલ ઓક્સિજનનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આપણી આજુબાજુની હવામાં માત્ર 21% ઓક્સિજન હોય છે. તેથી તેનો ઉપયોગ મેડિકલ કટોકટીમાં થઈ શકતો નથી. આ જ કારણ છે કે મેડિકલ ઓક્સિજન પ્રવાહી અવસ્થામાં મોટા પ્લાન્ટમાં વૈજ્ઞાનિક રીતે બનાવવામાં આવે છે.

કઈ રીતે બને છે મેડિકલ ઓક્સિજન?

તબીબી ઓક્સિજન આપણી આસપાસની હવામાંથી શુદ્ધ ઓક્સિજનને અલગ કરીને બનાવવામાં આવે છે. આપણી આજુબાજુની હવામાં 78% નાઇટ્રોજન, 21% ઓક્સિજન અને બાકીના 1%માં અન્ય વાયુઓ જેમ કે આર્ગોન, હિલીયમ, નિયોન, ક્રિપ્ટન, ગાયનો છે. આ તમામ વાયુના બોઈલીંગ પોઈન્ટ અત્યંત નીચા છે, પરંતુ અલગ છે. આવી સ્થિતિમાં જો આપણે હવાને એકત્રિત કરીએ અને તેને ઠંડુ કરતા જઈએ તો પછી બધા વાયુઓ એક બાદ એક પ્રવાહીમાં ફેરવાઈ જશે. ત્યાર બાદ બધા વાયુને અલગ-અલગ કરીને પ્રવાહી સ્વરૂપમાં જમા કરીશું. આ રીતે તૈયાર પ્રવાહી ઓક્સિજન 99.5% સુધી શુદ્ધ થાય છે. આ પ્રક્રિયા પહેલાં હવાને ઠંડી કરવામાં આવે છે અને તેમાંથી ફિલ્ટર્સ દ્વારા ભેજ, ધૂળ, તેલ અને અન્ય અશુદ્ધિઓ દૂર કરવામાં આવે છે.

હોસ્પિટલમાં કઈ રીતે પહોંચે છે ઓક્સિજન?

ઉત્પાદકો આ પ્રવાહી ઓક્સિજનને મોટા ટેન્કરમાં સંગ્રહ કરે છે. અહીંથી અત્યંત ઠંડા રહેતા ક્રાયોજેનિક ટેન્કરમાં ભરીને આગળ મોકલે છે. ડિસ્ટ્રીબ્યુટર તેનું દબાણ ઘટાડે છે અને ગેસના સ્વરૂપમાં તેને વિવિધ પ્રકારના સિલિન્ડરોમાં ભરે છે. આ સિલિન્ડર સીધા હોસ્પિટલોમાં અથવા નાના સપ્લાયરોને પહોંચાડાય છે. કેટલીક મોટી હોસ્પિટલોમાં તેમના પોતાના નાના ઓક્સિજન પ્લાન્ટ હોય છે.

ઓક્સિજનનો અભાવ કેમ છે?

કોરોના રોગચાળા પહેલા ભારતમાં દૈનિક મેડિકલ ઓક્સિજનનો વપરાશ 1000-1200 મેટ્રિક ટન હતો, તે 15 એપ્રિલ સુધીમાં વધીને 4,795 મેટ્રિક ટન થઈ ગયો. ઝડપથી વધી રહેલી માંગને કારણે ઓક્સિજનના સપ્લાયમાં ભારે સમસ્યા ઉભી થઈ છે. દેશભરના પ્લાન્ટમાંથી ડિસ્ટ્રિબ્યુટરમાં પ્રવાહી ઓક્સિજન પહોંચાડવા માટે માત્ર 1200 થી 1500 ક્રાયોજેનિક ટેન્કર ઉપલબ્ધ છે. રોગચાળાની બીજી તરંગ સુધી તે પૂરતું હતું. પરંતુ હવે દરરોજ 2 લાખ દર્દીઓ આવી રહ્યા છે જેને કારણે ટેન્કર ઓછા પડી રહ્યા છે. વિતરક કક્ષાએ પણ, પ્રવાહી ઓક્સિજનને ગેસમાં રૂપાંતરિત કરવા અને તેને સિલિન્ડરમાં ભરવા માટે ખાલી સિલિન્ડરોની અછત છે.

માણસને કેટલા ઓક્સિજનની જરૂર પડે છે?

એક પુખ્ત વ્યકિત જ્યારે કોઈ કામ ન કરતી હોય ત્યારે શ્વાસ લેવા માટે દર મિનિટે 7 થી 8 લિટર હવાની જરૂર હોય છે. તેનો અર્થ એ કે દરરોજ લગભગ 11,000 લિટર હવાની જરૂર હોય છે. હવા જે શ્વાસ દ્વારા ફેફસાંમાં જાય છે તેમાં 20% ઓક્સિજન હોય છે, જ્યારે શ્વાસ બહાર નીકળતા શ્વાસમાં 15% હોય છે. એટલે કે શ્વાસ લેવામાં માત્ર 5% હવાનો ઉપયોગ થાય છે. આ 5% ઓક્સિજન છે જે કાર્બન ડાયોક્સાઇડમાં ફેરવાય છે. એટલે કે વ્યક્તિને 24 કલાકમાં આશરે 550 લિટર શુદ્ધ ઓક્સિજનની જરૂર હોય છે. સખત મહેનત અથવા કસરત કરતી વખતે વધુ ઓક્સિજનની જરૂર પડે છે. એક તંદુરસ્ત પુખ્ત વ્યક્તિ મિનિટમાં 12 થી 20 વખત શ્વાસ લે છે. દર મિનિટમાં 12 કરતા ઓછા અથવા 20 કરતા વધુ વખત શ્વાસ લેવો એ અગવડતાની નિશાની છે.

આ પણ વાંચો: શરમજનક: પ્લાઝમા માટે મહિલાએ Twitter પર નંબર શેર કર્યો, લોકો મોકલવા લાગ્યા અશ્લીલ તસવીરો

આ પણ વાંચો: સરકારના નામે છેતરપિંડી! તમારા ફોનમો જો આવે છે આ મેસેજ તો તરત જ ચેતી જજો