History of city name : તારંગાના નામ પાછળનો શું છે ઈતિહાસ ? જાણો આખી વાર્તા
“તારંગા” ગુજરાતના મહેસાણા જિલ્લામાં આવેલ એક પવિત્ર જૈન તીર્થસ્થળ છે. અહીં પ્રાચીન શ્રી અજિતનાથ ભગવાનનું જૈન દેવસ્થાન, સંતની સાધના માટેની ગુફાઓ અને ઐતિહાસિક બૌદ્ધ અવશેષો મળી આવે છે. આ સ્થળ પ્રકૃતિની ગોદમાં વસેલું છે અને આધ્યાત્મિકતા, ઇતિહાસ અને પવિત્રતાનું અનોખું મિલન છે.
12મી સદી દરમ્યાન તારંગાની ઓળખ એક મહત્વના જૈન તીર્થરૂપે બની હતી. સોમપ્રભાચાર્ય રચિત કુમારપાલ પ્રતિબોધ ગ્રંથમાં ઉલ્લેખ મળે છે કે સ્થાનિક બૌદ્ધ શાસક વેણી વત્સરાજા અને જૈન આચાર્ય ખાપુતાચાર્યએ મળીને વિક્રમ સંવત 1241માં દેવી તારા માટે એક મંદિર બનાવ્યું હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિરના નિર્માણ બાદ અહીં વસેલા નગરને ‘તારાપુર’ નામ આપવામાં આવ્યું. (Credits: - Wikipedia)
મુખ્ય મંદિરનું નિર્માણ 1143થી 1174 સુધી રાજ્ય કરનાર ચાલુક્ય શાસક કુમારપાલે કરાવ્યું હતું. આચાર્ય હેમચંદ્રની પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન હેઠળ જૈન ધર્મ સ્વીકાર્યા પછી રાજા કુમારપાલે દ્વિતીય તીર્થંકર ભગવાન અજિતનાથને સમર્પિત આ ભવ્ય મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. (Credits: - Wikipedia)
ઈ.સ. 1161માં તૈયાર થયેલું આ મંદિર મરુ-ગુર્જર સ્થાપત્યકલાકારીનું ઉત્કૃષ્ઠ ઉદાહરણ માનવું પડે. વર્ષો બાદ પણ મંદિરનો મૂળ ઢાંચો અકબંધ રીતે ઊભો છે અને આજેય નિયમિત ધાર્મિક પ્રયોગોમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. શિખર તથા મંડપ બંને પોતાની ખૂબ જ જટિલ શિલ્પશૈલી માટે જાણીતા છે. મંદિરનું નિર્માણ સૌથી નીચે ભૂમિજા શૈલીના નાના મિનારાઓની ત્રણ હરોળથી શરૂ થાય છે. તેની રચનામાં સેખરી શૈલી દેખાય છે, જેમાં વિવિધ ઊંચાઈના નાના મિનારાઓ એકબીજા પર સ્તરબદ્ધ રીતે ગોઠવાયેલા હોય છે. ત્યારબાદ એક સપાટ છત જેવી રચના દેખાય છે, જે મિનારાઓના ગુણધર્મો અને કળશની કિનારી સાથે જોડાયેલું હોય છે. (Credits: - Wikipedia)
મંદિરના આંતરિક ભાગમાં દ્વિતીય તીર્થંકર ભગવાન અજિતનાથની લગભગ 2.75 મીટર ઉંચાઈની સફેદ આરસપહાણમાંથી બનાવેલી ભવ્ય પ્રતિમા સ્થાપિત છે. મુખ્ય ગર્ભગૃહની જમણી બાજુ ઋષભદેવની પ્રતિમા સાથે અન્ય 20 તીર્થંકરોના ચરણચિન્હો જોવા મળે છે. ડાબી તરફ ગૌમુખાનું મંદિર, સમવશરણની રચના તથા જાંબુદ્વિપનું ચિત્ર સ્થાન પામે છે. મંદિરના બાહ્ય મંચ પર દેવી પદ્માવતી અને રાજા કુમારપાલની મૂર્તિઓ શોભા વધારે છે. (Credits: - Wikipedia)
કારતક અને ચૈત્ર મહિનાની પૂર્ણિમા પર આ મંદિરની મુલાકાત લેવાની વિશેષ ધાર્મિક માન્યતા છે. આસપાસ આવેલા અન્ય મંદિરોમાં વિવિધ દેવ-મૂર્તિઓ અને શિલ્પો જોવા મળે છે. એમાંથી એક મંદિરમાં તીર્થંકરોની 208 આકૃતિઓ એક જ આરસપહાણની લાંબી શિલામાં સુંદર રીતે બનાવેલી છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)
