Diwali Bonus : તમારે દિવાળી બોનસ આવી ગયું છે? કંપનીઓ દિવાળી પર કેમ બોનસ આપે છે, જાણો ક્યારે થઈ આ પ્રથાની શરુઆત
દિવાળીને ખુશીનો તહેવાર માનવામાં આવે છે અને તેથી જ આ અવસર પર ઘણી કંપનીઓ તેમના કર્મચારીઓને ખુશીથી બોનસ, ભેટ, મીઠાઈ વગેરે આપે છે, પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે બોનસ ફક્ત દિવાળી પર જ કેમ આપવામાં આવે છે અને અન્ય કોઈ સમયે નહીં? ચાલો જાણીએ શું છે આની પાછળની કહાની?
સમગ્ર ભારતમાં દિવાળીની ખરીદીને લઈને ભારે ઉત્સાહ જોવા મળી રહી છે. અલગ-અલગ પ્રોડક્ટ બનાવતી કંપનીઓએ વિવિધ પ્રકારની ઑફર્સ લૉન્ચ કરી છે. હવે ધનતેરસ પર દેશભરમાં અબજોની કિંમતનો સામાન વેચાશે. કેમ નહીં આ સમયે નોકરી કરતા લોકોના ખિસ્સામાં કેટલાક વધારાના પૈસા આવે છે. ખાનગી ક્ષેત્રની કંપનીઓથી લઈને સરકારી કંપનીઓ અને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો પણ તેમના કર્મચારીઓને દિવાળી પર બોનસ આપે છે. જેના માટે કર્મચારીઓ આખું વર્ષ રાહ જુએ છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દિવાળી પર જ બોનસ કેમ આપવામાં આવે છે? ચાલો તેની સંપૂર્ણ સ્ટોરી જાણવાનો પ્રયાસ કરીએ.
દર વર્ષે નોકરી કરતાં કર્મચારીઓ માટે દિવાળીનો મહિનો ખૂબ જ ખાસ હોય છે. બધા કર્મચારીઓ ખૂબ જ ઉત્સાહથી બોનસની રાહ જુએ છે. આઝાદી પછી ભારત સરકાર દ્વારા બોનસને કાયદેસર કરવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે બોનસની ચૂકવણીનો કાયદો વર્ષ 1965માં પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. આ કાયદાથી કંપનીઓ માટે તેમના કર્મચારીઓને દિવાળી બોનસ આપવું ફરજિયાત બની ગયું છે. જો કે તેની શરૂઆત ઘણી વહેલી થઈ ગઈ હતી.
ભારતમાં બ્રિટિશ શાસનની શરૂઆત પહેલાં તમામ કર્મચારીઓને તમામ સંસ્થાઓ અને સંસ્થાઓ દ્વારા સાપ્તાહિક ચૂકવણી કરવામાં આવતી હતી. મતલબ કે એક વર્ષમાં કર્મચારીઓને 52 પગાર એટલે કે 13 મહિનાના પગારની સમકક્ષ મળતો હતો. બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીનું શાસન શરૂ થયું ત્યારે અંગ્રેજોએ માસિક વેતન આપવાનું શરૂ કર્યું. એટલે કે દર મહિને ચાર અઠવાડિયાનો પગાર અને આ રીતે માત્ર 48 અઠવાડિયાનો પગાર મળવા લાગ્યો અને ચાર અઠવાડિયાનો પગાર ગુમ થઈ જવા લાગ્યો.
અંગ્રેજોની નવી સિસ્ટમ લાગુ કરવામાં આવી હતી પરંતુ ટૂંક સમયમાં જ કર્મચારીઓને સમજાયું કે તે તેમના માટે નુકસાન છે. જ્યાં પહેલા પગાર 52 અઠવાડિયાનો હતો. નવી સિસ્ટમમાં માત્ર 48 અઠવાડિયાનો પગાર આપવામાં આવી રહ્યો છે. આના પર લોકોએ આ સિસ્ટમનો વિરોધ શરૂ કર્યો. આ વિરોધને જોઈને વર્ષ 1940માં અંગ્રેજોએ એવી વ્યવસ્થા કરી કે 13મા મહિનાનો પગાર કર્મચારીઓને દિવાળી પર આપવામાં આવશે. કારણ કે તે ભારતનો સૌથી મોટો તહેવાર છે.
દેશની આઝાદી પછી દિવાળી બોનસ બન્યું : જ્યારે દેશ અંગ્રેજોની ગુલામીમાંથી આઝાદ થયો ત્યારે આ 13મો પગાર દિવાળી બોનસ તરીકે ઓળખાયો. જો કે સ્વતંત્ર ભારતમાં સરકારને ખબર પડી કે ઘણી કંપનીઓ તેમના કર્મચારીઓને 13મા મહિનાનો પગાર બોનસ તરીકે આપી રહી નથી. આ માટે વર્ષ 1965માં નવો કાયદો લાવવામાં આવ્યો હતો. આ વર્ષે લાગુ કરાયેલા પેમેન્ટ ઓફ બોનસ એક્ટ મુજબ કર્મચારીઓને તેમના પગારના ઓછામાં ઓછા 8.33 ટકા બોનસ તરીકે આપવાનું ફરજિયાત બન્યું છે. ત્યારથી આ સિસ્ટમ ચાલી રહી છે.
જો કે આજના સમયમાં ઘણી કંપનીઓ ચાલાક બનતી જાય છે. એક, તેઓ બોનસને કોસ્ટ ટુ કંપની (CTC)નો એક ભાગ બનાવે છે. આ ઉપરાંત તે કર્મચારીઓની વાર્ષિક કામગીરી સાથે જોડાયેલા છે. જ્યારે બોનસ આપવાની વાત આવે છે. ત્યારે તેઓ કર્મચારીઓની કામગીરીને નબળી માને છે અને ખૂબ જ ઓછું બોનસ આપે છે. જે 8.33 ટકાથી ઓછું છે અથવા તો બિલકુલ આપતા નથી. સિસ્ટમ મુજબ કર્મચારીઓને ઓછામાં ઓછું 8.33 ટકા બોનસ મળવું જોઈએ. આ પછી કંપનીઓ કામગીરીના આધારે જે પણ વ્યવસ્થા કરવાની હોય તે કરી શકે છે.