કોવિડ રસીઓની નિકાસથી લઈને યોગ સુધી: 8 વર્ષમાં, પીએમ મોદીએ કેવી રીતે વૈશ્વિક નકશા પર ભારતને આ રીતે પ્રદર્શિત કર્યુ

NDA સરકારની સત્તાના આઠ વર્ષમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી (PM Modi)એ બતાવ્યું છે કે સ્થાનિક રાજકારણની તેમની સમજ ભારતના ઇતિહાસમાં અપ્રતિમ છે. જોકે સરહદની બહાર મોદીની નીતિઓને મિશ્ર પ્રતિસાદ મળ્યો છે. 2015 થી, મોદી ભારતને વિશ્વગુરુ (spiritual mentor to the world) તરીકે રજૂ કરી રહ્યા છે અને તેમના શાસન દરમિયાન સોફ્ટ પાવર પુશમાં કેટલીક નોંધપાત્ર એન્ટ્રીઓ થઈ છે. અહીં એક સૂચિ છે.

વેક્સીન ડિપ્લોમસી

કોવિડ મહામારીના પ્રતિભાવરૂપે, મોદી સરકારે, 2021 ની શરૂઆતમાં, જરૂરિયાતવાળા દેશોને ઓછી કિંમતે રસી સપ્લાય કરવા માટેનું રાજદ્વારી મિશન ‘રસી મૈત્રી’ શરૂ કર્યું. જ્યારે દેશ પહેલેથી જ રસી ઉત્પાદનનું વૈશ્વિક હબ હતું, ત્યારે પ્રકોપભર્યા રોગચાળા દરમિયાન ભારતની કોવિડ રસીની નિકાસથી આરોગ્ય માલસામાનના વિશ્વસનીય પ્રદાતા તરીકે તેની ઓળખાણમાં વધારો થયો છે.

એપ્રિલ 2022 સુધી, ભારતે 17 કરોડ કોવિડ રસીના ડોઝની નિકાસ ગ્રાન્ટ તરીકે, વ્યાપારી ધોરણે અથવા COVAX ના ભાગરૂપે કરી છે – જે વિશ્વવ્યાપી પહેલ છે જેનો હેતુ કોવિડ રસીની દ્વારા વિશ્વવ્યાપી મહામારીને ડામવાનો છે. તાજેતરમાં યોજાયેલી વૈશ્વિક કોવિડ સમિટમાં મોદીએ વચન આપ્યું હતું કે ભારત 2022માં 5 અબજ રસીના ડોઝ આપશે.

યોગ ડિપ્લોમસી

મોદી જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ પર યોગને રજુ કર્યુ અને ભારતે 21 જૂનને આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો, વિશ્વની સામે યોગના મૂળ સ્થાનને રેખાંકિત કર્યું હતું અને ભારતીય વડાપ્રધાન આ પ્રક્રિયામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. યોગને “શાંતિ અને સંવાદિતા” ના સાધન તરીકે રજૂ કરવા ઉપરાંત તેને સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારી મોડ્યુલ તરીકે પ્રદાન કરવા માટે, રાજદ્વારી સાધન તરીકે યોગનો ઉપયોગ કરવા પર મોદીને સફળતાનો શ્રેય આપવામાં આવે છે. ગયા વર્ષે, 3,000 થી વધુ લોકોએ કોવિડ મહામારી વચ્ચે ન્યુયોર્કના આઇકોનિક ટાઇમ્સ સ્ક્વેર ખાતે યોગ કર્યા હતા.

યોગ એ આપણી પ્રાચીન પરંપરાની અમૂલ્ય ભેટ છે. યોગ એ મન અને શરીર, વિચાર અને ક્રિયાની એકતાને મૂર્તિમંત કરે છે. એક સર્વગ્રાહી અભિગમ આપણા સ્વાસ્થ્ય અને આપણી સુખાકારી માટે મૂલ્યવાન છે. યોગ એ માત્ર કસરત જ નથી, તે 96મી યુએન જનરલ એસેમ્બલીમાં તેમના સંબોધન દરમિયાન મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, તમારી જાત સાથે, વિશ્વ અને પ્રકૃતિ સાથે એકતાની ભાવના શોધવાનો એક માર્ગ છે.

નેબરહુડ ફર્સ્ટ: એક્ટ ઈસ્ટ પોલિસી

મોદી સરકારે છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં ટ્રાન્સબોર્ડર ટ્રાન્સપોર્ટને વેગ આપ્યો છે અને તેના પડોશમાં ક્ષમતા નિર્માણમાં યોગદાન આપ્યું છે. રસીનો પુરવઠો અને વિકાસ સહાય એ દક્ષિણ એશિયામાં ભારતની વિદેશ નીતિના બે આધારસ્તંભ છે.

નેપાળની નાકાબંધીથી લઈને ચીન સાથે બગડતા સંબંધો સુધી મોદીની એક્ટ ઈસ્ટ નીતિ લગભગ 60 વર્ષોમાં કદાચ પ્રથમ વખત છે જ્યારે જવાહરલાલ નેહરુની મૂળ લૂક ઈસ્ટ નીતિને આધુનિક ભૌગોલિક રાજનીતિક દ્રશ્યમાં ફિટ કરવા માટે ફરીથી કલ્પના કરવામાં આવી હતી.

ભારતની નેબરહુડ ફર્સ્ટ પોલિસી, જે ભારતની વિદેશ નીતિનો મુખ્ય ઘટક છે, તે ભારતીય ઉપખંડના તેના દક્ષિણ એશિયાઈ પડોશીઓ સાથે શાંતિપૂર્ણ સંબંધો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે, જેમાં આર્થિક, ટેકનોલોજી, સંશોધન અને શિક્ષણ જેવા વિવિધ વિષયોનો સમાવેશ થાય છે.

ક્વાડ અને ઈન્ડો-પેસિફિક

ચીન વિશે પશ્ચિમની વધતી જતી ચિંતા તેના ઉત્તરીય પાડોશી વિશેની ભારતની ચિંતાઓ સાથે સુસંગત હોવાથી, મોદી સરકારે અનેક મંચોમાં પોતાની હાજરીનો અનુભવ કરાવ્યો છે, જેને સામાન્ય રીતે ક્વાડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ચીનની આક્રમકતાનો સામનો કરવા માટે અમેરિકાને એશિયામાં ભાગીદારોની આવશ્યકતાએ ભારતને પશ્ચિમ સાથેના સંબંધો સુધારવાની તક આપી છે.

યુક્રેન સંકટમાં મતભેદો હોવા છતાં, યુ.એસ. સાથે ભારતના સંબંધો દલીલપૂર્વક ક્યારેય સારા રહ્યા નથી. મોદી સરકારની અગાઉની ‘લૂક ઈસ્ટ’ નીતિને ‘એક્ટ ઈસ્ટ’માં અપડેટ કરવાથી આ ક્ષેત્રમાં ચીનની વધતી આર્થિક અને લશ્કરી શક્તિને પડકારવા માટે દક્ષિણપૂર્વ એશિયાના દેશો સાથે આર્થિક, વ્યૂહાત્મક અને રાજદ્વારી સહયોગને નવો જોશ મળ્યો છે.

ગલ્ફ દેશો સુધી પહોંચવું

સાઉદી અરેબિયા અને સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE) તરફ હાથ લંબાવવાના મોદીના પગલા, ઇજિપ્ત અને ઇરાક જેવા પ્રમાણમાં બિનસાંપ્રદાયિક રાજ્યો સુધી પહોંચવાના ધોરણની વિરુદ્ધ જઈને ઘણાને આશ્ચર્યચકિત કર્યા. તેમણે આરબ વિશ્વની બદલાતી વાસ્તવિકતાઓને ઓળખી અને ઇસ્લામિક આતંકવાદ સામેની ભારતની લડાઈ સહિત લાંબા ગાળાના આર્થિક અને રાજકીય લાભોનું વચન આપતી ચાલમાં ઝડપથી કામ કર્યું.

સોલાર અને રિન્યુએબલ દબાણ

COP26 સમિટ દરમિયાન, મોદીએ વચન આપ્યું હતું કે ભારત તેની બિન-અશ્મિભૂત ઊર્જા ક્ષમતાને 500 ગીગાવોટ સુધી વધારશે અને 2030 સુધીમાં, ભારતના 50 ટકા ઊર્જા સ્ત્રોતો રિન્યુએબલમાંથી હશે. રિન્યુએબલ મોરચે ભારતના વચનો આંશિક રીતે આવશ્યકતા દ્વારા સંચાલિત છે કારણ કે નિષ્ણાતો ચેતવણી આપે છે કે ભારત ખાસ કરીને આબોહવા પરિવર્તનની અસર માટે સંવેદનશીલ છે.

રાજસ્થાનમાં ભાડલા સોલર પાર્ક, જે મોદી સરકાર હેઠળ 2015 માં શરૂ થયો હતો, તે વિશ્વનો સૌથી મોટો સોલાર પાર્ક છે, જેમાં 2,245 મેગાવોટના સોલાર પ્રોજેક્ટ્સ કાર્યરત છે. ભારત વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી ઝડપી વિસ્તરતો સૌર ઊર્જા કાર્યક્રમ ધરાવે છે (ચીન અને યુએસએ પછી). વર્ષ 2017માં એકલા ભારતે વિકાસ હેઠળના અન્ય 9,627 મેગાવોટ સોલાર પ્રોજેક્ટ સાથે વિક્રમી 9,255 મેગાવોટ સોલાર પાવરનો ઉમેરો કર્યો હતો.

યુએન સિક્યુરિટી કાઉન્સિલ પ્રેસિડેન્સી

મોદીએ ઓગસ્ટ 2021 માં યુએન સિક્યુરિટી કાઉન્સિલ (UNSC) ખાતે દરિયાઈ સુરક્ષા પર ખુલ્લી ચર્ચાની અધ્યક્ષતા કરી હતી, જ્યારે ભારત વૈશ્વિક સંસ્થાનું પ્રમુખપદ સંભાળ્યું હતું, તે આમ કરનાર પ્રથમ ભારતીય વડા પ્રધાન બન્યા હતા. બેઠક દરમિયાન, વડાપ્રધાને દરિયાઈ વેપારમાં અવરોધો દૂર કરવા અને વિવાદોના શાંતિપૂર્ણ સમાધાન પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે એ વાત પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે આતંકવાદ અને ચાંચિયાગીરી માટે દરિયાઈ માર્ગોનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છે.

શ્રીલંકા તેના ઈતિહાસની સૌથી ખરાબ આર્થિક કટોકટીનો સામનો કરી રહ્યું હોવાથી, આ વર્ષે જાન્યુઆરીથી ભારત તેની મદદ માટે US $3.5 બિલિયનથી વધુની આર્થિક સહાય સાથે આવ્યું છે. રવિવારે ભારતે માનવતાવાદી સહાયમાં વધારાના યુએસ $25 મિલિયન મોકલ્યા. ઉપરાંત, યુક્રેનમાં તેની ક્રિયાઓ માટે રશિયાની નિંદા કરવામાં પાછળ રહેવા છતાં, ભારતે યુદ્ધગ્રસ્ત દેશને અત્યાર સુધી અનેક તબક્કામાં માનવતાવાદી સહાયની ઓફર કરી છે.

માર્ચમાં, તેણે 90 ટન રાહત સામગ્રી મોકલી હતી અને મે મહિનામાં તેણે 7,725 કિલોથી વધુ તબીબી આવશ્યકતાઓ મોકલી હતી. 2015 માં, નેપાળમાં વિનાશકારી ભૂકંપથી તબાહ થયા બાદ બચાવ અને રાહત મોકલનાર ભારત પહેલો દેશ હતો. ભૂકંપ બાદ નેપાળને સૌથી વધુ સહાય આપનાર દેશોમાં ભારત છે.