લતા મંગેશકરના નિધનને પગલે, દેશમાં 2 દિવસનો રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર, જાણો કેવી રીતે કરવામાં આવે છે રાષ્ટ્રીય શોક ?
રાષ્ટ્રીય શોકનું એક મહત્ત્વનું પાસું એ રાજ્યના સન્માન સાથે અંતિમ સંસ્કાર છે. પરંતુ એ જરૂરી નથી કે જ્યારે પણ રાજ્ય સન્માન સાથે અંતિમ સંસ્કાર થાય ત્યારે રાષ્ટ્રીય કે રાજ્ય શોક જાહેર કરવામાં આવે.
મેલોડી ક્વીન લતા મંગેશકર (Lata Mangeshkar)ના નિધન પર સરકારે બે દિવસના રાષ્ટ્રીય શોક (National mourning)ની જાહેરાત કરી છે. લતા મંગેશકરના નિધન પર દેશભરમાં શોકની લહેર છે. શ્રદ્ધાંજલિ આપતા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી (Prime Minister Narendra Modi)એ કહ્યું કે દેશે પોતાનો અવાજ ગુમાવ્યો છે. લતા મંગેશકર દેશ માટે કોઈ વારસાથી ઓછા ન હતા. તેમને વર્ષ 2001માં દેશના સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર ‘ભારત રત્ન’થી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.
લતા મંગેશકર વિશે વાત કરતાં જ આપણું મન આદર, પ્રેમ અને આદરથી ભરાઈ જાય છે. માત્ર દેશમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં તેના કરોડો ચાહકો છે. સ્વર કોકિલા લતાજીના અવસાન બાદ કલા, સાહિત્ય, સિનેમા, રમતગમતના તમામ ક્ષેત્રના લોકો તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપી રહ્યા છે. દેશમાં બે દિવસનો રાષ્ટ્રીય શોક રહેશે અને સંપૂર્ણ રાજ્ય સન્માન સાથે તેમના અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવશે.
શું તમે જાણો છો કે કોઈ મહાનુભાવના મૃત્યુ પર રાષ્ટ્રીય શોક કેવી રીતે જાહેર કરવામાં આવે છે ? શું સરકારી સંસ્થાઓમાં આવી રજા છે ? રાજ્યના શોક દરમિયાન કેટલો ફેરફાર થાય છે ? આવો જાણીએ તેના વિશે.
અગાઉ રાષ્ટ્રીય શોકનો નિયમ હતો
રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કરવાનો નિયમ અગાઉ મર્યાદિત સંખ્યાના લોકો માટે હતો. અગાઉ, દેશમાં રાષ્ટ્રપતિ અને વડા પ્રધાન રહી ચૂકેલા લોકોના અવસાન પર માત્ર રાજ્ય કે રાષ્ટ્રીય શોકની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. જો કે, રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીની હત્યા બાદ સ્વતંત્રતા પછીના ભારતમાં પ્રથમ રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. તેમને રાષ્ટ્રપિતા માનવામાં આવે છે. તેમના મૃત્યુ પછીના નિયમો અનુસાર, વડા પ્રધાન અથવા રાષ્ટ્રપતિના પદ પર હોય ત્યારે અથવા ભૂતકાળમાં વડા પ્રધાન અથવા રાષ્ટ્રપતિ રહી ચૂકેલા વ્યક્તિના મૃત્યુ પર દેશમાં રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કરવામાં આવતો હતો.
હવે મહાનુભાવોના અવસાન પર પણ જાહેરાત
સમયાંતરે રાષ્ટ્રીય શોકના નિયમોમાં ફેરફારો કરવામાં આવ્યા. બદલાયેલા નિયમો અનુસાર, મહાનુભાવોના કિસ્સામાં પણ કેન્દ્રને વિશેષ સૂચના જાહેર કરીને રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કરવાની સત્તા આપવામાં આવી હતી. એટલું જ નહીં દેશમાં કોઈપણ મોટી આફતના સમયે પણ ‘રાષ્ટ્રીય શોક’ જાહેર કરી શકાય છે.
રાજ્ય સન્માન સાથે અંતિમ સંસ્કાર
રાષ્ટ્રીય શોકનું એક મહત્ત્વનું પાસું એ રાજ્યના સન્માન સાથે અંતિમ સંસ્કાર છે. પરંતુ એ જરૂરી નથી કે જ્યારે પણ રાજ્ય સન્માન સાથે અંતિમ સંસ્કાર થાય ત્યારે રાષ્ટ્રીય કે રાજ્ય શોક જાહેર કરવામાં આવે. ફિલ્મ અભિનેત્રી શ્રીદેવીના અવસાન પર, તેમના રાજ્ય સન્માન સાથે અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કરવામાં આવ્યો ન હતો. ભારતીય સેના અથવા અન્ય દળોમાં મૃત્યુ પામેલા સૈનિકોના અંતિમ સંસ્કાર પણ રાજ્ય સન્માન સાથે કરવામાં આવે છે, પરંતુ રાજ્ય શોકની કોઈ જાહેરાત નથી. એટલે કે, રાજ્ય સન્માન સાથે અંતિમ સંસ્કાર અને રાષ્ટ્રીય શોક અલગ-અલગ સંજોગો પર આધાર રાખે છે.
આ પણ વાંચો-
RIP Lata Mangeshkar : બાળપણથી કંઈક આવા દેખાતા હતા લતા મંગેશકર, તેમના સફરની કહાની દર્શાવે છે આ તસ્વીરો
આ પણ વાંચો-