Maharashtra Political Crisis: વિભાજનથી નહીં વિલયથી નક્કી થશે એકનાથ શિંદે અને તેમના સમર્થકોનું ભવિષ્ય
બંધારણની (Constitution) દસમી અનુસૂચિની કલમ 4 ધારાસભ્ય અથવા સંસદ સભ્યને અયોગ્યતામાંથી મુક્તિ આપે છે, જ્યારે તેનો પિતૃ રાજકીય પક્ષ અન્ય રાજકીય પક્ષ સાથે મર્જ કરે છે અને જો આવા વિલીનીકરણને પિતૃ રાજકીય પક્ષના સભ્ય અને અન્ય કોઈપણ સભ્ય દ્વારા સ્વીકારવામાં આવે છે.
શિવસેનાના (Shiv Sena) બળવાખોર નેતા એકનાથ શિંદે (Eknath Shinde) અને તેમના 37 સમર્થકો છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી ગુવાહાટીમાં ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ના સંપર્કમાં છે. પરંતુ વિભાજન અથવા અલગાંવની આ હકીકત તેમને પક્ષપલટા વિરોધી કાયદા હેઠળ આવતી મુશ્કેલીઓમાંથી ત્યાં સુધી નહીં બચાવે જ્યાં સુધી તેઓ ભાજપમાં ભળી નહી જાય. આ એટલા માટે છે કારણ કે કાયદો ફક્ત વિલીનીકરણને માન્યતા આપે છે અને વિભાજનને નહીં.
બંધારણની (Constitution) દસમી અનુસૂચિની કલમ 4 ધારાસભ્ય અથવા સંસદ સભ્યને અયોગ્યતામાંથી મુક્તિ આપે છે, જ્યારે તેનો પિતૃ રાજકીય પક્ષ અન્ય રાજકીય પક્ષ સાથે મર્જ કરે છે અને જો આવા વિલીનીકરણને પિતૃ રાજકીય પક્ષના સભ્ય અને અન્ય કોઈપણ સભ્ય દ્વારા સ્વીકારવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં વિચારાધીન ધારાસભ્ય કે સાંસદ જે પક્ષ છોડીને ગયા છે. તેઓ દસમી સૂચિની કલમ 2 હેઠળ પોતાના સભ્યપદની અયોગ્યતાથી બચી જાય છે અને તેને તે રાજકીય પક્ષનો સભ્ય ગણવામાં આવે છે, જે પાર્ટીમાં તેણે પોતાની જાતને વિલય કરી હોય.
આમ, બંધારણીય જરૂરિયાતો મુજબ અલગ જૂથે પક્ષપલટા વિરોધી કાયદાની કાર્યવાહીને ટાળવા માટે ચૂંટાયેલા સભ્યોના બે તૃતીયાંશના સમર્થન સાથે અન્ય રાજકીય પક્ષ સાથે વિલીનીકરણની બેવડી કસોટીને પહોંચી વળવી પડશે. જો આ બંને શરતો પૂરી ન થાય તો પક્ષપલટા વિરોધી કાયદો અમલમાં આવે છે.
વર્ષ 2003માં થયો ફેરફાર
2003 સુધી દસમી સૂચિએ ગેરલાયકાતના અપવાદના રૂપમાં રાજકીય પક્ષમાં ઓછામાં ઓછા એક તૃતીયાંશ સભ્યોના વિભાજનને માન્યતા આપી હતી, પરંતુ 2003માં કાયદો બદલવામાં આવ્યો અને 1985નો એક-તૃતીયાંશ વિભાગ અને વિલીનીકરણ કાયદો બે-તૃતીયાંશ વિભાગના વિલીનીકરણના નિયમ દ્વારા બદલવામાં આવ્યો. આ કિસ્સામાં નવો કાયદો કહે છે કે ગેરલાયકાત ટાળવા માટે પક્ષના ચૂંટાયેલા સભ્યોમાંથી ઓછામાં ઓછા બે તૃતીયાંશ સભ્યો “મર્જર”ની તરફેણમાં હોવા જોઈએ, જેથી કાયદાની નજરમાં તેની માન્યતા હોય અને જો રાજકીય પક્ષના સભ્યોની સંખ્યા બે તૃતીયાંશ કરતા ઓછી હોય તો તેઓ તેમના સભ્યપદને ગેરલાયક ઠેરવવાના જોખમનો સામનો કરે છે.
શિંદે સામે શું વિકલ્પ છે
તેથી એકનાથ શિંદે અને તેમના સમર્થકો પાસે શિવસૈનિક તરીકેની ઓળખ છોડીને ભાજપમાં જોડાવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ બચ્યો નથી. આ એક એવું પગલું છે જે શિંદે અને તેમના સમર્થકો અત્યારે લેવા તૈયાર નથી. શિંદેની મુશ્કેલીઓ વધી ગઈ છે કારણ કે શિવસેનાએ રાજ્ય વિધાનસભાના ડેપ્યુટી સ્પીકર નરહરિ જીરવાલ પાસે બળવાખોર પક્ષના 12 સભ્યો વિરુદ્ધ ફરિયાદ નોંધાવી છે.
જેમાં ચીફ વ્હીપ સુનિલ પ્રભુ દ્વારા જાહેર કરાયેલા વ્હીપનો ભંગ કરવા બદલ તે ધારાસભ્યોને ગેરલાયક ઠેરવવાની માંગ કરવામાં આવી છે. મુખ્યમંત્રી ઉદ્ધવ ઠાકરેએ 22 જૂને વિધાનસભ્ય દળની બેઠક બોલાવી હતી. હવે શિંદે અને તેમના સમર્થકો પાસે ભાજપમાં ભળવાનો અને મહારાષ્ટ્રમાં ઉદ્ધવ ઠાકરેની આગેવાની હેઠળની સરકારને તોડી પાડવાનો અથવા અયોગ્યતાનો સામનો કરવાનો વિકલ્પ બાકી છે.