10 થી 2000 રૂપિયાની નોટો છાપવામાં જાણો કેટલો થાય છે ખર્ચ
RBI એ કરન્સી પ્રિન્ટિંગ માટે પણ ઘણી બધી પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ ચૂકવવી પડે છે. વધતી જતી મોંઘવારીમાં હવે નોટોની પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ પણ વધી ગઈ છે. તમને જણાવી દઈએ કે, કાગળ અને શાહીના ભાવમાં પણ હાલ ઉછાળો આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં તેના કારણે પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ પણ વધી ગઈ છે
રોજ બરોજ તમે ખર્ચ કરતાં નાણાંને લઈ તમને એક વસ્તુ ચોક્કસ મગજમાં આવ્યુ હશે કે, આ નોટ છાપવા કેટલા રૂપિયા ખર્ચ થતો હશે. હાલના સમયમાં કાગળ અને શાહીના ભાવમાં પણ ઉછાળો આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં તેના કારણે પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ પણ વધી ગઈ છે. તે જ સમયે, RBIએ 500 અથવા 2000 રૂપિયાની નોટને બદલે 200 રૂપિયાની નોટ પર સૌથી વધુ પ્રિન્ટિંગ ખર્ચ ચૂકવવો પડે તેવી સ્થિતિ છે.
મોંઘવારીમાં હવે નોટોની પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ પણ વધી ગઈ
હાલમાં તમારા પર્સમાં જે નોટ કે ચલણ લઈને ફરી રહ્યા છો તેના પ્રિન્ટિંગ માટે પણ પૈસા ખર્ચ થાય છે. RBI એ કરન્સી પ્રિન્ટિંગ માટે પણ ઘણી બધી પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ ચૂકવવી પડે છે. વધતી જતી મોંઘવારીમાં હવે નોટોની પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ પણ વધી ગઈ છે. તમને જણાવી દઈએ કે, કાગળ અને શાહીના ભાવમાં પણ હાલ ઉછાળો આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં તેના કારણે પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ પણ વધી ગઈ છે. તે જ સમયે, RBIએ 500 અથવા 2000 રૂપિયાની નોટને બદલે 200 રૂપિયાની નોટ પર સૌથી વધુ પ્રિન્ટિંગ ખર્ચ ચૂકવવો પડશે.
10 અને 200 રૂપિયાની નોટો છાપવી મોંઘી છે
ચલણ જેટલું નાનું, પ્રિન્ટિંગ ખર્ચ વધારે. એટલે કે 10 રૂપિયાની નોટ પર પ્રિન્ટિંગનો મહત્તમ ખર્ચ થાય છે. એટલે કે રૂ.10ની નોટ છાપવામાં રૂ.50થી વધુ પૈસા ખર્ચવામાં આવે છે. એ જ રીતે RBIએ 200 રૂપિયાની નોટ છાપવા માટે મહત્તમ ખર્ચ કરવો પડશે. તેનું કારણ એ છે કે 2000 અને 500 રૂપિયાની નોટો કરતાં 200 રૂપિયાની નોટો વધુ વપરાય છે. એટલા માટે તેમની પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ પણ ઉંચી રહે છે.
આ પણ વાંચો : જો તમારો મોબાઈલ ખોવાઈ કે ચોરાઈ ગયો છે તો ફટાફટ આ રીતે કરી દો બ્લોક, નહીંતર ભોગવવું પડશે નુકસાન
પ્રિન્ટિંગ ખર્ચ જેવું લાગે છે.
RTI અનુસાર, 10 રૂપિયાની નાની નોટ છાપવા માટે RBIને 1000ની નોટ છાપવા માટે 960 રૂપિયા ચૂકવવા પડે છે. આ રીતે એક નોટની પ્રિન્ટિંગ કોસ્ટ 96 પૈસા થઈ જાય છે. તે જ સમયે, 1000 રૂપિયાની 20 નોટ છાપવા માટે 950 રૂપિયા લાગે છે. એટલે કે એક નોટની કિંમત 95 પૈસા છે. તેવી જ રીતે 500 રૂપિયાની એક હજારની નોટ છાપવા માટે 2290 રૂપિયા લાગે છે.
કેટલી નોટો છાપવી તેનો નિર્ણય કોણ કરે છે?
RBI ઘણા પરિણામોને ધ્યાનમાં રાખીને કેટલી નોટો છાપવાની જરૂર છે તે નક્કી કરે છે અને બાદમાં આ માટે સરકાર પાસેથી મંજૂરી લેવામાં આવે છે. સરકારની પરવાનગીના આધારે અંતિમ નિર્ણય (Final decision) લેવામાં આવે છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં અંતિમ નિર્ણય સરકારનો છે.
નોટ ક્યારે છાપવામાં આવે છે?
એવું નથી કે જ્યારે પણ દેશમાં ગરીબી નાબૂદ કરવી હોય ત્યારે નવી નોટો છાપવામાં આવે. ભલે સરકારને નોટો છાપવાનો અધિકાર હોય, પરંતુ એવું નથી કે ગમે તેટલી નોટો છાપવામાં આવે. આમ કરવાથી અર્થવ્યવસ્થા (Economy) ખોરવાઈ જશે. જેને કારણે ચલણનું મૂલ્ય પણ ઘટે છે અને ફુગાવાનો દર પણ નોંધપાત્ર રીતે વધતો જોવા મળે છે.
નવી નોટ કયા આધારે છાપવામાં આવે છે?
સરકાર અને આરબીઆઈ જીડીપી, વિકાસ દર, રાજકોષીય ખાધ વગેરેના આધારે નક્કી કરે છે કે કેટલો વધારો કરવો જોઈએ. વર્ષ 1956થી રિઝર્વ બેંક ચલણી નોટો છાપવા માટે ‘મિનિમમ રિઝર્વ સિસ્ટમ’ નો (Minimum Reserve System) અમલ કરે છે. આ નિયમ મુજબ ચલણી નોટ છાપવા સામે હંમેશા 200 કરોડ રૂપિયાનું ન્યૂનતમ અનામત રાખવું જરૂરી છે. આ પછી જ રિઝર્વ બેંક ચલણી નોટો છાપી શકે છે.
ગુજરાતના તમામ સમાચાર અને બ્રેકિંગ ન્યૂઝ ગુજરાતીમાં વાંચો tv9gujarati.com પર
ગુજરાતના તમામ જિલ્લાના સમાચાર વાંચવા માટે જોડાયેલા રહો…