Vadodara: ભારતમાં હિન્દુ સ્ટડીઝમાં પ્રથમ સ્નાતક કાર્યક્રમ વડોદરાની એમ. એસ. યુનિવર્સિટીમાં શરૂ કરાશે

60 બેઠકોની પ્રથમ બેચ સાથે ચાલુ શેક્ષણિક સત્રથી આ કોર્સ શરૂ કરવામાં આવશે

સમગ્ર ભારતમાં હિન્દુ સ્ટડીઝ (Hindu Studies) માં પ્રથમ સ્નાતક કાર્યક્રમ વડોદરા (Vadodara) ની એમ. એસ. યુનિવર્સિટી (MS University) માં શરૂ કરવામાં આવશે, 60 બેઠકોની પ્રથમ બેચ સાથે ચાલુ શેક્ષણિક સત્રથી આ કોર્સ શરૂ કરવામાં આવશે. આ કોર્સની ડિઝાઇન સાથે સંકળાયેલ નિષ્ણાત અને કો ઓર્ડીનેટર પ્રોફેસર દિલીપ કાતરીયાએ જણાવ્યું કે ત્રણ વર્ષનો સ્નાતક કાર્યક્રમ હિદુ સંસ્કૃતિનું મૂળભૂત જ્ઞાન આપશે અને વર્તમાન સંદર્ભમાં હિંદુ મૂલ્યોની સ્થિતિને સ્પષ્ટ કરશે. તે વિદ્યાર્થીને વ્યક્તિ, કુટુંબ, સંબંધો, સમાજ, રાજ્ય, પર્યાવરણ અને સમગ્ર બ્રહ્માંડની હિન્દુ વિભાવનાઓને સમજવામાં મદદ કરશે.એમ એસ યુનિવર્સિટીના પીઆર ઓ લકુલેશ ત્રિવેદી એ જણાવ્યું કે આ કોર્સ યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશન (યુજીસી), સરકાર દ્વારા ભલામણ કરાયેલ હિંદુ અભ્યાસના અભ્યાસક્રમ પર આધારિત છે. એમ એસ યુનિવર્સિટી દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી રહેલ આ કોર્સ અંગે વિધાર્થી સંગઠનો અને વિધાર્થીઓ દ્વારા હકારાત્મક પ્રતિસાદ આપવામાં આવી રહ્યો છે.

ભારતએ એક પ્રાચીન સંસ્કૃતિ છે જેણે “વસુધૈવ કુટુંબકમ” અથવા “સમગ્ર વિશ્વ મારું કુટુંબ છે”ના દર્શનને પોષ્યું છે. હજારો વર્ષોથી, તેણે તેની સંસ્કૃતિના એક ભાગ તરીકે વિચારો અને દર્શનને આત્મસાત કરવાની નિખાલસતા દર્શાવી છે. કમનસીબે, છેલ્લા 200 વર્ષથી ભારતના ઇતિહાસ અને જ્ઞાન પ્રણાલીના પર પશ્ચિમના વર્ચસ્વયના કારણે હિંદુ દર્શન (ફિલસૂફી)ના સાચા સ્વરૂપનું પક્ષપાતી અને અપૂર્ણ નિરૂપણ કર્યું છે. મહત્વપૂર્ણ પરંપરાઓ અને ગ્રંથો જેમ કે વેદ, રામાયણ, મહાભારત અને અન્યોને સંસ્થાનવાદી વહીવટકર્તાઓ દ્વારા દંતકથાઓ અથવા પૌરાણિક કથાઓ તરીકે દર્શાવી ઐતિહાસિક મહત્વને રદ કરવામાં આવ્યા હતા. સ્વતંત્રતા પછીના સમયગાળામાં પણ વિવિધ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં પશ્ચિમી પ્રભાવ પ્રવર્તતો રહ્યો. એટલા માટે કોઇ મોટા ફેરફારો રજૂ કરવામાં આવ્યા ન હતા. હાલ ભારત સરકારે 2019 માં નવી શિક્ષણ નીતિ (NEP) રજૂ કરી, જે આવી વિસંગતતાઓને સુધારવા માટે મૂલ્ય વર્ધિત અભ્યાસક્રમો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે અને તેમાં ભારત કેન્દ્રિત જ્ઞાન પરંપરા પર વધુ ભાર મૂકવામાં આવે છે. નવી શિક્ષણ નીતિના આ ધ્યેય મુજબ મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટીએ હિંદુ સ્ટડીઝ સમગ્ર ભારતમાં પ્રથમ સ્નાતક કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો છે.

બદલાતા સમય સાથે તાલમેલ રાખીને, હિંદુ અધ્યયન પરનો આ કાર્યક્રમ, પ્રાચીન જ્ઞાન પ્રણાલીના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડે છે. જ્યારે તે વર્તમાન અને ભાવિ પેઢીઓને વૈશ્વિક પરિદ્રશ્યમાં ભારતના મહત્વની વધુ સારી સમજણ આપે છે.હિંદુ અભ્યાસના મહત્વમાં મૂળભૂત સૈદ્ધાંતિક પરિમાણો છે. આ પરિમાણો હિંદુ ધર્મ, ભારતીય સમાજ અને ભારતીય સંસ્કૃતિમાં તેનું મહત્વ વધુ સારી રીતે સમજવા સક્ષમ બનાવે છે. આ કાર્યક્રમ હિન્દુઓના ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક પાસાઓને વિસ્તૃત અને ન્યાયી ઠેરવે છે. આ ઉપરાંત, સમકાલીન વિશ્વમાં પ્રબળ એવા અન્ય વિવિધ વિચારો અને ફિલસૂફીનું વિવેચનાત્મક સંશોધન પણ રજૂ કરે છે અને સર્વગ્રાહી જીવન માટે વધુ ન્યાય અને ‘માનવતા’ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે જ્ઞાન પ્રણાલીનો વૈકલ્પિક સમૂહ પ્રદાન કરે છે.

કાર્યક્રમના ઉદ્દેશ્યોઃ

ત્રણ વર્ષનો સ્નાતક કાર્યક્રમ હિદુ સંસ્કૃતિનું મૂળભૂત જ્ઞાન આપશે અને વર્તમાન સંદર્ભમાં હિંદુ મૂલ્યોની સ્થિતિને સ્પષ્ટ કરશે. તે વિદ્યાર્થીને વ્યક્તિ, કુટુંબ, સંબંધો, સમાજ, રાજ્ય, પર્યાવરણ અને સમગ્ર બ્રહ્માંડની હિન્દુ વિભાવનાઓને સમજવામાં મદદ કરશે. આ કાર્યક્રમ વિવિધ આંતરશાખાકીય વિષયો પ્રદાન કરે છે જેમ કે ઇતિહાસ, અર્થશાસ્ત્ર, કાયદો, સમાજ, સંસ્કૃતિ, રાજકારણ, શિક્ષણ, કળા, નીતિશાસ્ત્ર, સાહિત્ય, નાટક, ભાષાશાસ્ત્ર, આયુર્વેદ અને યોગશાસ્ત્રનો સમાવેશ કરીને આંતરશાખાકીય અભિગમ વિધાર્થીને વર્તમાનમાં હિંદુ વિશેની તેની સમજને સંદર્ભિત કરવામાં મદદ કરશે. હિંદુ સ્ટડીઝ સંભવિત કારકિર્દી બનાવવા માટે તકોની છત્ર આપે છે. વિધાર્થી ત્રણ વ્યાપક શ્રેણીઓને ધ્યાનમાં લઈ શકે છે –જેવા કે ધર્મ, શિક્ષણ અને સંશોધન વગેરે.

પ્રોગ્રામની નોંધપાત્ર વિશેષતાઓ:

• આ કોર્સ યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશન (યુજીસી), સરકાર દ્વારા ભલામણ કરાયેલ હિંદુ અભ્યાસના અભ્યાસક્રમ પર આધારિત છે. NET પરીક્ષા જેવી ઘણી લાયકાત પરીક્ષાઓના હેતુઓ માટે ભારતની.
• આ કાર્યક્રમ હિંદુ સંસ્કૃતિ, સમાજ અને સંસ્કૃતિના પાયાના સિદ્ધાંતોની સારી સમજ વિકસાવે છે.
• સમકાલીન બદલાતી વિશ્વ વ્યવસ્થામાં હિંદુ અધ્યયનની સુસંગતતાનું અન્વેષણ કરવું.
• વિવિધ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાંથી સારી લાયકાત ધરાવતા અને બહુ-શિસ્ત શિક્ષકો આ કાર્યક્રમમાં રોકાયેલા છે.
• વિદ્યાર્થીઓ માટે વિવિધ મુખ્ય અને સંલગ્ન વિષયોના ઓફલાઈન તેમજ ઓનલાઇન સંસાધનોની સારી રીતે વિકસિત રીપોઝીટરી સુલભ છે. અગ્રણી સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક સંસ્થાઓ સાથે ઇન્ટર્નશિપ પ્રોગ્રામ.
• સેમિનાર, વર્કશોપ, ગેસ્ટ લેક્ચર્સ અને કોન્ફરન્સનું આયોજન કરવામાં આવશે. વિધાર્થીઓ વિવિધ સંસ્થાઓ, અગ્રણી સંશોધન સંસ્થાઓના અભ્યાસ પ્રવાસ પણ કરે છે.

બેઠકોની સંખ્યા: કાર્યક્રમ એક વિભાગમાં 60 વિદ્યાર્થીઓને સામેલ કરશે.

પ્રવેશ: પાત્રતા: કોઈપણ રાજ્ય અથવા કેન્દ્રીય બોર્ડનું ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળા પ્રમાણપત્ર (12મું ધોરણ) ધરાવતો કોઈપણ વિધાર્થી અરજી કરવા પાત્ર છે. મેરિટના આધારે પ્રવેશ આપવામાં આવે છે

ફી માળખું ફોર્મ અને પ્રવેશ પરીક્ષા ફીઃ રૂ. 300/-, પ્રથમ વર્ષ, બીજા અને ત્રીજા વર્ષની ફી રૂ. 14000/- પ્રતિ વર્ષ

અભ્યાસક્રમ માળખું: B.A. (હિન્દુ સ્ટડીઝ), ફેકલ્ટી ઓફ આર્ટસ

સેમેસ્ટર -01

1. મુખ્ય વિષય (Core) 01 – હિંદુ તત્ત્વ-વિમર્સનો પરિચય
2. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 01 – હિંદુ દર્શનનો પરિચય
3. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 02 – યોગશાસ્ત્રનો પરિચય
4. આંતરશાખાકીય (IDE) વિષય 01 – પરિચયાત્મક સંસ્કૃત
5. ફાઉન્ડેશન 01 – અંગ્રેજી-01 (અંગ્રેજી કોમ્યુનિકેશન)
6. ફાઉન્ડેશન 02 – ફરજિયાત હિન્દી

સેમેસ્ટર -02

1. મુખ્ય વિષય (Core) 02 – પ્રમાણ સિદ્ધાંતનો પરિચય 04
2. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 03 – પ્રાચીન ભારત અથવા પોલિટિકલ સ્ટડીઝનો પરિચય
3. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 04 – મધ્યકાલીન ભારત અથવા ભારતીય બંધારણ
4. આંતરશાખાકીય (IDE) 02 – એડવાન્સ્ડ સંસ્કૃત
5. ફાઉન્ડેશન 03 – અંગ્રેજી –02 (રોજગારી કુશળતાનો પરિચય)
6. ફાઉન્ડેશન 04 – પર્યાવરણ વિજ્ઞાન

સેમેસ્ટર -03

1. મુખ્ય વિષય (Core) 03 – વેદોનો પરિચય
2. મુખ્ય વિષય (Core) 04 – ઉપનિષદોનો પરિચય
3. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 05 – આધુનિક ભારત (1707-1857) અથવા આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોનો પરિચય
4. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 06 – ભારતનું રાષ્ટ્રીય આંદોલન અથવા ભારતની વિદેશ નીતિના પાયા
5. આંતરશાખાકીય (IDE) 03 – હિન્દુ મનોવિજ્ઞાન 6. ફાઉન્ડેશન 05 – ભગવદ ગીતાનો પરિચય

સેમેસ્ટર -04

1. મુખ્ય વિષય (Core) 05 – રામાયણ એવમ મહાભારતનો પરિચય
2. મુખ્ય વિષય (Core) 06 – પુરાણ પરિચય
3. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 07 – આધુનિક વિશ્વનો ઇતિહાસ અથવા ભારતીય રાજકીય વિચાર
4. વૈકલ્પિક વિષય (Allied) 08 – દક્ષિણ પૂર્વ એશિયામાં હિન્દુ સંસ્કૃતિ અથવા રાજકીય સમુદાયના સિદ્ધાંતો અને વિચારો
5. આંતરશાખાકીય (IDE) -04 – હિન્દુ ન્યાય વ્યવસ્થા
6. ફાઉન્ડેશન 06 – આયુર્વેદનો પરિચય

સેમેસ્ટર -05

1. મુખ્ય વિષય (Core) 07 – વાદ પરંપરાનો પરિચય
2. મુખ્ય વિષય (Core) 08 – ધર્મશાસ્ત્રમાં આચાર (નૈતિકતા).
3. મુખ્ય વિષય (Core) 09 – ભક્તિ ચળવળ
4. મુખ્ય વિષય (Core) 10 – શૈવ, વૈષ્ણવ અને શક્તિ પરંપરાઓ
5. મુખ્ય વિષય (Core) 11 – અર્થશાસ્ત્ર (સ્ટેટક્રાફ્ટ અને પોલિટી)
6. મુખ્ય વિષય (Core) 12 – બુદ્ધ ઈવમ જૈન પરંપરાનો પરિચય

સેમેસ્ટર -06

1. મુખ્ય વિષય (Core) 13 ઇસ્લામ અને ખ્રિસ્તી ધર્મનો પરિચય અને દક્ષિણ એશિયામાં ફેલાવો
2. મુખ્ય વિષય (Core) 14 – ભારતનું સાંસ્કૃતિક પ્રવાસન
3. મુખ્ય વિષય (Core) 15 – નાટ્યશાસ્ત્રનો પરિચય
4. મુખ્ય વિષય (Core) 16 – વાસ્તુશાસ્ત્ર એવમ સ્થપત્યનો પરિચય
5. મુખ્ય વિષય (Core) 17 – કાવ્યશાસ્ત્રનો પરિચય
6. મુખ્ય વિષય (Core) 18 – બૃહત્તર ભારતમાં હિંદુઓ (ગ્રેટર ભારત)

માસ્ટર ઓફ આર્ટસ. (હિન્દુ સ્ટડીઝ)

બેઠકોની સંખ્યા: કાર્યક્રમ એક વિભાગમાં 60 વિદ્યાર્થીઓને સામેલ કરશે.

પ્રવેશઃ પાત્રતા: વિજ્ઞાન, ટેકનોલોજી, સામાજિક વિજ્ઞાન અથવા માનવશાસ્ત્રમાંથી ઓછામાં ઓછા 45% ગુણ અથવા સમકક્ષ ગ્રેડ સાથે ડિગ્રી ધરાવનાર કોઈપણ સ્નાતક અરજી કરવા પાત્ર છે. મેરિટના આધારે પ્રવેશ આપવામાં આવે છે

ફી માળખું ફોર્મ અને પ્રવેશ પરીક્ષા ફીઃ રૂ. 300/-, પ્રથમ વર્ષ, બીજા અને ત્રીજા વર્ષની ફી રૂ. 14000/- પ્રતિ વર્ષ

અભ્યાસક્રમ માળખું: M.A. (હિન્દુ સ્ટડીઝ), ફેકલ્ટી ઓફ આર્ટસ

સેમેસ્ટર -01

1. મુખ્ય વિષય (Core) 01 – વૈદિક પરંપરાના સિદ્ધાંતો
2. મુખ્ય વિષય (Core) 02 – હિંદુ તત્ત્વ-વિમરસા
3. મુખ્ય વિષય (Core) 03 – પ્રમાણ-સિદ્ધાંત
4. મુખ્ય વિષય (Core) 04 – હિંદુ દર્શનમાં રાજકારણ અને અર્થતંત્ર
5. આંતરશાખાકીય (IDE) 01 – સંસ્કૃત પરિચય
6. પ્રોજેક્ટ- 01

સેમેસ્ટર -02

1. મુખ્ય વિષય (Core) 05 – વાદ પરંપરા
2. મુખ્ય વિષય (Core) 06 – ધર્મ એવમ કર્મ વિમર્સ
3. મુખ્ય વિષય (Core) 07 – પુનર્જન્મ-બંધન-મોક્ષ વિમર્સી
4. મુખ્ય વિષય (Core) 08 ધર્મશાસ્ત્રમાં આચાર
5. આંતરશાખાકીય (IDE) 02- એડવાન્સ સંસ્કૃત
6. પ્રોજેકટ – 02

સેમેસ્ટર -03

1. મુખ્ય વિષય (Core) 09 – પ્રવચનો સમજવાની પશ્ચિમી પદ્ધતિઓ
2. મુખ્ય વિષય (Core) 10 – રામાયણ
3. મુખ્ય વિષય (Core) 11 – જૈન અને બૌદ્ધ પરંપરાના સિદ્ધાંતો
4. મુખ્ય વિષય (Core) 12 – કાવ્યશાસ્ત્ર ભારતીય આર્કિટેક્ચર
5. આંતરશાખાકીય (IDE) 03- યોગશત્રનો પરિચય
6. પ્રોજેક્ટ-03

સેમેસ્ટર -04

1. મુખ્ય વિષય (Core) 13 મહાભારત
2. મુખ્ય વિષય (Core) 14 – તુલનાત્મક ધર્મ
3. મુખ્ય વિષય (Core) 15 – પુરાણ પરિચય
4. મુખ્ય વિષય (Core) 16 – નાટ્યશાસ્ત્ર ભારતીય કલા
5. આંતરશાખાકીય (IDE) 04 – યોગ અને સર્વગ્રાહી સ્વાસ્થ્ય
6. પ્રોજેકટ – 04