જો તમે ખેતીની સાથે પશુપાલન કરો છો તો બાયોગેસ પ્લાન્ટ તમારા માટે વરદાનરૂપ છે, ઘણા ફાયદા થશે

ખેતી (Agriculture)અને પશુપાલનને (Animal husbandry)ગ્રામીણ જીવનની કરોડરજ્જુ માનવામાં આવે છે. આ બંને એકબીજાના પૂરક છે તેટલા જ ગ્રામીણ જીવનને સરળ બનાવવામાં પણ તેટલા જ મદદરૂપ છે. તેને વધુ આરામદાયક બનાવવામાં બાયોગેસ પ્લાન્ટ સૌથી મદદરૂપ વિકલ્પ સાબિત થઈ રહ્યા છે. બાયોગેસ પ્લાન્ટ (biogas plant) જ્યાં રસોઈ માટે ગેસ ઉપલબ્ધ છે. તે જ સમયે, બાકીના ઉત્પાદનમાંથી જૈવિક ખાતર બનાવી શકાય છે. શ્રેષ્ઠ ભાગ એ છે કે તે ગાયના છાણ અને કૃષિ અવશેષોના યોગ્ય નિકાલની મંજૂરી આપે છે. તેથી જ ગ્રામ્ય વિસ્તારના ખેડૂતોને બાયોગેસ સંબંધિત માહિતી અને તેના ઉપયોગની ટેકનિક સમજાવવામાં આવી રહી છે.

બાયોગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપવા અને તેની ઉપયોગિતા સમજાવવા માટે શ્રી કરણ નરેન્દ્ર કૃષિ યુનિવર્સિટી, સીકર, રાજસ્થાન ખાતે તાલીમ કાર્યક્રમો ચલાવવામાં આવી રહ્યા છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે ગાયના છાણની ઉપલબ્ધતા અને હાલની જરૂરિયાત પ્રમાણે છોડનું કદ વધારી કે ઘટાડી શકાય છે. ખેડૂત કે પશુપાલક પાસે બે પશુ હોય તો પણ બાયોગેસ પ્લાન્ટનો લાભ લઈ શકાય છે. તે જ સમયે, ગૌમૂત્રનો ઉપયોગ જંતુનાશક તરીકે થઈ શકે છે.

હંમેશા કમાણી કરશે

સીકર સ્થિત શ્રી કરણ નરેન્દ્ર કૃષિ યુનિવર્સિટીના ડીન ડૉ.એ.કે.ગુપ્તા કહે છે કે અત્યારે જૈવિક ખેતી પર ઘણો ભાર આપવામાં આવી રહ્યો છે. આ જ કારણ છે કે અમે ખેડૂતોને ખેતીની સાથે સંકલિત ખેતી પદ્ધતિ અપનાવવાની સલાહ આપીએ છીએ. ખેતીની સાથે તેઓ પશુપાલન પણ કરે છે. જો ખેડૂત પાસે બે દૂધાળા પશુઓ અને કેટલાક બકરાં હોય તો હંમેશા કમાણી થશે અને નુકસાન ઓછું થશે.

તેઓ કહે છે કે ખેડૂત પાસે બે પશુઓ હોય તો પણ તે બાયોગેસ પ્લાન્ટ લગાવી શકે છે. આમાં તૈયાર કરાયેલા ગેસથી તેઓ પશુઓ માટે ચારો રાંધી શકે છે અને બલ્બ પણ પ્રગટાવી શકે છે. તેઓ કહે છે કે આનાથી ખેડૂતો દૂધની સાથે ગેસનું ઉત્પાદન પણ કરી શકશે અને લાભ લઈ શકશે. તેમણે કહ્યું કે ગેસ બનાવતી વખતે બાકી રહેલ સ્લરીનો ઉપયોગ સેન્દ્રિય ખાતર તરીકે કરી શકાય છે.

ખાતર અને જંતુનાશકો પાછળ ખર્ચ કરવાની જરૂર નથી

ડો.ગુપ્તા કહે છે કે જો ખેડૂતે ગાય પાળી હોય તો તે ગૌમૂત્રનો જંતુનાશક તરીકે ઉપયોગ કરી શકે છે. તેઓ કહે છે કે ગૌમૂત્રને સંગ્રહિત કર્યા પછી તેને ફિલ્ટર કરીને સ્પ્રે કરી શકાય છે. વાસ્તવમાં, ગૌમૂત્રમાં નાઇટ્રોજન હોય છે, જે એમોનિયામાં ફેરવાય છે અને વેડફાઈ જાય છે. આવી સ્થિતિમાં જો આપણે એક ભાગ ગૌમૂત્રને ચાર ભાગ પાણીમાં ભેળવીને છાંટીએ તો આપણા છોડનો વિકાસ સારો થાય છે અને ઉત્પાદન પણ વધે છે.

બાયોગેસ પ્લાન્ટ લગાવીને ખેડૂતો ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ઇંધણની અછત દૂર કરવા સાથે તેમની ઉત્પાદકતામાં વધારો કરી શકે છે. જે ખેડૂતો ખેતીની સાથે પશુપાલન પણ કરે છે તેમના માટે આ વરદાનથી ઓછું નથી. બાયોગેસ પ્લાન્ટથી ખેડૂતોને ઘણા ફાયદા થાય છે. એક, તેઓ અવશેષોનો વૈજ્ઞાનિક રીતે નિકાલ કરી શકશે. બીજું, બળતણની અછતને અમુક અંશે દૂર કરી શકાય છે અને સાથે સાથે જો તેમને સેન્દ્રિય ખાતર માટે સ્લરી મળે તો તે ખેતરોમાં ઉપયોગી થશે.