RBIનો મોટો નિર્ણય: સમય પહેલાં લોન ચૂકવવા પર કોઈ ચાર્જ નહીં લાગે, જાણો નવો નિયમ ક્યારે લાગુ થશે

લોન લેનારાઓને રાહત આપતા, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ ફ્લોટિંગ રેટ લોન પર પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ નાબૂદ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ ચાર્જ સમય પહેલાં આંશિક અથવા સંપૂર્ણ લોન ચૂકવવા પર વસૂલવામાં આવતો હતો. નવો નિયમ 1 જાન્યુઆરી, 2026 થી અમલમાં આવશે. આ તમામ બેંકો અને નિયમનકારી સંસ્થાઓ માટે ફરજિયાત રહેશે જેમાં નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સ કંપનીઓ (NBFCs)નો સમાવેશ થાય છે. આનાથી કરોડો લોન લેનારાઓ, ખાસ કરીને હોમ લોન અને MSE લોન લેનારાઓને સીધો ફાયદો થશે.

RBIના નિર્ણયથી કોને ફાયદો થશે?

આ નિર્ણયથી એવા વ્યક્તિઓને ફાયદો થશે જેમણે બિન-વાણિજ્યિક કાર્ય માટે ફ્લોટિંગ રેટ પર લોન લીધી છે. એકલા હોય કે સહ-જવાબદાર સાથે. કોઈપણ બેંક કે NBFC આવી બધી લોન પર પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ વસૂલ કરી શકશે નહીં.

આ ઉપરાંત, જો લોનનો હેતુ વ્યવસાય હોય અને તે કોઈ વ્યક્તિ અથવા સૂક્ષ્મ અને નાના ઉદ્યોગ (MSE) દ્વારા લેવામાં આવે, તો વાણિજ્યિક બેંકો પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ વસૂલશે નહીં. જો કે, આ મુક્તિ ચોક્કસ શ્રેણીની સંસ્થાઓને લાગુ પડશે નહીં.

કઈ સંસ્થાઓને મુક્તિનો લાભ નહીં મળે?

સ્મોલ ફાઇનાન્સ બેંક પ્રાદેશિક ગ્રામીણ બેંક સ્થાનિક ક્ષેત્ર બેંક ટાયર-4 અર્બન કોઓપરેટિવ બેંક NBFC–ઉચ્ચ સ્તર (NBFC-UL) ઓલ ઇન્ડિયા ફાઇનાન્સિયલ ઇન્સ્ટિટ્યુશન

₹ 50 લાખ સુધીની લોન પર રાહત

જો કોઈ વ્યક્તિ અથવા MSE એ ઉપરોક્ત સંસ્થાઓ પાસેથી ₹ 50 લાખ સુધીની લોન લીધી હોય, તો તેના પર પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ વસૂલવામાં આવશે નહીં. આમાં ટાયર-૩ શહેરી સહકારી બેંકો, રાજ્ય અને કેન્દ્રીય સહકારી બેંકો અને NBFC-મધ્યમ સ્તર (NBFC-ML)નો સમાવેશ થાય છે.

RBI એ આ નિર્ણય શા માટે લીધો?

RBI એ કહ્યું કે તેના નિરીક્ષણ દરમિયાન એવું બહાર આવ્યું કે ઘણી નિયમનકારી સંસ્થાઓ પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ અંગે અલગ અલગ નીતિઓ અપનાવી રહી હતી. આનાથી ગ્રાહકોમાં મૂંઝવણ અને વિવાદ થઈ રહ્યો હતો. આ ઉપરાંત, કેટલીક સંસ્થાઓ લોન કરારમાં આવા પ્રતિબંધક કલમોનો સમાવેશ કરી રહી હતી જેથી ગ્રાહકો ઓછા વ્યાજ દરના વિકલ્પો તરફ સ્વિચ ન કરી શકે.

પૂર્વ ચુકવણીના સ્ત્રોતથી કોઈ તફાવત નથી

RBI એ સ્પષ્ટ કર્યું કે આ રાહત લોન ચુકવણીના સ્ત્રોત પર આધારિત રહેશે નહીં. એટલે કે, રકમ આંશિક રીતે ચૂકવવામાં આવે છે કે સંપૂર્ણ, અને ભંડોળ ક્યાંથી આવે છે તે મહત્વનું નથી, કોઈ ચાર્જ વસૂલવામાં આવશે નહીં. ઉપરાંત, કોઈપણ પ્રકારનો લોક-ઇન સમયગાળો ફરજિયાત રહેશે નહીં.

ફિક્સ્ડ ટર્મ લોન અને ઓવરડ્રાફ્ટનું શું થશે?

નવા નિયમો અનુસાર, જો ફિક્સ્ડ ટર્મ લોન પર પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ વસૂલવામાં આવે તો પણ તે ફક્ત પ્રી-પેઇડ રકમ પર આધારિત હોવો જોઈએ. જોકે, ઓવરડ્રાફ્ટ અથવા કેશ ક્રેડિટના કિસ્સામાં નિયમો થોડા અલગ છે. જો ઉધાર લેનાર સમય પહેલાં રિન્યુ ન કરવાની જાણ કરે અને નિયત તારીખે લોન બંધ કરે, તો કોઈ પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ વસૂલવામાં આવશે નહીં.

KFS માં સ્પષ્ટ માહિતી જરૂરી છે

RBI એ એવો પણ નિર્દેશ આપ્યો છે કે લોન મંજૂરી પત્ર, કરાર અને મુખ્ય હકીકતો નિવેદન (KFS) માં પ્રી-પેમેન્ટ ચાર્જ સંબંધિત તમામ નિયમોનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરવો જોઈએ. જો KFS માં પહેલાથી કોઈ ચાર્જનો ઉલ્લેખ ન હોય, તો તે પછીથી વસૂલ કરી શકાશે નહીં. આ નિર્ણયને ગ્રાહક પારદર્શિતા અને સ્પર્ધાત્મક બેંકિંગ સેવાઓ તરફ એક મોટો સુધારો માનવામાં આવી રહ્યો છે.

ગ્રાહકો માટે નિર્ણયનો અર્થ

આ નિર્ણયનો અર્થ એ છે કે જો તમે ફ્લોટિંગ રેટ પર લોન (જેમ કે હોમ લોન) લીધી હોય અને તમે તેને નિર્ધારિત સમય પહેલાં થોડી અથવા બધી ચૂકવવા માંગતા હો, તો બેંક અથવા નાણાકીય કંપની તમારી પાસેથી કોઈપણ પૂર્વ ચુકવણી દંડ વસૂલ કરી શકશે નહીં. જો લોન 1 જાન્યુઆરી, 2026 ના રોજ અથવા તે પછી મંજૂર અથવા નવીકરણ કરવામાં આવે.

અત્યાર સુધી, બેંકો સમયાંતરે આ ચાર્જ વસૂલતી હતી જેથી ગ્રાહક બીજી બેંકમાંથી સસ્તી લોન પર સ્વિચ ન કરી શકે અથવા તેને વહેલા ચૂકવી ન શકે. આનાથી તેમને સંપૂર્ણ વ્યાજ મેળવવાની તક મળી. પરંતુ, હવે આવું થશે નહીં.

આરબીઆઈનો આ નિર્ણય પારદર્શિતા અને ગ્રાહકના અધિકારોને મજબૂત બનાવવા તરફ એક મોટું પગલું છે. ખાસ કરીને જેઓ વ્યાજ દરમાં ઘટાડાનો લાભ લેવા માંગે છે તેમના માટે.