Budget Gurukul: બજેટ અંગે મોટાભાગના લોકોના મનમાં એક પ્રશ્ન છે કે સરકાર તેની ગણતરી કેવી રીતે કરે છે. સરકાર ક્યાંથી કમાય છે અને કઈ વસ્તુઓ પર રૂપિયા ખર્ચે છે. આજે Budget Gurukul સીરીઝ દ્વારા જાણીએ સરકારની આવક અને ખર્ચ વિશે.
નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી 2023ના રોજ બજેટ રજૂ કરશે. જેમાં સરકાર આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે પોતાનો નાણાકીય હિસાબ રજૂ કરશે. આમાં સરકાર ઘણી મોટી જાહેરાતો પણ કરી શકે છે. બજેટ પહેલા તેની સાથે જોડાયેલી કેટલીક બાબતોને સમજવી જરૂરી છે. મોટાભાગના લોકોના મનમાં એક પ્રશ્ન છે કે સરકાર તેની ગણતરી કેવી રીતે કરે છે. સરકાર ક્યાંથી કમાય છે અને કઈ વસ્તુઓ પર પૈસા ખર્ચે છે. ચાલો તેને સમજીએ.
કેન્દ્ર સરકારનું દેવું અને જવાબદારી એ સૌથી મોટો સ્ત્રોત છે જ્યાંથી અર્થતંત્રમાં નાણાં આવે છે. સરકારને 35 ટકા રકમ લોન દ્વારા મળે છે.
આ સિવાય GST કલેક્શન પણ સરકારની આવકનો મોટો ભાગ છે. ચાલુ વર્ષ માટે કેન્દ્ર સરકારની 16 ટકા આવક GST કલેક્શન દ્વારા પ્રાપ્ત થઈ છે. ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ અથવા GST વર્ષ 2017માં લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો. તેણે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા લાદવામાં આવેલા ઘણા કરને બદલી નાખ્યા. ત્યારથી તે સરકારના પરોક્ષ કર સંગ્રહનો મુખ્ય ભાગ બની ગયો છે. 2021-22માં GSTમાંથી 57 ટકાથી વધુ પરોક્ષ કર કલેક્શન પ્રાપ્ત થયું હતું.
આવકવેરા અને કોર્પોરેટ ટેક્સ કલેક્શન સરકારની કમાણીનો ત્રીજો સૌથી મોટો સ્ત્રોત છે. ગયા વર્ષે રજૂ કરાયેલા બજેટના દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે તે સરકારની કમાણીમાં 15 ટકા ફાળો આપે છે.
સેન્ટ્રલ એક્સાઇઝ ડ્યુટી, નોન-ટેક્સ રેવન્યુ અને કસ્ટમ એ સરકાર માટે આવકના અન્ય સ્ત્રોત છે.
સરકાર અહીં ખર્ચ કરે છે
સરકારના ખર્ચનો મોટો હિસ્સો વ્યાજની ચુકવણીમાં જાય છે. આ પછી, રાજ્યોનો ટેક્સ અને ડ્યૂટીનો હિસ્સો છે.
કેન્દ્ર સરકાર અર્થતંત્રના વિવિધ ક્ષેત્રો માટે યોજનાઓ જાહેર કરે છે. તે તેના 15 ટકા પૈસા આ પાછળ ખર્ચે છે. જ્યારે, 10 ટકા ફાયનાન્સ કમિશન અને અન્ય ટ્રાન્સફર તરીકે જાય છે.
ગયા વર્ષના બજેટ મુજબ, સંરક્ષણ, સબસિડી, કેન્દ્ર પ્રાયોજિત યોજનાઓ અને અન્ય ખર્ચ લગભગ 8 થી 9 ટકા છે.
ગયા વર્ષે રજૂ કરાયેલા બજેટ દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે સરકાર પેન્શન વિતરણ પર સૌથી ઓછા નાણાં ખર્ચે છે.