હાર્ટ રેટ અને પલ્સ રેટ વચ્ચે શું છે તફાવત, નોર્મલ વ્યક્તિમાં શું ડિફરન્સ હોવો જોઈએ?
Heart rate : લોકો હૃદયના ધબકારા અને નાડીના ધબકારા વિશે મૂંઝવણમાં રહે છે. લોકો સમજી શકતા નથી કે આ બંને એક જ છે કે અલગ. આવી સ્થિતિમાં આપણા માટે તે બંને વિશે જાણવું મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. તો ચાલો જાણીએ કે બંને એક જ છે કે અલગ.
સામાન્ય લોકો ઘણીવાર હાર્ટ રેટ અને પલ્સ રેટને સમાન માને છે. જે ખોટું છે. આ બંને અલગ અલગ કામ કરે છે. હૃદયના ધબકારાનો અર્થ થાય છે કે હૃદય પ્રતિ મિનિટ કેટલી વાર ધબકે છે. તે હૃદયના સ્વાસ્થ્ય અને શરીરની શારીરિક સ્થિતિ દર્શાવે છે. મગજ અને શરીરની જરૂરિયાતોને આધારે હૃદયના ધબકારા વધી અથવા ઘટી શકે છે.
તેમજ પલ્સ રેટ ધમનીઓમાં રક્ત પ્રવાહ દર્શાવે છે. જ્યારે હૃદય લોહી પંપ કરે છે. આનાથી ધમનીઓમાં એક તરંગ ઉત્પન્ન થાય છે, જેને પલ્સ કહેવાય છે. હૃદયના ધબકારા અને નાડીના ધબકારા બંને શરીરની કામગીરી અને હૃદયના સ્વાસ્થ્ય વિશે મહત્વપૂર્ણ માહિતી પૂરી પાડે છે.
હાર્ટ રેટ : એક મિનિટમાં હૃદય કેટલી વાર ધબકે છે તેને હૃદયના ધબકારા કહેવાય છે. હૃદયના ધબકારા પણ વધી શકે છે અથવા ઘટી શકે છે. તે વ્યક્તિના શારીરિક અને માનસિક કારણો પર આધાર રાખે છે. આરામ કરતી વખતે પણ હૃદયના ધબકારા ઓછા રહે છે. તેમજ કસરત કરતી વખતે કામ કરતી વખતે અથવા ભયના વાતાવરણમાં હૃદયના ધબકારા વધવાની શક્યતા રહે છે. હૃદયના ધબકારા એક રીતે હૃદયના સ્વાસ્થ્યને દર્શાવે છે. હૃદયના ધબકારા ઓછા કે ઊંચા હોય તો તે હૃદય સંબંધિત સમસ્યાઓનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.
પલ્સ રેટ : પલ્સ રેટ ધમનીઓમાં રક્ત પ્રવાહનું સૂચક છે. પલ્સ રેટને હૃદયના ધબકારાના માપ તરીકે પણ ઓળખી શકાય છે. આ દ્વારા, તે હૃદયના ધબકારા શોધવામાં પણ મદદ કરે છે. જ્યારે તમારા હૃદયમાંથી ધમનીઓ દ્વારા શરીરના વિવિધ ભાગોમાં લોહી મોકલવામાં આવે છે, ત્યારે રક્ત પ્રવાહને કારણે ધમનીઓ વિસ્તરે છે અને સંકોચાય છે. ધમનીઓની આ ક્રિયાને પલ્સ રેટ કહેવામાં આવે છે. દરેક વ્યક્તિના પલ્સ રેટ શારીરિક સ્થિતિ, ઈજા અને પરિસ્થિતિના આધારે વત્તા-ઓછા પ્રમાણમાં બદલાય છે.
હાર્ટ રેટ અને પ્લસ રેટમાં આ એક મોટો ફર્ક છે કે, હૃદયના ધબકારા 1 મિનિટમાં હાર્ટ રેટની સંખ્યા ગણે છે. સામાન્ય રીતે આરામ કરતી વખતે હૃદયના ધબકારા ઓછા હોય છે અને શારીરિક પ્રવૃત્તિ દરમિયાન વધે છે.
પલ્સ રેટ : પલ્સ રેટ એ તમારી ધમનીઓમાં અનુભવાતા ધબકારાના દર છે, જે દર્શાવે છે કે તમારું હૃદય તમારા શરીરમાં કેટલી વાર લોહી પંપ કરી રહ્યું છે. જ્યારે હૃદય સંકોચાય છે અને વિસ્તરે છે ત્યારે તે ધમનીઓમાં એક તરંગ અથવા દબાણ ઉત્પન્ન કરે છે, જેને પલ્સ કહેવાય છે. તે કાંડા, ગરદન અથવા અન્ય ધમનીઓ પર આંગળીઓથી અનુભવી શકાય છે.
પુખ્ત વયના લોકોમાં : 60-100 BPM (પ્રતિ મિનિટ ધબકારા) હોય છે. સ્ત્રીઓમાં સામાન્ય રીતે પુરુષો કરતાં વધુ ધબકારા હોય છે. આ ઉપરાંત પલ્સ રેટ પણ 60 થી 100 BPM છે. શારીરિક સ્થિતિ, સ્વાસ્થ્ય અને માનસિક સ્થિતિને કારણે તેની શ્રેણી વધુ કે ઓછી હોઈ શકે છે. રમતવીરોમાં, આરામ કરતી વખતે હૃદયનો ધબકારા 60 BPM કરતા ઓછો હોઈ શકે છે. બાળકોમાં તે 70-120 BPM ની વચ્ચે હોઈ શકે છે.
હૃદયના ધબકારા એ હાર્ટ રેટનું માપ છે. પલ્સ રેટ ધમનીઓમાં રક્ત પ્રવાહની ગતિ વિશે માહિતી આપે છે. હૃદયના સ્વાસ્થ્ય અને ફિટનેસ જાળવવા માટે બંનેનું નિરીક્ષણ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે. જો તેમના દરમાં કોઈ ફરક જણાય તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ. સ્વસ્થ જીવનશૈલી અપનાવીને અને નિયમિત ચેકઅપ કરાવીને તમે તમારા હૃદયને સ્વસ્થ રાખી શકો છો.