Manthan Movie Story : 5 લાખ ખેડૂતોએ જ્યારે આપ્યા 2-2 રૂપિયા, ત્યારે શ્યામ બેનેગલે Amul પર બનાવી ફિલ્મ
Shyam Benegal made this film on Amul : ભારતીય સિનેમા પણ ખેડૂતોનું કરજદાર છે, તો શું કહેશો તમે? ચાલો આ આખી વાર્તાને વિગતવાર સમજીએ કે કેવી રીતે ખેડૂતોએ 80 હજાર કરોડ રૂપિયાની કંપની પર ફિલ્મ બનાવવા માટે 2 રૂપિયાનું દાન આપ્યું અને આ ફિલ્મ બોક્સ ઓફિસ પર કેવી રીતે સફળ થઈ.
અમૂલ નામથી ભાગ્યે જ કોઈ ભારતીય અજાણ હશે. તેની વાર્તા હંમેશા પ્રેરણાદાયી રહી છે, પરંતુ તેની પાછળ એક વાર્તા છે જેના વિશે તમે કદાચ જાણતા ન હોવ. જો એમ કહીએ કે ભારતીય સિનેમા પણ ખેડૂતોના ઋણી છે, તો તમે શું કહેશો? ચાલો આ આખી વાર્તાને વિગતવાર સમજીએ કે કેવી રીતે ખેડૂતોએ 80 હજાર કરોડ રૂપિયાની કંપની પર ફિલ્મ બનાવવા માટે 2 રૂપિયાનું દાન આપ્યું અને આ ફિલ્મ બોક્સ ઓફિસ પર કેવી રીતે સફળ થઈ. આ ઐતિહાસિક ફિલ્મ હતી મંથન.
ક્રાંતિનું નામ 'શ્વેત ક્રાંતિ' : 13 જાન્યુઆરી, 1970 ના રોજ, દેશમાં એક ક્રાંતિ શરૂ થઈ. જેને 'ઓપરેશન ફ્લડ' અથવા 'શ્વેત ક્રાંતિ' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેણે ભારતીય ડેરી ઉદ્યોગમાં નોંધપાત્ર ફેરફારો કર્યા અને લાખો ગ્રામીણ ડેરી ખેડૂતોના જીવનને સમૃદ્ધ બનાવ્યું. આ ક્રાંતિ વચ્ચે એક નામ 'અમૂલ' ઉભરી આવ્યું, જે એક સહકારી ડેરી છે. આજે તે ભારતની સૌથી મોટી દૂધ ઉત્પાદક કંપનીઓમાંની એક છે. શ્વેત ક્રાંતિના વિસ્તરણ માટે આ સફળતામાં અમૂલનો ફાળો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ હતો.
મંથને ચિંતન કરવા મજબૂર કર્યા : 1970માં રિલીઝ થયેલી ફિલ્મ મંથને લોકોને વિચારવા મજબૂર કરી દીધા હતા. આ ફિલ્મની વાર્તા અમૂલ અને શ્વેત ક્રાંતિ વિશે હતી. જે ખેડૂતોના દાનથી બની હતી. તત્કાલીન પ્રખ્યાત ફિલ્મ નિર્દેશક શ્યામ બેનેગલે આ ફિલ્મ માટે 5 લાખ ખેડૂતો પાસેથી દાન એકત્ર કર્યું હતું. આ ફિલ્મમાં સ્મિતા પાટિલ, ગિરીશ કર્નાડ, નસીરુદ્દીન શાહ અને અમરીશ પુરી જેવા પ્રખ્યાત કલાકારોએ અભિનય કર્યો હતો. આ ફિલ્મના સહ-લેખક ડૉ. વર્ગીસ કુરિયન હતા, જેઓ 'અમૂલ'ના સ્થાપક તરીકે જાણીતા છે.
ફિલ્મના નિર્માણની સ્ટોરી : મંથનની પ્રોડક્શન સ્ટોરી ખૂબ જ રસપ્રદ છે. ત્રિભુવનદાસ પટેલ, જેઓ સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા. તેમણે આઝાદી પછી ગુજરાતના ખેડામાં ખેડૂતો સાથે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. 1949માં અભ્યાસ પૂરો કરીને અમેરિકાથી પરત ફરેલા ડૉ. વર્ગીસ કુરિયન પણ ત્રિભુવનદાસમાં જોડાયા હતા. ડૉ. કુરિયનના નેતૃત્વમાં આ સહકારી મંડળી એશિયાની સૌથી મોટી ડેરી બની. જેને આજે આપણે અમૂલ તરીકે ઓળખીએ છીએ. શ્યામ બેનેગલ ડૉ. કુરિયનને મળ્યા અને કુરિયન ઇચ્છતા હતા કે શ્વેત ક્રાંતિની આખી વાર્તા ઇતિહાસમાં નોંધવામાં આવે.
ફિલ્મ કેવી રીતે બની? : શરૂઆતમાં શ્યામ બેનેગલ તેના પર એક ડોક્યુમેન્ટ્રી બનાવવાનું વિચારી રહ્યા હતા, પરંતુ બાદમાં તેણે તેને ફીચર ફિલ્મ તરીકે બનાવવાનું નક્કી કર્યું. આ રીતે મંથનની રચનાની શરૂઆત થઈ. શ્યામ બેનેગલ એક ઈન્ટરવ્યુમાં જણાવે છે કે, ફિલ્મ બનાવવાનો આઈડિયા હતો, પરંતુ પૈસા ક્યાંથી આવશે તે એક મોટો પ્રશ્ન હતો. ડૉ.કુરિયને આનો ઉકેલ શોધી કાઢ્યો. તેમણે ખેડૂતોને એક દિવસ માટે તેમનું દૂધ 6 રૂપિયામાં વેચવાની વિનંતી કરી અને ફિલ્મનું બજેટ 2 રૂપિયાથી તૈયાર કરવામાં આવ્યું. આમ, ફિલ્મનું બજેટ તૈયાર કરવામાં આવ્યું અને તે બની. ફિલ્મ બન્યા બાદ મંથનને 1976માં નેશનલ ફિલ્મ એવોર્ડ પણ મળ્યો હતો.
Published On - 8:20 am, Tue, 24 December 24