Knowledge : ભારતના પાડોશી દેશોમાં કેટલી વખત અને ક્યારે થયો છે સત્તાપલટ, જાણો એક ક્લિકમાં

પશ્ચિમ આફ્રિકાના દેશ નાઈજરમાં બુધવારે સત્તાપલટ થયો છે. સેનાના અધિકારીઓએ દેશ પર પોતાનું શાસન જાહેર કરી દીધું છે અને વર્તમાન રાષ્ટ્રપતિ મોહમ્મદ બેઝોમને બંદી બનાવી લીધા છે. આર્મીના માણસો લાઈવ ટીવી પર આવ્યા અને નવા નિઝામની જાહેરાત કરી. રાષ્ટ્રપતિની ધરપકડમાં તેમના જ અંગરક્ષકો સામેલ છે. નાઈજરમાં બનેલી આ ઘટનાની વિશ્વના ઘણા દેશોએ નિંદા કરી છે.

આ પણ વાંચો : Niger Coup: અંગરક્ષકોએ રાષ્ટ્રપતિને બનાવ્યા કેદી, નાઈજરમાં આ રીતે થયો સૈન્ય બળવો !

આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે 477 થઈ ચૂક્યા છે સત્તાપલટ

1950 થી 2019 સુધી આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે 477 સત્તાપલટો થયા છે. 1960 થી 1979 સુધી જુદા-જુદા દેશોમાં 224 વખત બળવો થયો. બોલિવિયા સિવાય સૌથી વધુ સત્તાપલટ આફ્રિકન દેશોમાં થયા છે અને ત્યાર પછી એશિયાઈ દેશોમાં છે. આફ્રિકન દેશોમાં 15 વખત તખ્તાપલટો થયા છે અને ઈરાકમાં 12 વખત સત્તાપલટના પ્રયાસો થયા છે.

નાઈજર દેશમાં બળવાની ઘટના બની છે તો આપણે એ પણ જાણીએ કે ભારતના પાડોશી દેશમાં ક્યારે અને કેવી રીતે સત્તાપલટ થઈ છે. જાણો તેના વિશે બધું જ…

અફઘાનિસ્તાન

અફઘાનિસ્તાન એક ઇસ્લામિક દેશ છે, જે ભારત સાથે 106 કિમીની જમીની સરહદ વહેંચે છે. અફઘાનિસ્તાન સાથેની ભારતની સરહદ લદ્દાખ (કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ) દ્વારા જ જોડાય છે.

5 ઓગસ્ટ 2021. આ એ તારીખ છે જ્યારે આખી દુનિયા ચૂપચાપ જોતી રહી અને તાલિબાને રાજધાની કાબુલ સહિત સમગ્ર અફઘાનિસ્તાન પર કબજો કરી લીધો. આ હાર માત્ર અફઘાનિસ્તાન માટે જ નહીં, અમેરિકા માટે પણ માનવામાં આવી રહી છે.

આ દેશમાં પ્રથમ વખત 1919 ઈ.સ.માં બળવો થયો હતો, ત્યાર બાદ વર્ષ 1990 સુધી અહીં કુલ 10 સત્તાપલટો થઈ ચૂક્યા છે.

બાંગ્લાદેશ

બાંગ્લાદેશ ભારત સાથે 4096.7 કિમીની સરહદ વહેંચે છે, જેમાં પશ્ચિમ બંગાળ, મેઘાલય, આસામ, ત્રિપુરા અને મિઝોરમ જેવા ભારતીય રાજ્યો બાંગ્લાદેશ સાથે સરહદ વહેંચે છે. અને બાંગ્લાદેશથી બાંગ્લાદેશી રાજ્યો, ચિત્તાગોંગ, ખુલના, રંગપુર અને સિલ્હેટ જેવા સ્થળો ભારત સાથે જોડાયેલા છે. બાંગ્લાદેશની ઓફિશિયલ ભાષા ‘બંગાળી’ છે.

બાંગ્લાદેશ વર્ષ 1975માં પાકિસ્તાનથી અલગ થઈને એક સ્વતંત્ર દેશ તરીકે સ્થાપિત થયું હતું. આઝાદી બાદ બાંગ્લાદેશમાં કુલ 7 બળવા થયા છે. વર્ષ 2011માં પણ બાંગ્લાદેશમાં બળવો કરીને શેખ હસીનાની સરકારને તોડી પાડવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો પરંતુ તે નિષ્ફળ રહ્યો હતો.

ભૂટાન

ભૂતાન ભારત સાથે 699 કિમીની સરહદ રેખા વહેંચે છે. તે ભારતના પશ્ચિમ બંગાળ, આસામ, અરુણાચલ પ્રદેશ અને સિક્કિમ સાથે જોડાયેલું છે. ઝોંખા ભૂટાનની ઓફિશિયલ ભાષા છે.

ભૂટાનમાં પણ સત્તાપલટનો  પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો હતો પણ તે નિષ્ફળ રહ્યો હતો. રોયલ ભૂટાન આર્મીના ચીફ ઓપરેશન્સ ઓફિસર (ચીફ ઓફ આર્મી), કુએનલે શેરિંગ, ભૂટાનના સૌથી વરિષ્ઠ જજ, ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટના જજ યેશી દોરજી અને ભૂતપૂર્વ બોડીગાર્ડના કમાન્ડન્ટ બ્રિગેડિયર થિન્લી ટોબગેએ ભૂટાનમાં  સત્તા પલટનું કાવતરું ઘડ્યું હતું. આ કાવતરું નિષ્ફળ ગયું અને તમામને નજરકેદ કર્યા બાદ કોર્ટમાં રજૂ કરવામાં આવ્યા. ખાસ વાત એ છે કે નિષ્ફળ તકેદારી અને ભારતીય ગુપ્તચર તંત્રના કારણે સત્તાપલટો નિષ્ફળ ગયો.

ચીન

ચીન ભારતનો એવો પડોશી દેશ છે, જેની વસ્તી વિશ્વમાં સૌથી વધુ છે. તે ભારત સાથે 3488 કિમીની સરહદ ધરાવે છે. તે લદ્દાખ, હિમાચલ પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ, સિક્કિમ અને ભારતના અરુણાચલ પ્રદેશ સાથે જોડાયેલી છે. ચીનની ઓફિશિયલ ભાષા ‘મેન્ડરિન’ છે.ભારત અને ચીન વિશ્વના સૌથી મોટા ઉભરતા આર્થિક દેશો છે.

ચીનમાં અત્યાર સુધીમાં કુલ 19 સત્તા પલટની ઘટનાઓ બની છે. ચીનમાં છેલ્લી વખત સત્તા પલટની ઘટના વર્ષ 1936માં બની હતી.

મ્યાનમાર

મ્યાનમાર ભારત સાથે 1643 કિમીની સરહદ વહેંચે છે. તે ભારતના રાજ્યો અરુણાચલ પ્રદેશ, નાગાલેન્ડ, મિઝોરમ અને મણિપુર સાથે જોડાયેલા છે. મ્યાનમાર ભારતનો ચોથો સૌથી મોટો નિકાસ કરતો દેશ છે. મ્યાનમારની સત્તાવાર ભાષા ‘બર્મીઝ’ છે.

મ્યાનમારમાં પણ હંમેશા રાજકીય અસ્થિરતા રહી છે. અહીં લોકશાહી પ્રણાલી ક્યારેય લાંબો સમય ટકી શકી નથી. મ્યાનમારમાં અત્યાર સુધીમાં કુલ 4 સત્તા પલટની ઘટનાઓ બની છે. વર્ષ 2021માં મ્યાનમારમાં બળવા દ્વારા ‘આંગ સાન સૂ કી’ સરકારને ઉથલાવી દેવામાં આવી છે.

નેપાળ

નેપાળ ભારત સાથે 1751 કિમીની સરહદ વહેંચે છે. તે ભારતના રાજ્યો બિહાર, ઉત્તર પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ, સિક્કિમ અને પશ્ચિમ બંગાળ સાથે સંકળાયેલું છે. એશિયાનું સૌથી લાંબુ પર્વત શિખર માઉન્ટ એવરેસ્ટ માત્ર નેપાળમાં આવેલું છે. નેપાળની ઓફિશિયલી ભાષા ‘નેપાળી’ છે.

નેપાળમાં ગયા વર્ષે મે મહિનામાં મોટી રાજકીય ઉથલપાથલ થઈ હતી. કેપી ઓલીએ પીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું. વાસ્તવમાં, પુષ્કમલ દહલ ‘પ્રચંડ’ની આગેવાની હેઠળની નેપાળ કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી (માઓઇસ્ટ સેન્ટર) અને નેપાળ કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી યુએમએલમાં વિભાજન થવાને કારણે કેપી ઓલી તેમની બહુમતી સાબિત કરી શક્યા ન હતા. જોકે, આ પછી તેમણે સંસદ ભંગ કરી દીધી હતી. ઓલીના આ નિર્ણય સામે વિપક્ષે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે આ નિર્ણય બદલ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં ઓલીએ પીએમ પદ પરથી રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું.

પાકિસ્તાન

પાકિસ્તાન ભારત સાથે 3323 કિમીની સરહદ વહેંચે છે. પાકિસ્તાન ભારતનો એક ભાગ હતો, જે 1947માં ભારતના ભાગલા સાથે અલગ થઈ ગયું હતું. તે ભારતના પંજાબ, જમ્મુ કાશ્મીર, લદ્દાખ, રાજસ્થાન અને ગુજરાત સાથે જોડાયેલું છે. તેની ઓફિશિયલ ‘ભાષા’ ઉર્દૂ છે.

પાકિસ્તાનમાં 4 વખત થયો બળવો

ભારતના પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનમાં 4 વખત સત્તા પલટ થઈ ચૂકી છે. પ્રથમ બળવો 1953-54માં થયો હતો. પછી 1958, 1977 અને ફરીથી 1999માં થયો હતો. વર્ષ 1999માં કારગિલ યુદ્ધ બાદ પાકિસ્તાનમાં બળવો થયો હતો. તે ઘટનામાં પાકિસ્તાનના તત્કાલિન આર્મી ચીફ જનરલ પરવેઝ મુશર્રફે વડાપ્રધાન નવાઝ શરીફને હટાવીને સત્તા મેળવી હતી.

શ્રીલંકા

શ્રીલંકા ભારત સાથે દરિયાઈ સરહદ વહેંચે છે, જમીન સરહદ નહીં. તે ભારત જેવો સાંસ્કૃતિક રીતે વૈવિધ્યસભર દેશ છે, જે તમિલનાડુ નજીક મન્નારના અખાતથી દરિયાઈ સરહદ દ્વારા અલગ થયેલ છે. શ્રીલંકાની ઓફિશિયલી ભાષાઓ ‘સિંહાલા અને તમિલ’ છે.

શ્રીલંકામાં પણ સત્તા  પલટનો પ્રયત્ન થઈ ચૂક્યો છે. આ દેશ પર જ્યારે આર્થિક સંકટ આવ્યું હતું ત્યારે લોકો રસ્તા પર આવી ગયા હતા. રાષ્ટ્રપતિ ગોટા ભાયા રાજપક્ષે અને પીએમ મહિન્દા રાજપક્ષે વિરુદ્ધ દેશભરમાં વિરોધ પ્રદર્શન થયા હતા. તેમના રાજીનામાની માંગ પણ ઉઠી હતી. બીજી તરફ રાજપક્ષેના સમગ્ર કેબિનેટે પણ રાજીનામું આપી દીધું તેમજ આ સિવાય સેન્ટ્રલ બેંકના ગવર્નર અજીત કાબ્રાલે પણ પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું.

માલદીવ

માલદીવ ભારત સાથે દરિયાઈ સરહદ પણ વહેંચે છે. તે ભારતની દક્ષિણ-પશ્ચિમ દિશામાં આવેલું છે. તે લક્ષદ્વીપ ટાપુઓ દ્વારા ભારત સાથે જોડાયેલું છે. તેની ઓફિશિયલી ભાષા ‘ધીવેહી’ છે.

1988 માલદીવમાં બળવાનો પ્રયાસ અબ્દુલ્લા લુથફીની આગેવાની હેઠળના માલદીવિયન જૂથ દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો અને શ્રીલંકાના તમિલ અલગતાવાદી સંગઠન પીપલ્સ લિબરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન ઓફ તમિલ ઈલમ (PLOTE) ના સશસ્ત્ર આતંકવાદીઓ દ્વારા મદદ કરવામાં આવી હતી, સરકારની બહાદુરીને કારણે બળવો નિષ્ફળ ગયો હતો. માલદીવના સૈનિકો અને ભારતીય સૈન્યનો હસ્તક્ષેપ, જેને લશ્કરી અભિયાન પ્રયાસોમાં ભારતીય સશસ્ત્ર દળો દ્વારા કોડ-નેમ ઓપરેશન કેક્ટસ આપવામાં આવ્યું હતું.

દેશના તમામ સમાચાર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો