1947માં પેટ્રોલ, સોનું, ખાંડ અને ચોખાનો ભાવ શું હતો ? આઝાદી બાદ મોંઘવારી કેટલી વધી ?
તમે તમારા દાદા-દાદી પાસેથી પણ સાંભળ્યું હશે કે, અમારા જમાનામાં અમને આ વસ્તુ કે પેલી વસ્તુ બે આનામાં મળતી હતી. દરેક પાછલી પેઢીને લાગે છે કે વર્તમાન સમયમાં મોંઘવારી ઘણી વધી ગઈ છે. ત્યારે આ લેખમાં કેટલીક વસ્તુઓની વર્તમાન કિંમતની તુલના આઝાદીના સમયની કિંમત સાથે કરીએ તો ખ્યાલ આવશે કે, 77 વર્ષમાં દેશમાં આ વસ્તુઓની કિંમતો કેટલી વધી છે.
આજે ભારતને ઉભરતા સુપરપાવર તરીકે જોવામાં આવે છે. જો કે, 77 વર્ષની આ સફર એટલી સરળ નથી રહી. અનેક સમસ્યાઓ આજે પણ દેશ માટે મુસીબતનું કારણ બનેલી છે. આમાંની એક મોંઘવારી છે. વધતી કિંમતો એ આજના ભારતની સૌથી મોટી ચિંતાઓમાંની એક છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે વર્ષ 1947માં જ્યારે ભારત આઝાદ થયું ત્યારે મોંઘવારી કેટલી હતી ? આજે અમે તમને 1947માં કેટલીક ખાસ વસ્તુઓની કિંમતો વિશે જણાવીશું જેના ભાવ આજે સતત વધી રહ્યા છે.
તમે તમારા દાદા-દાદી પાસેથી પણ સાંભળ્યું હશે કે, અમારા જમાનામાં અમને આ વસ્તુ કે પેલી વસ્તુ બે આનામાં મળતી હતી. દરેક પાછલી પેઢીને લાગે છે કે વર્તમાન સમયમાં મોંઘવારી ઘણી વધી ગઈ છે. આપણી જ વાત કરીએ તો આપણી નજર સમક્ષ છેલ્લા એક દાયકામાં ખાંડ, ચોખા, લોટ, સોનું, ચાંદી જેવી ચીજવસ્તુઓના ભાવ બમણાથી વધુ વધી ગયા છે. ત્યારે આ લેખમાં કેટલીક વસ્તુઓની વર્તમાન કિંમતની તુલના આઝાદીના સમયની કિંમત સાથે કરીએ તો ખ્યાલ આવશે કે, 77 વર્ષમાં દેશમાં આ વસ્તુઓની કિંમતો કેટલી વધી છે.
આપણે સમાચારોમાં વાંચીએ છીએ કે ડોલર સામે રૂપિયાની કિંમતમાં ઘણો ઘટાડો થયો છે અથવા થોડા પૈસાનો સુધારો થયો છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે આઝાદીના સમયે એક ડોલરની કિંમત લગભગ 4 રૂપિયાની બરાબર હતી. આઝાદી સમયે ભારત પર કોઈ વિદેશી દેવું નહોતું. રિપોર્ટ અનુસાર રૂપિયાના મૂલ્યનું અવમૂલ્યન પ્રથમ પંચવર્ષીય યોજના સમયે શરૂ થયું હતું. આજે એક ડોલર લગભગ 84 રૂપિયા બરાબર છે.
88 રૂપિયા હતો સોનાનો ભાવ
ભારતીયો સોનાને બહુ પસંદ કરે છે તેથી સોનાની કિંમત તેમના માટે હંમેશા મહત્વ ધરાવે છે. રિપોર્ટ અનુસાર 1947માં 10 ગ્રામ સોનાની કિંમત લગભગ 88.62 રૂપિયા હતી. આજે 10 ગ્રામ સોનાની કિંમત 78 હજાર રૂપિયાની આસપાસ છે. ભારતીય સમાજમાં સોનાને હંમેશા સમૃદ્ધિ અને સ્થિરતાનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. તે સમયના લોકો સોનાને માત્ર જ્વેલરી તરીકે જ નહીં પણ તેને સુરક્ષિત રોકાણ પણ માનતા હતા.
સ્વતંત્રતા સમયે દેશની આર્થિક સ્થિતિ મુશ્કેલીમાં હતી અને સોનાની ખરીદી મોટેભાગે સમૃદ્ધ પરિવારો સુધી મર્યાદિત હતી. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લોકો તેમની સંપત્તિને સોનામાં રૂપાંતરિત કરવાનું પસંદ કરતા હતા, કારણ કે ફુગાવા અને રાજકીય અસ્થિરતાના સમયમાં તેને સુરક્ષિત સંપત્તિ માનવામાં આવતી હતી.
25 પૈસા પ્રતિ લીટર હતું પેટ્રોલ
1947માં પેટ્રોલની કિંમત લગભગ 25 પૈસા પ્રતિ લીટર હતી. જ્યારે આજે પેટ્રોલનો ભાવ 100 રૂપિયાની નજીક પહોંચી ગયો છે. આજના ભાવોની સરખામણીમાં તે સમયના ભાવ અત્યંત ઓછા લાગે છે, પરંતુ તે સમયે પણ તેને મૂલ્યવાન વસ્તુ ગણવામાં આવતી હતી. આ એટલા માટે કારણ કે વાહનો મર્યાદિત સંખ્યામાં હતા અને પરિવહનના જાહેર માધ્યમો વધુ પ્રચલિત હતા. લોકો બળદગાડા, સાયકલ અને પગપાળા મુસાફરી કરવાનું પસંદ કરતા હતા.
આ ઉપરાંત ગેસોલિનનો વપરાશ ઘણો ઓછો હતો કારણ કે વાહનોનો ઉપયોગ માત્ર ખેતી, વેપાર અને લશ્કર જેવા આવશ્યક હેતુઓ માટે જ થતો હતો. ભારતીય અર્થતંત્ર મુખ્યત્વે કૃષિ આધારિત હતું અને પેટ્રોલની જરૂરિયાત મોટાભાગે શહેરો સુધી મર્યાદિત હતી.
ચોખા અને ખાંડના ભાવ
આજે ભારતમાં ચોખાની કિંમત 40 રૂપિયાથી શરૂ થાય છે અને સારી ક્વોલિટીના ચોખાની કિંમત 150 રૂપિયા કિલો સુધી જાય છે. પરંતુ 1947માં પ્રતિ કિલો ચોખાની કિંમત માત્ર 12 પૈસા હતી. મતલબ કે કોઈપણ વ્યક્તિ માત્ર એક રૂપિયામાં 8 કિલો ચોખા સરળતાથી ખરીદી શકતો હતો. ચોખા મુખ્યત્વે દક્ષિણ ભારત, પૂર્વ ભારત અને બંગાળના લોકોનો મુખ્ય ખોરાક હતો. જો કે, તે સમયે ચોખાનું ઉત્પાદન મર્યાદિત હતું. આઝાદી પહેલા અને પછીના વર્ષોમાં ખાદ્ય સુરક્ષા એક મોટો પડકાર હતો.
1947માં ખાંડની કિંમત લગભગ 40 પૈસા પ્રતિ કિલોગ્રામ હતી. આજે ખાંડનો ભાવ 45 રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે. તે સમયે ખાંડને મહત્ત્વની ચીજવસ્તુ ગણવામાં આવતી હતી, પરંતુ તેનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે તહેવારો, ઉજવણીઓ અને ખાસ પ્રસંગો પૂરતો મર્યાદિત હતો. તેનો ઉપયોગ ચા, મીઠાઈઓ અને વાનગીઓમાં થતો હતો, પરંતુ ગ્રામીણ ભારતમાં ગોળ વધુ લોકપ્રિય હતો. ખાંડનું ઉત્પાદન મુખ્યત્વે ઉત્તર પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર અને બિહારમાં થતું હતું, પરંતુ મર્યાદિત સંસાધનોને કારણે વિતરણ પડકારજનક હતું.
લોટની કિંમત
1947માં લોટ એ સામાન્ય માણસની રોજિંદી જરૂરિયાતોમાંની એક હતી. તે સમયે લોટની કિંમત પ્રતિ કિલોગ્રામ લગભગ 4 આના એટલે કે 25 પૈસા હતી. આજની સરખામણીમાં આ કિંમત ઘણી ઓછી લાગે છે, પરંતુ એ નોંધવું અગત્યનું છે કે તે સમયે આવક પણ અત્યંત મર્યાદિત હતી. આજે લોટની કિંમત 45 રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે.
લોટનો ઉપયોગ ભારતમાં મુખ્ય ખોરાક, જેમ કે રોટલી અને પરાઠા બનાવવા માટે કરવામાં આવતો હતો. તે સમયગાળામાં મોટાભાગના પરિવારો પોતાના ઘરે ઘઉંને પીસીને લોટ બનાવતા હતા, જેના કારણે તેમને બજાર પર વધુ નિર્ભર રહેવું પડતું ન હતું. ખાસ કરીને ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં આ સ્થિતિ જોવા મળી હતી.
દૂધની કિંમત
1947માં દૂધની કિંમત લગભગ 12 પૈસા પ્રતિ લીટર હતી. જ્યારે આજે 66 રૂપિયા પ્રતિ લીટર દૂધનો ભાવ છે. તે સમયે દૂધ પોષણનો મુખ્ય સ્ત્રોત હતો, ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં જ્યાં લોકો ગાય અને ભેંસને પોતાના ઘરે રાખતા હતા.
શહેરોમાં સ્થાનિક ગૌપાલકો અને ડેરીઓ પાસેથી દૂધ ખરીદવામાં આવતું હતું. તે સમયે પેશ્ચ્યુરાઇઝેશન જેવી તકનીકો પ્રચલિત ન હતી, તેથી માત્ર તાજા દૂધનો ઉપયોગ થતો હતો. સામાન્ય રીતે દૂધનો ઉપયોગ ચા, મીઠાઈઓ અને અન્ય પરંપરાગત ઘરેલું વાનગીઓમાં થતો હતો. જો કે, તે સમયની મર્યાદિત આવક અને ગ્રામીણ-આધારિત જીવનશૈલીને જોતાં દૂધની ઉપલબ્ધતા આજની જેમ સરળ ન હતી.
બટાકાની કિંમત
1947માં બટાકાની કિંમત લગભગ 25 પૈસા પ્રતિ કિલોગ્રામ હતી. જ્યારે આજે બટાકાનો ભાવ 20થી 25 રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે. તે સમયે ખેડૂતો મુખ્યત્વે પરંપરાગત ખેતી પદ્ધતિઓ પર નિર્ભર હતા, તેથી ઉત્પાદન મર્યાદિત હતું. બટાકાનું મોટાભાગે ઉત્તર ભારતમાં ઉત્પાદન થતું હતું અને સ્થાનિક બજારોમાં તેનો વપરાશ થતો હતો.
1947નો સમય ભારત માટે મુશ્કેલ સમય હતો. વિભાજનને કારણે મોટા પાયે વસ્તીનું સ્થળાંતર થયું, જેના કારણે ખાદ્ય ચીજોની માંગ અને પુરવઠામાં અસંતુલન સર્જાયું. તેમ છતાં કૃષિ આધારિત ભારતીય અર્થતંત્રે દેશની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
1947માં માલસામાનની કિંમતો આજની સરખામણીએ ઘણી ઓછી હતી, પરંતુ તે સમયના જીવનધોરણ અને આવકને ધ્યાનમાં લેતા આ ભાવો તે સમયગાળા માટે બરાબર હતા. ત્યારે જીવન આજની સરખામણીમાં સરળ હતું, પરંતુ પડકારો ઓછા નહોતા. આઝાદી બાદથી ભારતે આર્થિક, સામાજિક અને તકનીકી ક્ષેત્રોમાં ઘણી પ્રગતિ કરી છે, જેની અસર દેશના બજારો અને કોમોડિટીના ભાવ પર પણ પડી છે.