Knowledge News: તમે વિચારતા હશો કે જેમ પૃથ્વી પર એક દિવસ 24 કલાકનો હોય છે તેમ ચંદ્ર પર પણ દિવસ તેટલો લાંબો હશે. પણ એવું નથી, તો કદાચ તમારો જવાબ હશે – કે ચંદ્ર પૃથ્વીથી નાનો કે મોટો હોઈ શકે, પરંતુ પૃથ્વીના દિવસની લંબાઈની જેમ, તેના દિવસોની લંબાઈમાં બહુ ફરક નહીં હોય. તો તમે ખોટા છો, ફરક એટલો છે કે તમને જાણીને આશ્ચર્ય થશે. ચંદ્ર દિવસની લંબાઈ ખરેખર આશ્ચર્યજનક છે.
વાસ્તવમાં, ચંદ્રનો એક દિવસ પૃથ્વીના લગભગ 28 દિવસ બરાબર છે. એટલે લગભગ 14 દિવસની રાત અને 14 દિવસની સવાર. જોકે આ ખરેખર આશ્વર્યજનક છે. ત્યારે આવું કેમ થાય છે તેના વીશે પણ આપણે જણાશું, પણ તમને તે પહેલા જણાવી દઈએ કે ચંદ્ર પર પૃથ્વી જેવું કંઈ જ નથી.
અહીંના હવામાનમાં રાત અને દિવસના તાપમાનમાં ઘણો તફાવત છે. જો તમે માનતા હોવ કે પૃથ્વી પર માત્ર ઉત્તર ધ્રુવ અથવા ઉત્તર ગોળાર્ધના કેટલાક દેશો ખૂબ ઠંડા છે. જો તાપમાન માઈનસમાં ઘણું નીચું જાય છે. ચંદ્ર આ બાબતમાં ઘણા પગલાં આગળ છે. ત્યારે શું આ સ્થિતિમાં ચાંદ પર રહી શકાશે કે કેમ એ મોટો પ્રશ્ન છે અને જો રહી શકાશે તો કેવી રીતે?
એવું કહેવાય છે કે ઉત્તર ધ્રુવ અને ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવની પ્રકૃતિમાં ઘણો તફાવત છે. તેથી, બંને રાત્રિના તાપમાનમાં તફાવત છે. ચંદ્રનો એક ભાગ એવો પણ છે, જે ક્યારેય પૃથ્વી તરફ નથી પડતો, જ્યાં સામાન્ય રીતે ઓછો પ્રકાશ હોય છે. જ્યારે ચંદ્ર તેની ભ્રમણકક્ષામાં 360 ડિગ્રી પરિભ્રમણ કરે છે, ત્યારે તેને પૃથ્વીની આસપાસ પરિભ્રમણ કરવામાં 27.32 દિવસ લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં પહેલો ભાગ લાંબા સમય સુધી પૃથ્વી તરફ રહે છે. પછી ચંદ્રની બીજી બાજુએ પણ આવી જ સ્થિતિ થાય છે.
પૃથ્વી પરનો એક દિવસ ચોવીસ કલાકનો છે. તેમાં દિવસના 12 કલાક અને રાતના 12 કલાક છે. જ્યારે ચંદ્ર પર એક દિવસ લગભગ 14 દિવસનો હોય છે. રાત પણ એટલી લાંબી છે. એટલા માટે રાત અને દિવસ ચંદ્રની સપાટી પર હાજર પદાર્થો પર ઘણી અસર કરે છે. રાત્રે ચંદ્રનું તાપમાન સતત ઘટતું જાય છે. દિવસ દરમિયાન તાપમાનમાં સતત વધારો થાય છે. પછી ચંદ્રના જુદા જુદા ભાગોની સ્થિતિ પણ અલગ-અલગ હોય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ચંદ્રનો દક્ષિણ ધ્રુવ વધુ ઠંડો છે. રાતો એટલી ઠંડી હોય છે કે પૃથ્વી પરનો કોઈ પણ માનવી કદાચ એ સ્થિતિમાં રહી શકે છે. વસાહતો બનાવવાની કલ્પના તો દૂરની વાત છે.
ચંદ્રનો ભ્રમણકક્ષાનો સમયગાળો (એટલે કે ચંદ્રને પૃથ્વીની આસપાસ એક પરિક્રમા પૂર્ણ કરવામાં જે સમય લાગે છે તે સમય) વાસ્તવમાં લગભગ 27.3 પૃથ્વી દિવસ જેટલો છે – અથવા ચોક્કસ કહીએ તો, 27 દિવસ 7 કલાક 43 મિનિટ અને 11.5 સેકન્ડ.
ચંદ્રનો ભ્રમણકક્ષાનો સમયગાળો (એટલે કે ચંદ્રને પૃથ્વીની આસપાસ એક પરિક્રમા પૂર્ણ કરવામાં જે સમય લાગે છે તે સમય) વાસ્તવમાં લગભગ 27.3 પૃથ્વી દિવસ જેટલો છે – અથવા ચોક્કસ કહીએ તો, 27 દિવસ 7 કલાક 43 મિનિટ અને 11.5 સેકન્ડ.
જ્યારે ચંદ્ર તેની ધરી પર ફરે છે, ત્યારે તેના પરિભ્રમણની ગતિ ઘણી ધીમી હોય છે. જે પહેલાથી જ કહેવામાં આવ્યું છે કે 27.3 એ પૃથ્વીના દિવસો બરાબર છે. પૃથ્વીની ફરતે એક પરિક્રમા પૂર્ણ કરવામાં તેટલો જ સમય લાગે છે. આ કારણોસર, ચંદ્ર પર એક દિવસ 28-29 દિવસનો હોય છે.
તેને સરળ રીતે આ રીતે પણ સમજી શકાય છે કે જ્યારે તમે ચંદ્રની સપાટી પર ઉભા છો, ત્યારે સૂર્યને આકાશમાં ફરતા અને તેની મૂળ સ્થિતિમાં પાછા ફરવામાં 29.5 દિવસ લાગશે.