Travel Diary : જાણો તાપી નદીના ઉદગમસ્થાન અને તેના રોચક તથ્યો વિશે

આપણા દેશમાં નદીઓનો (Rivers )ઈતિહાસ ઘણો જૂનો છે. આટલા વર્ષોમાં ન જાણે શું બદલાયું, પણ નદીઓ પોતાની દિશામાં વહેતી રહી અને આજે પણ પોતાની પવિત્રતા જાળવી રહી છે. આવી જ પવિત્ર નદીઓમાંની એક છે તાપી નદી(Tapi River ), આ નદીનો ઈતિહાસ અન્ય નદીઓની જેમ ઘણો જૂનો છે. નર્મદા સિવાય આ એકમાત્ર નદી છે જે તેની વિરુદ્ધ દિશામાં વહે છે. તાપી નદી, જેને તાપ્તી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે મધ્ય ભારતમાં ગોદાવરી અને નર્મદા નદીઓ વચ્ચે મધ્યસ્થી તરીકે ઉદ્દભવે છે.

તાપી નદી અરબી સમુદ્રમાં પડતા પહેલા પશ્ચિમ તરફ વહે છે. નદીની લંબાઈ 724 કિમી છે અને તે ત્રણ અલગ-અલગ રાજ્યો- મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત અને મધ્યપ્રદેશમાંથી વહે છે. તાપ્તી નદીની ત્રણ પ્રાથમિક ઉપનદીઓ પૂર્ણા, પાંજરા અને ગીરણા છે. આવો જાણીએ આ નદીની ઉત્પત્તિ અને તેનાથી સંબંધિત કેટલાક રસપ્રદ તથ્યો વિશે.

તાપી નદીનો ઇતિહાસ
તાપી નદી, જેને તાપ્તી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે મધ્ય ભારતની એક નદી છે, જે મધ્ય પ્રદેશના દક્ષિણ-મધ્યમાં મધ્ય ડેક્કન ઉચ્ચપ્રદેશમાં ગાવિલગઢ ટેકરીઓમાં ઉદ્દભવે છે. આ નદી મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં સતપુરા પર્વતમાળાના બે પ્રવાહો અને જલગાંવ ઉચ્ચપ્રદેશની વચ્ચે પશ્ચિમ દિશામાં વહે છે અને પછી ગુજરાત રાજ્યમાં સુરતના મેદાન તરફ જાય છે અને અંતે ખંભાતના અખાતમાં પડે છે.તેનું પ્રવેશદ્વાર છે. અરબી સમુદ્ર.. તાપી નદી નર્મદા નદીની ઉત્તરે સમાંતર વહે છે, તેને સાતપુરા શ્રેણીના મધ્ય ભાગથી અલગ કરે છે. નદીઓ વચ્ચેની સીમાઓ અને ખીણો દ્વીપકલ્પ અને ઉત્તર ભારત વચ્ચે કુદરતી અવરોધ બનાવે છે. તાપી નદીની ત્રણ પ્રાથમિક ઉપનદીઓ છે – ગિરણા, પાંજરા અને પૂર્ણા જે મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં દક્ષિણ તરફ વહે છે.

તાપી નદીનો ઇતિહાસ અને ધાર્મિક તથ્યો
તાપી નદી બેતુલ જિલ્લામાં મુલતાઈ નામના સ્થળેથી નીકળે છે. મુલતાઈ શબ્દ સંસ્કૃત શબ્દોનું મિશ્રણ છે જેનો અર્થ થાય છે ‘તાપી માતાની ઉત્પત્તિ’. તાપ્તી નદીની કુલ લંબાઈ લગભગ 724 કિમી છે અને તે 30,000 ચોરસ મીટર વિસ્તારમાં વહે છે. હિંદુ પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, તાપી નામ દેવી તાપીના શબ્દો પરથી ઉતરી આવ્યું છે, જે ભગવાન સૂર્ય અને દેવી છાયાની પુત્રી છે. તાપી નદીનો ઈતિહાસ એ સ્થાનોના ઈતિહાસ સાથે ઊંડે સુધી જોડાયેલો છે જ્યાંથી તે વહે છે. પશ્ચિમ ભારતમાં નદી મધ્યપ્રદેશના બેતુલ જિલ્લામાંથી તેનું મૂળ શરૂ કરે છે અને પછી સુરતના મેદાનો પછી, સાતપુરા ટેકરીઓ વચ્ચે, ખાનદેશના ઉચ્ચપ્રદેશમાં વહે છે અને અંતે અરબી સમુદ્રમાં ભળી જાય છે.

તાપી નદી વિશે રસપ્રદ તથ્યો
તાપી નદી, જેને તાપ્તી નદી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે મધ્ય ભારતની એક મુખ્ય નદી છે અને તે મધ્ય પ્રદેશમાં મુલતાઈમાંથી નીકળે છે. આ નદી લગભગ 724 કિમીની લંબાઇને આવરી લે છે અને સમગ્ર દ્વીપકલ્પીય ભારતની સૌથી મહત્વપૂર્ણ નદીઓમાંની એક તરીકે ગણવામાં આવે છે.

નદીનો ગ્રહણ વિસ્તાર મુખ્યત્વે મહારાષ્ટ્રના ઉત્તરી અને પૂર્વીય જિલ્લાઓમાં આવેલો છે, જેમાં વાશિમ, જલગાંવ, અકોલા, નંદુરબાર, અમરાવતી, બુલઢાણા અને નાસિક જિલ્લાઓનો સમાવેશ થાય છે. તાપી નદી મધ્યપ્રદેશ રાજ્યના બુરહાનપુર અને બેતુલ જિલ્લા અને ગુજરાત રાજ્યના સુરત જિલ્લાને આવરી લે છે.

તાપી નદી મધ્ય ભારતમાં ઉદ્દભવે છે અને તે ઉત્તર અને દ્વીપકલ્પની ભારતની મુખ્ય નદીઓમાંની એક છે. તાપી નદી લગભગ 724 કિલોમીટરની લંબાઇમાં ફેલાયેલી છે અને તે એકમાત્ર નદી છે જે પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ વહે છે. તાપી નદી એ બીજી સૌથી મોટી આંતર-રાજ્ય નદી તટપ્રદેશ છે જે મધ્યપ્રદેશ અને ગુજરાતના પ્રદેશો સિવાય મહારાષ્ટ્રના મોટા વિસ્તારને આવરી લેતા પશ્ચિમ તરફ સ્થળાંતર કરે છે. નદી ડ્રેનેજ 65145 ચોરસ મીટરના વિસ્તારને આવરી લે છે. કિલોમીટર જેમાંથી લગભગ 80 ટકા વિસ્તાર મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં આવેલો છે. તાપીને બંને બાજુએ ઘણી ઉપનદીઓ મળે છે અને તેની લગભગ 14 મહત્વની ઉપનદીઓ છે.

આ પણ વાંચો : Health : રણવીર સિંહે ફિલ્મ ’83માં જબરદસ્ત બોડી બનાવવા માટે આ ડાયેટ પ્લાનને ફોલો કર્યું હતું

આ પણ વાંચો : Women And Health: પીરિયડ્સ દરમિયાન મહિલાઓએ ત્રણ દિવસ સુધી કેમ વાળ ન ધોવા જોઈએ, જાણો કારણ