ખેડૂતોની આવક બમણી કરી રહ્યું છે સંકલિત ખેતી મોડલ, ICAR એ તૈયાર કર્યા 31 પ્રોજેક્ટ
આપણા દેશમાં 86 ટકા ખેડૂતો નાના અને સીમાંત છે. આટલી નાની જમીન પર કમાણી ઘણી ઓછી છે. તેથી આવા પરિવારો માટે જીવવું મુશ્કેલ બની જાય છે. સંકલિત ખેતીનું મોડલ નાના અને સીમાંત ખેડૂતો માટે વરદાનથી ઓછું નથી.
ખેડૂતો (Farmers)ની આવક વધારવા માટે સતત પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. સરકારનું લક્ષ્ય 2022 સુધીમાં ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાનું છે. આ સ્થિતિમાં આવક વધારવા માટે સંકલિત ખેતી મોડલ (Integrated Farming Model) વધુ સારો વિકલ્પ બની શકે છે. નાના અને સીમાંત ખેડૂતો પણ આ પદ્ધતિ અપનાવીને લાભ લઈ રહ્યા છે. તેનાથી ઉપજમાં વધારો થાય છે અને ખેડૂતોની આવકમાં વધારો થાય છે.
આપણા દેશમાં 86 ટકા ખેડૂતો નાના અને સીમાંત છે. આટલી નાની જમીન પર કમાણી ઘણી ઓછી છે. તેથી આવા પરિવારો માટે જીવવું મુશ્કેલ બની જાય છે. સંકલિત ખેતીનું મોડલ નાના અને સીમાંત ખેડૂતો માટે વરદાનથી ઓછું નથી.
ICAR એ 63 મોડલ બનાવ્યા
આ મૉડલમાં માત્ર ખેતીનો સમાવેશ થતો નથી, પરંતુ કૃષિ સંબંધિત અન્ય વ્યવસાયો પણ સામેલ છે. ઉદાહરણ તરીકે પશુપાલન, મરઘાં ઉછેર, માછલી ઉછેર અને મધમાખી ઉછેર. આટલું જ નહીં, તેમાં માત્ર પાકથી સંતોષ માની લેવામાં નથી આવતો, પરંતુ સહ-પાક પણ કરવામાં આવે છે. પરંતુ વિવિધ કૃષિ પરિસ્થિતિઓ ધરાવતા ભારતમાં, સમાન સંકલિત ખેતી મોડલ કામ કરી શકશે નહીં.
આ કારણોસર, ત્યાંની પરિસ્થિતિઓ અનુસાર વિવિધ વિસ્તારોમાં વિવિધ મોડેલો તૈયાર કરવામાં આવે છે. ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદ (Indian Council of Agricultural Research) આ કાર્યમાં ખેડૂતોને મદદ કરી રહી છે. ICARની મદદથી 63 મોડલ તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે.
આ પ્રકારના મોડેલમાં જમીન અને પાણી જેવા કુદરતી સંસાધનો વધુ સારી અને ટકાઉ રીતે ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ એક એવું મોડેલ છે જે વધુ કમાણી અને વધુ રોજગારીની તકો પ્રદાન કરે છે. આ સાથે ખેડૂત પરિવાર માટે પૌષ્ટિક આહારની પણ વ્યવસ્થા કરે છે.
ખેડૂતો બેંકમાંથી લોન લઈ શકે છે
અત્યાર સુધીનો અનુભવ દર્શાવે છે કે સંકલિત ખેતી મોડલથી ખેડૂતોની આવક માત્ર બમણી જ નથી, પરંતુ ત્રણ ગણી અને તેનાથી પણ વધુ વધી છે. આ જ કારણ છે કે બિહાર, કર્ણાટક, કેરળ, જમ્મુ-કાશ્મીર અને તમિલનાડુની સરકારોએ આ મોડલને પોતાની યોજનાઓમાં સામેલ કર્યા છે.
એક રિપોર્ટ અનુસાર ICAR એ આવા 31 પ્રોજેક્ટ તૈયાર કર્યા છે જેના માટે બેંક લોન લઈ શકાય છે. છેલ્લા ત્રણ વર્ષ દરમિયાન, ઓર્ગેનિક ખેતી માટે 22 સમાન મોડલ વિકસાવવામાં આવ્યા છે. તેનો હેતુ ગ્રામીણ ખેડૂતોની આવક વધારવાનો છે અને યુવાનો પર વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું છે.
આ પણ વાંચો: ઔષધીય છોડ સર્પગંધાની ખેતીથી ખેડૂતો કરી શકે છે મબલક કમાણી, 3000 રૂપિયે કિલો વેચાય છે બીજ