
સ્વિગી અને ઝોમેટો જેવા ડિજિટલ પ્લેટફોર્મના ગિગ કામદારોએ, આવતીકાલ બુધવારને 31 ડિસેમ્બરના રોજ ફરી એક વાર દેશવ્યાપી હડતાળની જાહેરાત કરી છે. સ્વિગી અને ઝોમેટોના ડિલિવરી બોય ઓછા વેતન, કામકાજની નબળી પરિસ્થિતિઓ અને સલામતીના અભાવનો મુદ્દો આગળ કરીને હડતાળનું એલાન કર્યું છે. આ અગાઉ ડિલિવરીબોયને હડતાળ પાડવા સામે ધમકીઓ મળી છે. કંપનીઓ પર મનસ્વી રીતે પગાર ઘટાડવાનો આરોપ પણ લગાવ્યો છે.
સ્વિગી, ઝોમેટો, બ્લિંકિટ, ઝેપ્ટો, એમેઝોન અને ફ્લિપકાર્ટ જેવા ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ અને ઓનલાઈન ડિલિવરી એપ્સ માટે કામ કરતા ગિગ કામદારોએ ફરી એકવાર 31 ડિસેમ્બરે દેશવ્યાપી હડતાળની જાહેરાત કરી છે. TV9 નેટવર્ક સાથે વાત કરતા, આ કામદારોએ જણાવ્યું હતું કે, કલાકોની સખત મહેનત છતાં, તેમને ના તો વાજબી વેતન મળે છે, તેમજ કામકાજ માટેનો સારો માહોલ કે સલામતી પણ મળતી નથી.
આ ગિગ કામદારોએ આરોપ લગાવ્યો છે કે કંપની, મન ફાવે ત્યારે ડિલિવરી પેમેન્ટ, ઈન્સેંટિવ અને બોનસમાં ઘટાડો કરી રહી છે. પહેલાં, તેમને ટૂંકા અંતર માટે પણ જીવનનિર્વાહ સંતોષકારક વેતન મળતું હતું, પરંતુ હવે ડિલિવરીનું અંતર વધવા છતા તેમને પુરુ પાડવામાં આવતુ પેમેન્ટ ઘટતુ રહ્યું છે.
પરિસ્થિતિ એવી છે કે, ઘણીવાર દિવસમાં 7 થી 8 કલાક સુધીના કરવામાં આવતા કામકાજ દરમિયાન તેમજ 12-15 ડિલિવરી કરવા છતાં, તેઓ ફક્ત 400 થી 500 રૂપિયા જ કમાય છે. ગુજરાન ચલાવવા માટે દિવસમાં 17 થી 18 કલાક કામ કરવાની ફરજ પાડવામાં આવી રહી છે. તેમના પર ટૂંકા ગાળામાં અનેક ડિલિવરી પૂર્ણ કરવાનું દબાણ કરવામાં આવે છે. જો રસ્તામાં ટ્રાફિક જામની સમસ્યા મળે તો ઘણીવાર અસંસ્કારી ગ્રાહકો તેમની સાથે ખરાબ વ્યવહાર કરે છે. જો બતાવેલા સરનામે ઝડપથી પહોંચવાનો પ્રયાસ કરતી વખતે કોઈ સંજોગોમાં નાનો મોટો અકસ્માત થાય, તો કંપની દ્વારા કોઈ જ તબીબી ખર્ચ કે એક્સિડન્ટ વીમાથી સુરક્ષા મેળવી શકતા નથી.
અગાઉ, 25 ડિસેમ્બરે, આ ગિગ વર્કર્સ હડતાળ પર ઉતર્યા હતા, પરંતુ સમસ્યા હલ કરવાને બદલે, તેનાથી પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ ગઈ. TV9 નેટવર્ક સાથે વાત કરતા, આ કામદારોએ ખુલાસો કર્યો કે તેમના ટીમ લીડર હડતાળ અને અસંતોષ સામે અવાજ ઉઠાવવા બદલ તેમના ID બ્લોક કરવાની અને પોલીસ દ્વારા તેમને માર ખવડાવવાની ધમકી આપે છે. તેમને 5 કલાકમાં સરેરાશ 15 ઓર્ડર મળતા હતા, પરંતુ હવે તેમને ફક્ત 7-8 મળે છે. ડિલિવરી પર મળતા ઈન્સેંટિવ પણ નિશ્ચિત હોતા નથી.
તેઓ કહે છે કે, છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં ચુકવણી માળખામાં થયેલા ફેરફારોને કારણે તેમની આવકમાં 50 % ઘટાડો થયો છે. વધતા જતા ખર્ચ અને અનિયમિત કામના કલાકો તેમના માટે સુરક્ષા-વિહીન ઝોન બનાવી રહ્યા છે.
ગિગ વર્કર્સની હડતાળ ડિલિવરી નેટવર્કની ગતિને પણ અસર કરી રહી છે. અગાઉની હડતાળથી દેશના ઘણા ભાગોમાં, ખાસ કરીને ગુરુગ્રામમાં, ફૂડ અને કરિયાણાની ડિલિવરી એપ્લિકેશન્સની સેવાઓ પર અસર પડી છે. આના કારણે ફૂડ આઉટલેટ્સ અને ગ્રાહકો માટે સમસ્યાઓ ઊભી થઈ છે. ગુરુગ્રામમાં વેરાયટી ઓમેલેટ ચલાવતા દીપકે કહ્યું કે તેમના વેચાણનો 70-80 % ભાગ ઓનલાઈન થતો હતો.
હડતાળને કારણે વેચાણમાં 80% ઘટાડો થયો છે. ખોરાક રાંધવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ ડિલિવરી બોય આવ્યો ન હતો. તેમને અન્યાયી રીતે ચૂકવણી કરવામાં આવી રહી છે. તેમને તેમના કામ માટે પૂરો પગાર મળતો નથી. ત્યાં આવેલી એક મહિલાએ કહ્યું, “અમે ક્રિસમસ અને નવા વર્ષ પર ઓનલાઈન ઓર્ડર કરીએ છીએ, પરંતુ આ વખતે અમને ઘણી મુશ્કેલી પડી છે. જો 31 ડિસેમ્બરે હડતાળ ચાલુ રહેશે, તો સમસ્યાઓ વધુ ખરાબ થશે.” તેણી પૂછે છે, “જો આ એપ્સ ડિલિવરી માટે અમારી પાસેથી સંપૂર્ણ ચાર્જ લે છે, તો તેઓ આ કામદારોને શા માટે ચૂકવણી નથી કરતા?”
ગિગ કામદારો અંતર અને સમય, વાજબી પ્રોત્સાહનો, વીમા પૉલિસી અને આરોગ્ય લાભોના આધારે વાજબી ચુકવણીની માંગ કરે છે. જો કે, અસંગઠિત ક્ષેત્રમાં ગિગ કામદારોમાં એકતાના અભાવને કારણે, તેમના અવાજોને ઘણીવાર અવગણવામાં આવે છે. કંપનીઓ આનો લાભ લે છે. જ્યારે કેટલીક એપ કંપનીઓ દાવો કરે છે કે નવા ચુકવણી મોડેલો પ્રદર્શન-આધારિત છે અને અસરકારક ડિલિવરી નેટવર્ક બનાવવાનું લક્ષ્ય રાખે છે.
દેશમાં આશરે 8 મિલિયન ગિગ કામદારો છે, જે ડિલિવરી, લોજિસ્ટિક્સ અને રાઇડ-શેરિંગ ક્ષેત્રોમાં કામ કરે છે. જો કે, આ રોજગાર મોડેલ લવચીક છે, પરંતુ સામાજિક સુરક્ષા અને લઘુત્તમ વેતન સંબંધિત કાનૂની માળખું હજુ પણ સ્પષ્ટ નથી.
આ પણ વાંચોઃ Zepto IPO: ઝેપ્ટોનો IPO ઈ-કોમર્સ ક્ષેત્રની મુશ્કેલીઓ વધારશે, જાણો શું છે આખો મામલો?