Explained: સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન શું છે ? જેના કારણે રૂ.3નો શેર દેશનો સૌથી મોંઘો શેર બની ગયો
એશિયન પેઇન્ટ્સ જેવી કંપનીમાં મોટો હિસ્સો ધરાવતા આ પ્રમોટર ગ્રૂપના શેર એક જ દિવસમાં આશરે રૂ. 3.5 લાખથી વધીને રૂ. 2.36 લાખથી વધુ થઈ ગયા. જાણો આવું કેવી રીતે થયું.
એલસીડ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ… છેલ્લા બે દિવસથી આ એક કંપનીના શેરે શેરબજારમાં રોકાણકારોને ચોંકાવી દીધા છે. તેનું કારણ પણ સ્પષ્ટ છે, આશરે રૂ. 3.53ના શેરની કિંમત ધરાવતી આ કંપનીનો સ્ટોક એક જ દિવસમાં રૂ. 2.36 લાખથી ઉપર પહોંચી ગયો છે. આ સાથે તેણે MRFને પછાડીને દેશના સૌથી મોંઘા સ્ટોકનો દરજ્જો પણ હાંસલ કર્યો છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આ શેરની ‘સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન’ દ્વારા થયું છે, તો શેર ખરીદવા અને વેચવાની આ પદ્ધતિ શું છે?
સૌથી પહેલા અમે તમને જણાવી દઈએ કે એલસીડ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ એશિયન પેઈન્ટ્સના પ્રમોટર ગ્રુપની કંપની છે. આ કંપની એશિયન પેઇન્ટ્સમાં 1.28 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, જેનું મૂલ્ય આશરે રૂ. 4,000 કરોડ છે. તે નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સ કંપની (NBFC) છે અને એશિયન પેઇન્ટ્સના પ્રમોટર્સ તેના 75 ટકા શેર ધરાવે છે, અને ‘સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન’ દરમિયાન તેના માત્ર 241 શેરનું જ વેપાર થયું હતું.
સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન શું છે?
ભારતીય શેરબજારમાં ઘણી લિસ્ટેડ કંપનીઓ છે, જેમના પ્રમોટર ગ્રૂપની કંપનીઓ પણ શેરબજારમાં લિસ્ટેડ છે, પરંતુ તેમના શેરનું ટ્રેડિંગ થતું નથી. માર્કેટ રેગ્યુલેટર સેબીએ આવી ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કંપનીઓ અથવા ઇન્વેસ્ટમેન્ટ હોલ્ડિંગ કંપનીઓના શેરની સાચી કિંમત નક્કી કરવા અને તેમની સાચી માર્કેટ કેપ નક્કી કરવા ટ્રેડિંગની નવી પદ્ધતિ વિકસાવી છે. તેને ‘સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન’ કહેવામાં આવે છે.
સામાન્ય રીતે આ કંપનીઓ ભારતીય રિઝર્વ બેંકમાં નોંધાયેલ NBFC કંપનીઓ હોય છે. ભારતમાં ટાટા ગ્રુપની કંપનીઓની હોલ્ડિંગ કંપની ‘ટાટા સન્સ’ છે. તે ટાટા ગ્રુપની તમામ કંપનીઓમાં રોકાણ ધરાવે છે અને આ કંપનીનો લગભગ 66 ટકા હિસ્સો ‘ટાટા ટ્રસ્ટ્સ’ પાસે છે, જે ટાટા પરિવારના સભ્યોની માલિકી ધરાવે છે. લાંબા સમયથી, આરબીઆઈ આ કંપનીને શેરબજારમાં સૂચિબદ્ધ કરવાની પ્રક્રિયામાં છે, જેથી ટાટા જૂથ અને પરિવારની વાસ્તવિક કિંમતને અનલોક કરી શકાય. આવું જ કંઈક કામ એલસીડ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ દ્વારા કરવામાં આવે છે, ફરક માત્ર એટલો છે કે તે પહેલાથી જ શેરબજારમાં લિસ્ટેડ કંપની છે.
સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શનની શરતો શું છે?
ભારતમાં, સ્ટોક એક્સચેન્જમાં લિસ્ટેડ કંપનીઓએ પબ્લિક હોલ્ડિંગ માટે તેમના 25 ટકા શેર છોડવા પડે છે. કંપનીના પ્રમોટરો કોઈપણ લિસ્ટેડ કંપનીમાં માત્ર 75 ટકા શેર જ રાખી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, રોકાણ કંપનીઓના શેરના ટ્રેડિંગ માટે ‘સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન’ની સિસ્ટમ બનાવવામાં આવી છે, જેમાં કેટલીક શરતોનું પાલન કરવું પડશે.
આ કંપનીઓના શેર માટે કોઈ નિશ્ચિત પ્રાઇસ બેન્ડ નથી, કારણ કે કંપની IPO દરમિયાન નક્કી કરે છે. આને કારણે, આ કંપનીઓના શેરનું સાચું મૂલ્ય રોકાણકારો દ્વારા મૂકવામાં આવેલી બિડ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે આનો અર્થ એ છે કે આ કંપનીઓના મર્યાદિત શેર કોઈપણ કિંમતે ખરીદી અથવા વેચી શકાય છે.
જો આ કંપનીઓના શેર ઓક્શન પહેલા દિવસે સફળ ન થાય તો કંપનીના રોકાણકારોને તેની વાજબી કિંમત ન મળે ત્યાં સુધી ઘણા દિવસો સુધી બિડ લગાવી શકાય છે.
આવા શેરો ઓક્શન માટે ખરીદનાર અને વેચનારની સંખ્યા નિશ્ચિત છે. તેના માટે મર્યાદિત સંખ્યામાંથી વધુ લોકો બોલી લગાવી શકશે નહીં.
જો આવી કંપનીના શેરની કિંમતની શોધ એક સ્ટોક એક્સચેન્જ પર નક્કી કરવામાં આવે છે, તો તે જ મૂલ્યનો ઉપયોગ અન્ય એક્સચેન્જમાં ટ્રેડિંગ માટે થઈ શકે છે.
સામાન્ય રીતે, આવી કંપનીઓના શેરની ઓક્શન પણ મર્યાદિત હોય છે અને ઘણીવાર તે વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર કરવામાં આવે છે. તેનો અર્થ એ કે આ કંપનીઓના શેર વર્ષમાં માત્ર એક જ દિવસે ટ્રેડ થાય છે.
એલસીડઈન્વેસ્ટમેન્ટના સ્ટોકનું શું થયું?
એલસીડ ઇન્વેસ્ટમેન્ટનો શેર 2011 થી લગભગ 3 રૂપિયાની આસપાસ રહ્યો છે. એશિયન પેઇન્ટ્સમાં તેના હિસ્સા અનુસાર, તેના શેરનું મૂલ્ય રૂ. 5.85 લાખ હોવાનું માનવામાં આવતું હતું, પરંતુ આ તેની વાજબી બજાર કિંમત નહોતી. કંપનીના શેરધારકો તેને ઓછી કિંમતે વેચવા માંગતા ન હતા. પરંતુ ત્યારપછી સેબીએ કંપનીને સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન દ્વારા તેના શેરની સાચી કિંમત શોધવાનો આદેશ આપ્યો હતો.
BSE અને NSE એ સ્પેશિયલ કોલ ઓક્શન સેશન હેઠળ આલ્સાઈડ શેર માટે બિડ આમંત્રિત કર્યા છે. આ પછી તેના શેરની કિંમત લગભગ 2.36 લાખ રૂપિયા નક્કી કરવામાં આવી હતી. આ રીતે, કંપનીના શેરની કિંમત એક જ દિવસમાં 67,00,000% વધી ગઈ.