જો તમે પ્રોપર્ટી કે શેર માર્કેટમાં રોકાણ કર્યું હોય અથવા ક્યાંય રોકાણ કરવાનો ઈરાદો હોય તો તમારે આ બજેટમાં કરવામાં આવેલા મહત્વના ફેરફારોને જાણવું જ જોઈએ. સરકારે આ બજેટમાં કેપિટલ ગેઈન ટેક્સમાં ફેરફારની જાહેરાત કરી છે. જો તમે સરળ ભાષામાં સમજો છો, તો કેપિટલ ગેઇન ટેક્સનો અર્થ તમારા નફા પર લાદવામાં આવેલ કર છે. નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે આ બજેટમાં કેપિટલ ગેઈન ટેક્સમાં મોટા ફેરફારોની જાહેરાત કરી છે, સાથે સાથે ઈન્ડેક્સેશન બેનિફિટના નિયમને દૂર કર્યો છે, જેની અસર મુખ્યત્વે રિયલ એસ્ટેટ વ્યવહારોને અસર કરી શકે છે.
પ્રોપર્ટીના વેચાણ પર લોંગ ટર્મ કેપિટલ ગેઈન ટેક્સ (LTCG) 20% થી ઘટાડીને 12.5% કરવામાં આવ્યો છે. નાણામંત્રીએ લાંબા ગાળાની વ્યાખ્યા પણ સ્પષ્ટ કરી. તેમણે કહ્યું કે લિસ્ટેડ નાણાકીય અસ્કયામતોને લાંબા ગાળાના રોકાણ તરીકે ગણવામાં આવશે જો તે એક વર્ષ કે તેથી વધુ સમય માટે રાખવામાં આવશે. આમાં શેર અને મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સનો પણ સમાવેશ થશે, જો અનલિસ્ટેડ ફાઇનાન્શિયલ અથવા નોન-ફાઇનાન્સિયલ એસેટ્સ 2 વર્ષ કે તેથી વધુ સમય માટે રાખવામાં આવી હોય, તો તેને લાંબા ગાળાના રોકાણ તરીકે ગણવામાં આવશે.
સરકારના આ નિર્ણયથી પ્રોપર્ટી વેચનારાઓને આંચકો લાગશે કારણ કે, તમારે એવું લાગશે કે સરકારે લોંગ ટર્મ કેપિટલ ગેઈન ટેક્સમાં ઘટાડો કર્યો છે. ખરેખર, પ્રોપર્ટી વેચવા પર અત્યાર સુધી જે ઈન્ડેક્સેશન બેનિફિટ મળતો હતો તે આ બજેટમાં દૂર કરવામાં આવ્યો છે.
ઈન્ડેક્સેશનનો સીધો સંબંધ ફુગાવા સાથે છે. ધારો કે તમે 10 વર્ષ પહેલા 10 લાખ રૂપિયાની પ્રોપર્ટી ખરીદી હતી. અને આજે તમે એ જ પ્રોપર્ટી 25 લાખ રૂપિયામાં વેચી રહ્યા છો. તેથી પ્રથમ ઇન્ડેક્સેશન કરવામાં આવશે. એટલે કે, આજની તારીખે તે મિલકતની કિંમત શું છે, આ કોઇ સર્ટિફાઇડ વેલ્યુઅર દ્વારા જ કરવામાં આવે છે. ધારો કે વેલ્યુઅર તે મિલકતની વર્તમાન કિંમત રૂ. 18 લાખ હોવાનો અંદાજ મૂકે છે.તો તમારે રૂ. 25 લાખ (વેચાણ)માંથી રૂ. 18 લાખ (વર્તમાન મૂલ્ય) બાદ કર્યા પછી રૂ. 7 લાખના નફા પર 20 ટકા એલટીસીજી ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. પરંતુ હવે આ ઇન્ડેક્સેશન નાબૂદ કરવામાં આવ્યું છે. એટલે કે હવે જો તમે એ જ પ્રોપર્ટી વેચો છો, તો 25 લાખ (વેચાણ)માંથી રૂ. 10 લાખ (ખરીદી) બાદ કર્યા પછી, તમારે સમગ્ર રૂ. 15 લાખ પર 12.5 ટકા એલટીસીજી ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. આ નિયમ બજેટમાં આવ્યો તે દિવસથી એટલે કે 23 જુલાઈ, 2024થી અમલમાં આવ્યો છે.
નાણામંત્રીએ બજેટ ભાષણમાં ઇન્ડેક્સેશન સમાપ્ત કરવાની જાહેરાત કરી હતી, પરંતુ માત્ર 2001 પછી ખરીદેલી મિલકતો પર. એટલે કે, જો તમે 2001 પહેલા કોઈ પ્રોપર્ટી ખરીદી હોય તો તેનું ઈન્ડેક્સેશન કરવામાં આવશે. પાયાનું વર્ષ 2001 જ હશે. 2001 મુજબ મિલકતની કિંમત વેચાણ કિંમતમાંથી બાદ કરવામાં આવશે અને તે નફા પર LTCG ટેક્સ વસૂલવામાં આવશે.