On This Day: આજના દિવસે જ ઈન્દિરા ગાંધી બન્યા હતા ભારતના વડાપ્રધાન, આ 5 નિર્ણયો માટે હંમેશા યાદ રહેશે

On  This Day: 19 જાન્યુઆરી 1966, આ કોઈ સામાન્ય તારીખ નથી. આ દિવસે ઈન્દિરા પ્રિયદર્શિની ગાંધી સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ અને એકમાત્ર મહિલા વડાપ્રધાન બન્યા હતા. 19 જાન્યુઆરીનો દિવસ ભારતના રાજકીય ઈતિહાસમાં એક મોટું સ્થાન ધરાવે છે. તત્કાલિન વડા પ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીના મૃત્યુ પછી, ઈન્દિરા ગાંધીએ સ્વતંત્ર ભારતના ઈતિહાસમાં પ્રથમ વખત તેમના પિતા જવાહરલાલ નેહરુની અધ્યક્ષતા સંભાળી હતી. તેઓ 1966 થી 1977 સુધી સતત ત્રણ ટર્મ માટે વડાપ્રધાન બન્યા હતા. આ પછી ફરી 1980 થી 1984 સુધી આ પદ (વડાપ્રધાન) સંભાળ્યું અને મૃત્યુ સુધી આ પદ પર રહ્યા. 

19 નવેમ્બર 1917ના રોજ અલ્હાબાદ (હાલ પ્રયાગરાજ)માં જન્મેલી પ્રિયદર્શિનીને શરૂઆતથી જ પરિવારમાં રાજકીય વાતાવરણ જોવા મળ્યું. 1955 માં તેણી રાષ્ટ્રીય કાર્યકારિણી માટે ચૂંટાઈ હતી. આ પછી તે ધીમે ધીમે રાજકારણની ઊંડાઈ સમજવા લાગી. પરંતુ કોને ખબર હતી કે પ્રિયદર્શિની પછીથી દેશની બાગડોર સંભાળશે. ‘આયર્ન લેડી’ તરીકે ઓળખાતી, ઈન્દિરા પોતાના ઈરાદામાં મક્કમ અને મક્કમ હતા. ઈન્દિરા પ્રિયદર્શિની ગાંધીને કેટલાક કઠિન અને વિવાદાસ્પદ નિર્ણયો માટે પણ યાદ કરવામાં આવે છે. 

ઈન્દિરા ગાંધીએ ઘણી સિદ્ધિઓ પોતાના નામે કરી અને અનેક ડંખનો સામનો પણ કર્યો. 1975માં ઈમરજન્સીની ઘોષણા અને 1984માં અમૃતસરના સુવર્ણ મંદિરમાં સૈન્ય મોકલવાના નિર્ણયે તેમના જીવન પર અસર કરી. જ્યારે તેમણે કટોકટી પછી સત્તા ગુમાવી દીધી, ત્યારે સુવર્ણ મંદિરમાં સૈનિકો મોકલવાના તેમના નિર્ણયને કારણે તેમના શીખ અંગરક્ષકોના હાથે તેમનો જીવ ગયો. આ 5 નિર્ણયો માટે ઈન્દિરા ગાંધીને હંમેશા યાદ રાખવામાં આવશે. 

બેંકોનું રાષ્ટ્રીયકરણ

પીએમ બન્યા બાદ ઈન્દિરા ગાંધીએ ઘણા મોટા નિર્ણયો લીધા હતા, જેમાંથી એક બેંકોનું રાષ્ટ્રીયકરણ હતું. આ નિર્ણય ખૂબ જ નાટકીય રીતે લેવામાં આવ્યો હતો. 1966માં દેશમાં બેંકોની માત્ર 500 શાખાઓ હતી. જેનો લાભ સામાન્ય રીતે શ્રીમંત લોકોને જ મળતો હતો. પરંતુ બેંકોના રાષ્ટ્રીયકરણ બાદ સામાન્ય માણસને પણ બેંકોનો લાભ મળવા લાગ્યો. તેણે બેંકમાં પૈસા જમા કરાવવાનું શરૂ કર્યું. જો કે, તે સમયે ઈન્દિરાના નિર્ણયને સત્તાના કેન્દ્રીકરણ અને મનસ્વી તરીકે જોવામાં આવ્યો હતો. 

પાકિસ્તાન સાથે યુદ્ધ અને બાંગ્લાદેશનો ઉદય

આયર્ન લેડી તરીકે ઓળખાતી ઈન્દિરા ગાંધી ક્યારેય કોઈનાથી ડરતી ન હતી. ભારતથી અલગ થયા પછી પાકિસ્તાનની કબજાની નીતિ શરૂ થઈ. જેના કારણે મોટી સંખ્યામાં બંગાળી શરણાર્થીઓ ભારત આવવા લાગ્યા. ઈન્દિરાએ પાકિસ્તાનને ચેતવણી આપી. તે સમયે અમેરિકા પાકિસ્તાનને સમર્થન આપતું હતું પરંતુ ઈન્દિરા ન તો પાકિસ્તાનથી ડરતી કે ન તો અમેરિકાથી. પૂર્વ પાકિસ્તાન પર હુમલો કરીને, તેણે તે વિસ્તારને મુક્ત કર્યો અને બાંગ્લાદેશના ઉદય તરફ દોરી. 1971ના 13 દિવસના યુદ્ધમાં લગભગ 30 લાખ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા. અમેરિકા પણ ઈન્દિરાના આ દબદબા સામે મૌન બની ગયું. 

ગરીબી દૂર કરો

1971માં ઈન્દિરા ગાંધીએ વિપક્ષની અપીલ ‘ઈન્દિરા હટાઓ’ના જવાબમાં ‘ગરીબી હટાઓ’નું સૂત્ર આપ્યું હતું. આ અંતર્ગત ફંડિંગ, ગ્રામીણ વિકાસ, દેખરેખ અને કામ જેવા કાર્યક્રમોની દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી. જો કે આ કાર્યક્રમ ગરીબી દૂર કરવામાં નિષ્ફળ ગયો, પણ ઈન્દિરા ગાંધીનું સૂત્ર કામ કર્યું અને તેઓ ચૂંટણી જીતી ગયા. 

પોખરણ ટેસ્ટ

પાડોશી દેશ ચીન પરમાણુ બની ગયું હતું. ચીનના નિકટવર્તી ખતરાથી બચવા માટે, શ્રીમતી ગાંધીએ પરમાણુ કાર્યક્રમને તેમની પ્રાથમિકતાની યાદીમાં મૂક્યો. વૈજ્ઞાનિકોને સતત પ્રોત્સાહિત કરીને વૈજ્ઞાનિક સંસ્થાઓને પ્રોત્સાહન આપ્યું. આ કારણે, મે 1974 માં, ભારતે પ્રથમ વખત પોખરણમાં સ્માઈલિંગ બુદ્ધ ઓપરેશન નામનું ભૂગર્ભ પરીક્ષણ સફળતાપૂર્વક હાથ ધર્યું. ભારતે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તેણે તેનો ઉપયોગ માત્ર શાંતિપૂર્ણ ઉપયોગ માટે કર્યો છે. જેના કારણે વિશ્વમાં ભારતની પ્રતિષ્ઠા જામી. 

કટોકટીની જાહેરાત

સત્તા સંભાળ્યા બાદ ઈન્દિરા ગાંધીએ ભારતની દિશા અને દશા બદલી નાખી. કટોકટીનો નિર્ણય સૌથી મોટો અને સૌથી વિવાદાસ્પદ હતો. 1971 માં, જ્યારે રાયબરેલીમાં તેમની સામે સરકારી મશીનરીના દુરુપયોગના આરોપો મૂકવામાં આવ્યા હતા, ત્યારે અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે 1975ની લોકસભા ચૂંટણી રદ કરી હતી. આ ઉપરાંત ઈંદિરા પર ઈલેક્શન બોય તરીકે 6 વર્ષનો પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. તકનો લાભ લઈને વિપક્ષે ઈન્દિરાના રાજીનામાની માંગણી કરી. ઊલટું ઈન્દિરાએ ઈમરજન્સી જાહેર કરી. અખબારી સ્વતંત્રતા પર કાપ મૂકવામાં આવ્યો. ઘણા મોટા ફેરફારો થયા. આનાથી નારાજ થઈને જનતાએ તેમને 1977ની ચૂંટણીમાં હરાવ્યા હતા.