પ્રથમ વાર આ બિન ભારતીયને મળ્યો હતો ભારત રત્ન, જેને પાકિસ્તાન દ્વારા કરાયા હતા નજરકેદ
ફ્રન્ટીયર ગાંધી તરીકે જાણીતા ખાન અબ્દુલ ગફાર ખાને વિભાજન સમયે પાકિસ્તાનની તર્જ પર પશ્તુન માટે અલગ દેશની માગણી માટે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. પરંતુ તેની કોઈ અસર થઈ ન હતી અને વિભાજન પછી બાદશાહ ખાને પાકિસ્તાનમાં પખ્તુનોના અધિકારો માટે લડત ચાલુ રાખી હતી. વર્ષ 1987માં ભારત સરકારે તેમને સર્વોચ્ચ સન્માન ભારત રત્નથી નવાજ્યા હતા.
20 વર્ષની ઉંમરે શાળા ખોલી: બાદશાહ ખાન જ્યારે માત્ર 20 વર્ષના હતા ત્યારે તેમણે પેશાવરમાં તેમના વતન ઉત્માન ઝાઈમાં એક શાળા ખોલી હતી, જે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું પરંતુ અંગ્રેજોને તે પસંદ નહોતું. તેણે 1915માં બાદશાહ ખાનની શાળા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. આ પછી તેણે પખ્તૂનોને જાગૃત કરવાનું નક્કી કર્યું અને ત્રણ વર્ષ સુધી સતત પ્રવાસ કર્યો. આ સમયગાળા દરમિયાન તેઓ સેંકડો ગામડાઓમાં લોકોને મળ્યા. આ કારણે તેને બાદશાહ ખાનનું બિરુદ મળ્યું.
ભારતના ભાગલા કરવાની યોજના: આખરે આઝાદીની લડાઈ સફળ થઈ અને દેશ આઝાદ થવાનો સમય આવ્યો. 20 ફેબ્રુઆરી 1947ના રોજ બ્રિટિશ વડાપ્રધાન ક્લેમેન્ટ એટલીએ ભારતની આઝાદીની જાહેરાત કરી હતી. આની જવાબદારી લોર્ડ માઉન્ટબેટનને સોંપવામાં આવી હતી. તેમણે એક યોજના બનાવી જેમાં તેમણે કહ્યું કે ભારતની સ્થિતિને જોતા ભાગલા જ એકમાત્ર વિકલ્પ છે. એટલે કે આઝાદીની સાથે જ ભારત બે ભાગમાં વહેંચાઈ જશે. જેમાં દેશી રજવાડાઓને તેઓ ઈચ્છે ત્યાં રહેવાની સુવિધા આપવામાં આવી હતી. માઉન્ટબેટનની આ યોજનાને 3 જૂનની યોજના પણ કહેવામાં આવે છે. બ્રિટિશ સંસદે પણ 18 જુલાઈ 1947ના રોજ આને લગતું બિલ પાસ કર્યું હતું.
વિભાજનનો વિરોધ કર્યો: જ્યારે ભારત અને પાકિસ્તાનના વિભાજનની વાત શરૂ થઈ ત્યારે સીમંત ગાંધી અને તેમની સંસ્થા ખુદાઈ ખિદમતગાર તેની સામે ઊભા હતા. જ્યારે એવું લાગ્યું કે વિભાજન રોકવું શક્ય નથી, ત્યારે તેમણે પાકિસ્તાનની તર્જ પર પશ્તુન માટે અલગ દેશની માંગ આગળ ધરી. આની કોઈ અસર થઈ નહીં અને ભાગલા પછી, પાકિસ્તાનમાં તેમનું ઘર હોવાથી, તેઓ ત્યાં રહેવા લાગ્યા.
આઝાદી પછી પણ લડત ચાલુ રહી: આઝાદી પછી પણ તેમની લડાઈ ચાલુ રહી અને બાદશાહ ખાને પાકિસ્તાનમાં પખ્તૂનોના અધિકારો માટે લડત ચાલુ રાખી. સ્વતંત્ર પખ્તુનિસ્તાનની માંગને કારણે તે ઘણા વર્ષો સુધી જેલમાં રહ્યો. તેમણે તેમના જીવનના કુલ 98 વર્ષનો લગભગ અડધો ભાગ એટલે કે 42 વર્ષ જેલમાં વિતાવ્યા. તેમની આંતરરાષ્ટ્રીય સક્રિયતાને કારણે, બાદશાહ ખાનને 1967માં જવાહરલાલ નહેરુ એવોર્ડ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. તેઓ 1970માં ભારત આવ્યા અને બે વર્ષ રહ્યા. આ સમયગાળા દરમિયાન તેમણે સમગ્ર દેશનો પ્રવાસ કર્યો. 1972માં પાકિસ્તાન પાછા ગયા.
ભારત રત્ન મેળવનાર પ્રથમ બિન-ભારતીય : વર્ષ 1987 માં, ભારત સરકારે તેમને સર્વોચ્ચ સન્માન ભારત રત્ન એનાયત કર્યું અને તેઓ આ સન્માન મેળવનાર પ્રથમ બિન-ભારતીય બન્યા. બાદશાહ ખાનનું 20 જાન્યુઆરી 1988ના રોજ પેશાવરમાં અવસાન થયું, તે સમયે પણ તેઓ નજરકેદ હતા. જો કે જીવનભર અહિંસાને વળગી રહેલા બાદશાહ ખાનની અંતિમ યાત્રા હિંસાનો ભોગ બની હતી. જ્યારે તેમની અંતિમયાત્રા નીકળી રહી હતી ત્યારે બે બ્લાસ્ટ થયા હતા, જેમાં 15 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા.
Published On - 6:00 pm, Sat, 20 January 24
