ડિજિટલ બર્થ સર્ટિફિકેટનો રસ્તો સાફ, લોકસભાએ મંજૂર કર્યું બિલ, જાણો તેનાથી શું બદલાશે

જન્મ અને મૃત્યુ રજીસ્ટ્રેશન (સુધારો) બિલ, 2023 લોકસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું છે. રાજ્યસભામાં તેને મંજૂરી મળતા જ તે કાયદાનું સ્વરૂપ લેશે. આ સાથે ડિજિટલ જન્મ પ્રમાણપત્ર શરૂ કરવામાં આવશે. તે સરળતાથી ઉપલબ્ધ થશે, જે શાળા પ્રવેશથી લઈને સરકારી અરજીઓમાં ઉપયોગી થશે. આ બિલને મંજૂરી મળતાં જ સગીર વયના બાળકોની નોંધણીની પરંપરાનો પણ અંત આવશે.

આ પણ વાંચો : હવે ગંભીર ગુના આચરનારા આરોપીઓની ચાર્જશીટમાં નહીં રહે ચૂક, ચાર્જશીટ દાખલ કરતા પહેલા સરકારી વકીલનું પ્રમાણપત્ર ફરજીયાત

જન્મ અને મૃત્યુ નોંધણી (સુધારા) બિલ 2023 1969માં બનેલા બિલમાં સુધારો કરવાના હેતુથી રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. જન્મ અને મૃત્યુની નોંધણી સમવર્તી સૂચિ હેઠળ આવે છે. તે સંસદ અને રાજ્ય વિધાનસભાઓને આ વિષય પર કાયદો બનાવવાની સત્તા આપે છે.

કેટલું બદલાશે?

આ ડિજિટલ સર્ટિફિકેટ ભવિષ્યમાં ખૂબ જ ઉપયોગી થવાનું છે. આનાથી બહુવિધ દસ્તાવેજોની જરૂરિયાત ઘટશે. પ્રસ્તાવમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બાળકના જન્મ પ્રમાણપત્રને માતા-પિતાના આધાર કાર્ડની વિગતો સાથે લિંક કરવામાં આવશે. આ ડેટા હોસ્પિટલો સહિત લગભગ તમામ સરકારી વિભાગો પાસે ઉપલબ્ધ હશે, જેનો તેઓ જરૂર પડ્યે ઉપયોગ કરી શકશે.

કેન્દ્રિય ડેટા બેઝ બનશે

સરકાર જન્મ અને મૃત્યુના રેકોર્ડનું સંચાલન કરવા માટે કેન્દ્રિય ડેટા બેઝ બનાવશે. આ માટે એક અલગ ટીમ બનાવવામાં આવશે, જે તેનું સંચાલન જોશે. આ કેન્દ્રીય ટીમ નેશનલ પોપ્યુલેશન રજીસ્ટર રાશન કાર્ડ અને પ્રોપર્ટી રજીસ્ટ્રેશનનો ડેટા પણ અપડેટ કરશે. બિલમાં એવો પણ પ્રસ્તાવ છે કે રાજ્યો સેન્ટ્રલ સિવિલ રજિસ્ટ્રેશન સિસ્ટમ પોર્ટલ પર જન્મ અને મૃત્યુની નોંધણી કરશે અને ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલ સાથે ડેટા શેર કરશે. તેને ફરજિયાત બનાવવાનો પ્રસ્તાવ પણ ખરડામાં મૂકવામાં આવ્યો છે.

ડેટાબેઝ કેટલો ફાયદાકારક રહેશે?

કેન્દ્ર સરકારનું માનવું છે કે, કેન્દ્રીય ડેટાબેઝમાંથી માહિતીનું એક વિશ્વસનીય કેન્દ્ર હશે, જે કામને પણ સરળ બનાવશે. વહીવટી કાર્યક્ષમતા પણ વધવાની અપેક્ષા છે. સિંગલ ડિજીટલ જન્મ પ્રમાણપત્ર શાળા પ્રવેશ, પાસપોર્ટ, સરકારી નોકરી વગેરેમાં ઉપયોગી એક મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ સાબિત થશે. તેનું વેરિફિકેશન પણ ખૂબ જ સરળ રહેશે. દાવો કરવામાં આવે છે કે આ પ્રયાસ નાગરિક સુવિધાઓમાં સુધારો કરવામાં મદદરૂપ સાબિત થશે.

ચિંતા પણ ઓછી નથી

બિલને લઈને કેટલીક ચિંતાઓ પણ સામે આવી છે. ઉદાહરણ તરીકે, ભારત હજુ પણ ગામડાઓમાં વસે છે. બાળકો પણ ત્યાં જન્મે છે. જાગૃતિના અભાવે નવજાત શિશુનું પ્રમાણપત્ર ન બને તો તેને શાળાએ જવામાં મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડે તેવી શકયતા છે. આ શિક્ષણના મૂળભૂત અધિકારનું ઉલ્લંઘન હશે. ગોપનીયતાના અધિકારના રક્ષણ માટે કેટલાક જોખમો પણ હશે.

આ બિલને કારણે ગોપનીયતાના અધિકાર અને શિક્ષણના અધિકાર જેવા બંધારણીય અધિકારોને લઈને પણ સંઘર્ષની સ્થિતિ સર્જાઈ રહી છે. ટીકાકારો એવો પણ દાવો કરી રહ્યા છે કે ડિજિટલ બર્થ સર્ટિફિકેટ તે વ્યક્તિઓને ઘણી સુવિધાઓથી વંચિત કરશે, જેમની પહોંચથી ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ હજી દૂર છે.