History Mystery : વાત એ સેનાપતિની જેણે બાદશાહ જહાંગીરને કર્યો હતો નજર કેદ, છીનવી લિધી હતી રાજગાદી

તમે મુઘલ શાસકો (Mughal rulers)ની બર્બરતાની ઘણી વાતો સાંભળી હશે. પરંતુ, કહેવાય છે કે શેરને માથે સવાશેર મળે જ. મુઘલો સાથે પણ કંઈક આવું જ બન્યું છે. હા, ઈતિહાસના પાના ફેરવવામાં આવે તો તેમાં એક કિસ્સો જોવા મળે છે, જે જણાવે છે કે એક મુઘલ શાસકને બીજા કોઈનો નહીં, પણ તેના સેનાપતિનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. હા, એકવાર એક મુઘલ શાસકને નજરકેદ કરવામાં આવ્યો હતો, તેના પોતાના સેનાપતિને નહીં અને તેની પત્નીએ પણ શરણાગતિ સ્વીકારવી પડી હતી. પછી આ સેનાપતિ(General)એ શાસન પણ ચલાવ્યું અને ઘણા લોકોએ તેમની પ્રસન્નતા પણ કરી. ત્યારે આજે આપણે જાણીએ છીએ કે આ એક મુઘલ શાસકની વાર્તા છે, જેને સેનાપતિએ જ આંધળો બનાવી દીધો હતો. સાથે જ તમને ખબર પડશે કે તે સેનાપતિએ આવું કેમ કર્યું અને આ સમગ્ર ઘટના શું છે…

આ વાર્તા કોની છે?

આ વાત 1626ની આસપાસ બની હતી જ્યારે તે મુઘલ શાસક જહાંગીરનો સમય હતો અને તેનો સેનાપતિ મહાબત ખાન હતો. કહેવાય છે કે મહાબત ખાનનું સાચું નામ જમાન બેગ હતું. બાદશાહ જહાંગીરની સેનામાં જોડાયા અને મુઘલો સાથે કામ કરવા લાગ્યા. પહેલા તેને 500 સૈનિકોનો પ્રભારી બનાવવામાં આવ્યો, ત્યારબાદ 1605માં જ્યારે જહાંગીર બાદશાહ બન્યો ત્યારે તેણે મહાબત ખાનનો દરજ્જો વધારીને 1500 સૈનિકો કરી દીધો. મહાબત ખાનના કામથી ખુશ થઈને તેને મુઘલ સેનાનો સેનાપતિ બનાવવામાં આવ્યો.

તે દરમિયાન મહાવત ખાન અને શાહજાદા પરવેઝ સાથે રહેતા હતા. પરંતુ, તે સમયે એક વાત ખૂબ ચર્ચામાં હતી કે કોઇ શહેજાદા જો સેનાપતિ સાથે વધારે સમય રહે તો તે જોખમી હોય છે. આથી નૂરજહાંએ મહાવત ખાનને પ્રિન્સ પરવેઝથી અલગ કરવાનો નિર્ણય લીધો, પરંતુ પરવેઝ આ ઈચ્છતા ન હતા. મહાવતને હટાવવા માટે શાહી આદેશ જાહેર કરવામાં આવ્યો કે મહાવત ખાન કાં તો બંગાળ જાય અથવા તરત જ દરબારમાં હાજર રહે. આ આદેશ પછી પણ મહાવત બંગાળ ન જવાનો નિર્ણય કર્યો અને દરબારમાં હાજર થયા.

દરબારમાં મહાવત ખાન પર ઘણા આરોપો મુકવામાં આવ્યા હતા, જેમાં હાથીઓનો સંગ્રહ ન કરવો, પોતાની પાસે પૈસા રાખવા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ સિવાય એવો પણ આરોપ લગાવ્યો કે તેણે પોતાની પુત્રીની સગાઈ ખ્વાજા ઉમર નક્શબંદીના પુત્ર બરખુદર સાથે શાહી પરવાનગી વિના કરાવી હતી. ઈતિહાસકાર મોતમીદ ખાનના પુસ્તક ઈકબાલનામા-એ-જહાંગીરીમાં પણ તેનો ઉલ્લેખ છે અને કહેવામાં આવ્યું છે કે આ પછી તેને દરબારમાં બોલાવવામાં આવ્યો, અપમાન કરવામાં આવ્યું અને જેલમાં મોકલવામાં આવ્યો.

જહાંગીરને નજરકેદ કરવામાં આવ્યો

આ પછી મહાવત ખાને પણ બળવો કર્યો અને તેના 5000 રાજપૂત સૈનિકો સાથે શાહી છાવણીને ઘેરી લીધી. તે સમયે જહાંગીર પકડાઈ ગયો હતો, પરંતુ નૂરજહાં, આસફ ખાન અને શહરયાદ નદી પાર કરી ચૂક્યા હતા. ત્યારબાદ જહાંગીરને નજરકેદ કરવામાં આવ્યો. આ પછી નૂરજહાંએ પણ આત્મસમર્પણ કર્યું અને તે બાદશાહ સાથે રહેવા લાગી. આ પછી, મહાવત ખાને તેના પુત્ર બેહરોઝને એટોક મોકલ્યો, જ્યાં આસફ ખાને પણ તેની રજૂઆત સ્વીકારી. હવે વહીવટમાં નૂરજહાંની જગ્યાએ મહાવત ખાનનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત થયું અને તેણે પોતાના સમર્થકોને અનેક પદો પર નિયુક્ત કર્યા.

બીજી તરફ નૂરજહાં ચૂપચાપ બેસી ન રહી અને બહાર આવવાનું આયોજન કર્યું. પછી નૂરજહાંએ જહાંગીરના વફાદારોની મદદથી જહાંગીરને અને પોતાને લાહોરમાં રાજપૂત સૈનિકો પાસેથી મુક્ત કરાવ્યા. મહાબત ખાને ઘાયલ રાજપૂત સૈનિકો અને તેમના પરિવારો સાથે ગોરખપુરના કિલ્લામાં આશ્રય લેવો પડ્યો. પછી શાહજહાંએ તેને અજમેરનો ગવર્નર બનાવ્યો. વર્ષ 1634 માં તેમનું અવસાન થયું. મહાબત ખાન ઈતિહાસના તે સેનાપતિઓમાંના એક છે, જેમાં તેનો બાદશાહ નજરકેદ હતો અને શાસન કરતો હતો.

TV9 ગુજરાતી History Mystery અંતર્ગત એક ઇતિહાસને ઝાંખી કરાવતી સીરીઝ ચલાવી રહ્યુ છે, તેથી આવી જ રસપ્રદ વાતો જાણવા માટે આ સીરીઝ વાંચતા રહો.