શુ તમે જાણો છો કાયદો કેવી રીતે બને છે ? જાણો શું છે સમગ્ર પ્રક્રિયા?

સંસદને દેશમાં કાયદા બનાવવા અને રદ કરવાનો અધિકાર છે. રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી પછી જ બિલ કાયદાનું સ્વરૂપ લે છે, પરંતુ આ તો કાયદો અમલમાં લાવવાની પ્રક્રિયાનું છેલ્લું પગલું છે. આ પહેલા બિલના પ્રસ્તાવિત ડ્રાફ્ટની તૈયારીથી લઈને કાયદાના અમલ સુધી ઘણા વિવિધ તબક્કાઓ હોય છે.

દેશમાં કોઈ પણ નવો કાયદો બનાવવા માટે સરકાર બંધારણમાં આપવામાં આવેલી સત્તાનો ઉપયોગ કરે છે. દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે કોઈપણ ખરડો ત્યારે જ કાયદો બની જાય છે જ્યારે તે લોકસભા અને પછી રાજ્યસભામાં પસાર થાય, ત્યાર બાદ રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી મળે. પરંતુ તે પહેલાં ખુબ લાંબી પ્રક્રિયા હાથ ધરવામાં આવે છે. ચાલો જાણીએ આ સમગ્ર પ્રક્રિયા

જાહેર અભિપ્રાય: સરકાર જે કોઈ વિષય પર બિલ લાવવા માંગે છે તેના પર સામાન્ય જનતા, તેના નિષ્ણાતો અને હિતધારકોનો અભિપ્રાય માંગવામાં આવે છે. આ માટે, જાહેરાતો દ્વારા વિચાર વિમર્શ માંગવામાં આવે છે. વિવિધ અખબારો તેમજ માહિતીના અન્ય માધ્યમો દ્વારા અભિપ્રાય માંગવામાં આવે છે. ઓપિનિયન પોલિંગ માટે એક સમય મર્યાદા આપવામાં આવી છે, જેની વચ્ચે કોઈપણ વ્યક્તિ પોતાનો અભિપ્રાય આપી શકે છે.

કાયદાનો મુસદ્દો: સામાન્ય અભિપ્રાય મતદાન પછી સરકારો દ્વારા મળેલા સૂચનોના આધારે, નિષ્ણાતોની એક ટીમ સંબંધિત વિષયો પરના તમામ નાના અને મોટા મુદ્દાઓ પર સઘન ચર્ચા કરે છે અને તે પછી મુસદ્દાની પ્રક્રિયા અપનાવવામાં આવે છે. ખરડાનો મુસદ્દો તૈયાર કરનારી ટીમમાં સંબંધિત મંત્રાલયના વિશેષ અને મહત્વપૂર્ણ અધિકારીઓની સાથે અન્ય મંત્રાલયોના નિષ્ણાત અધિકારીઓને પણ સામેલ કરી શકાય છે.

કાયદા મંત્રાલયઃ કાયદાનો મુસદ્દો તૈયાર થયા બાદ તેને કાયદા મંત્રાલયને મોકલવામાં આવે છે. કાયદા મંત્રાલય દ્વારા બિલની કાયદેસરતા અને કાયદાકીય પાસાઓની તપાસ કરવામાં આવે છે. જો અમુક સુધારાની જરૂર હોય, તો પ્રસ્તાવિત કાયદાના મુસદ્દામાં સુધારણા કરવામાં આવે છે અને સંબંધિત મંત્રાલયને પરત મોકલવામાં આવે છે.

કેબિનેટ: કાયદા મંત્રાલય તરફથી કાયદેસરતા તપાસ્યા પછી, હવે બિલને સંપૂર્ણપણે તૈયાર માનવામાં આવે છે અને અંતે તેને કેબિનેટને મોકલવામાં આવે છે. સંબંધિત બિલની મંજૂરી કેબિનેટમાં લેવામાં આવે છે, જેને સામાન્ય બોલચાલની ભાષામાં કેબિનેટમાંથી પસાર થવું કે કેબિનેટની મંજૂરી, કેબિનેટની બહાલી, કહેવામાં આવે છે.

સંસદ: કોઈપણ બિલ કેબિનેટ દ્વારા પસાર થયા પછી સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવે છે. જ્યાં આ વિધેયક પર ચર્ચાની સાથે સાથે કલમ અને પેટા કલમ સહીતના તમામ મહત્વનો મુદ્દો પસાર કરવામાં આવે છે.

સંસદીય સમિતિ: ઘણી વખત, બિલ પર વિવાદ થાય અથવા બિલમાં કોઈ ખામી હોય, તો તેને રાજ્યસભા અથવા લોકસભામાંથી પુનર્વિચાર માટે સ્થાયી અથવા પસંદગી સમિતિને મોકલવામાં આવે છે. સમિતિ દ્વારા પુનઃવિચારણા કર્યા પછી, જરૂરી સુધારા કર્યા પછી તેને સંબંધિત ગૃહને પરત મોકલવામાં આવે છે.

નોંધ: કેટલીકવાર જાહેર અભિપ્રાય પહેલા લેવામાં આવે છે અને કેટલીકવાર જાહેર અભિપ્રાય પહેલાં કાયદાનો મુસદ્દો તૈયાર કરવામાં આવે છે અને જાહેર અભિપ્રાય લેવા માટે ડ્રાફ્ટ બિલને પબ્લિક ડોમેનમાં મૂકવામાં આવે છે.