જાણો બ્રિટનમાં રાજકીય પક્ષો કેવી રીતે પોતાના નેતાઓની પસંદગી કરે છે, જો ભારતમાં આવું થશે તો પક્ષો બહારનો રસ્તો બતાવશે

આ દિવસોમાં બ્રિટનમાં (Britain) નવા વડાપ્રધાનની (PM) ચૂંટણી (Election)માટે કવાયત ચાલી રહી છે. બોરિસ જોન્સનના રાજીનામા પછી ઘણા દાવેદારો આગળ આવ્યા અને પછી આ પ્રક્રિયામાં ધીમે ધીમે લોકો છટણી કરતા ગયા. હવે આ રેસમાં બે નેતાઓ બાકી છે. પ્રથમ ભારતીય મૂળના ભૂતપૂર્વ નાણામંત્રી ઋષિ સુનક અને બીજા છે વિદેશ મંત્રી લિઝ ટ્રસ. બંને નેતાઓ એક જ પાર્ટીના છે અને મેદાનમાં એકબીજાની સામે છે. બેમાંથી કોઈ એક બ્રિટનના આગામી વડાપ્રધાન હશે. સૌથી પહેલા તો એ સ્પષ્ટ કરી દઈએ કે ભારતની જેમ બ્રિટનમાં ચૂંટણી નથી થઈ રહી.

બ્રિટનમાં, જનતા સીધી રીતે વડા પ્રધાનને પસંદ કરતી નથી, પરંતુ જે પક્ષની સંસદમાં સૌથી વધુ સાંસદો હોય તે પક્ષ તેના સંસદીય પક્ષના નેતાને પસંદ કરે છે. આ નેતા દેશના નવા પીએમ હશે. બ્રિટનની કન્ઝર્વેટિવ પાર્ટી પાસે સૌથી વધુ સાંસદો છે, તેથી પાર્ટી તેના વડા અને દેશના વડા પ્રધાન બંનેની પસંદગી કરવા જઈ રહી છે.

બ્રિટનમાં કન્ઝર્વેટિવ પાર્ટીના બંને નેતાઓ એકબીજા પર હુમલાખોર છે. ભૂતપૂર્વ નાણા પ્રધાન ઋષિ સુનક અને વિદેશ પ્રધાન લિઝ ટ્રસ એકબીજાને તીક્ષ્ણ પ્રશ્નો પૂછી રહ્યા છે. જો ભારતમાં આવું થયું હોત તો તેને અનુશાસનહીન ગણવામાં આવ્યું હોત અને પાર્ટીના નેતાઓ સામે શિસ્તભંગની કાર્યવાહી થઈ હોત. ભારતમાં જો આવું થાય તો તમને પાર્ટીમાંથી પણ હાંકી કાઢવામાં આવી શકે છે. પરંતુ બ્રિટનમાં એવું નથી. ખુલ્લી ચર્ચા ચાલી રહી છે. બ્રિટનમાં આવું કેમ નથી, તમે આ વાતને વધુ યોગ્ય રીતે સમજી શકશો.

યુકેમાં સિસ્ટમ અલગ છે

ભારતની જેમ બ્રિટનમાં પણ દર પાંચ વર્ષે સામાન્ય ચૂંટણી યોજાય છે. અહીં જનતા સૌપ્રથમ સાંસદને પસંદ કરવા માટે મત આપે છે અને પછી જે પક્ષના વધુ સાંસદો હોય તે પક્ષનો પ્રમુખ અથવા સ્વીકૃત નેતા વડાપ્રધાન બને છે. પરંતુ અત્યારે જે સ્થિતિ આવી છે, એટલે કે જ્યારે પીએમને કાર્યકાળની મધ્યમાં જ પદ છોડવું પડ્યું છે, ત્યારે સ્થિતિ અલગ છે. આ સ્થિતિમાં પીએમ ઉમેદવાર નક્કી કરવા માટે પાર્ટીની અંદર મતદાન થાય છે. પાર્ટીના લોકો મત આપીને પોતાના નેતાને પસંદ કરે છે.

બ્રિટનમાં બે મોટી પાર્ટીઓ, કેવી રીતે પસંદ કરે છે નેતાઓ?

બ્રિટનમાં મુખ્યત્વે બે મુખ્ય પક્ષો કન્ઝર્વેટિવ પાર્ટી અને લેબર પાર્ટી છે. બંને પક્ષોમાં નેતાની ચૂંટણી માટેની શરતો અને નિયમો અલગ-અલગ છે.

મજૂર પક્ષ

1-લેબર પાર્ટીમાં ઓછામાં ઓછા 10 ટકા સાંસદોના નામાંકિત નેતાઓ ઉમેદવારી માટે દાવો કરી શકે છે.

2- મત આપતી વખતે કામદારો પસંદગીનો ક્રમ દર્શાવે છે. જેમ કે તેઓ પ્રથમ પસંદગી આપે છે, પછી બીજી, ત્રીજી અને ચોથી વગેરે.

3-જે ગણતરીમાં પ્રથમ 50 ટકા મત મેળવે છે તે વિજેતા છે.

4-જો પ્રથમ રાઉન્ડમાં નિર્ણય લેવામાં ન આવે તો, સૌથી ઓછા મત ધરાવતી વ્યક્તિ રેસમાંથી બહાર થઈ જાય છે અને પછી જે સભ્યોને પસંદ હોય તેમના મત તેમની પ્રથમ પસંદગીના આધારે ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે.

5-આ રીતે પ્રક્રિયા આગળ વધે છે અને સભ્યો નાબૂદ થાય છે.આ ત્યાં સુધી ચાલુ રહે છે જ્યાં સુધી એક ઉમેદવાર 50 ટકા મતનો આંકડો પાર ન કરે.

રૂઢિચુસ્ત પક્ષ

1-ઓછામાં ઓછા 20 સભ્યોનું સમર્થન ધરાવતા લોકો જ કન્ઝર્વેટિવ પાર્ટીના નેતા બનવા માટે સ્પર્ધા કરી શકે છે. આ રીતે નામાંકિત નેતાઓ વચ્ચે ચૂંટણી યોજાય છે.

2-આ પ્રક્રિયા બે તબક્કામાં થાય છે. પ્રથમ તબક્કામાં પાર્ટીના સાંસદો મતદાન કરે છે જ્યારે બીજા તબક્કામાં પાર્ટીના તમામ નોંધાયેલા કાર્યકરો મતદાન કરે છે.

3-પ્રથમ તબક્કામાં સૌથી ઓછા મત મેળવનાર ઉમેદવાર રેસમાંથી બહાર થઈ જાય છે. સાંસદોના મતદાનનો આ રાઉન્ડ ત્યાં સુધી ચાલુ રહે છે જ્યાં સુધી માત્ર બે ઉમેદવારો બાકી ન રહે.

4-હવે તમામ નોંધાયેલા પક્ષના કાર્યકરો આ બે ઉમેદવારો વચ્ચે નિર્ણય લેવા મતદાન કરે છે. જેને સૌથી વધુ મત મળે છે તે પક્ષના નેતા તરીકે ચૂંટાય છે.

જાણે આ રેસમાં માત્ર બે જ નેતાઓ બચ્યા હોય. ઋષિ સુનક અને લિઝ ટ્રસ. કન્ઝર્વેટિવ પાર્ટીમાં અત્યારે લગભગ બે લાખ સભ્યો છે, જે નક્કી કરશે કે પાર્ટીનો અસલી નેતા કોણ હશે.
પાર્ટી પોતાના નેતા તરીકે કોને પસંદ કરશે તે દેશના નવા વડાપ્રધાન હશે.