હિટ સ્ટ્રોક બની શકે છે મોતનું કારણ, તે દિમાગ અને કિડનીને પણ પહોંચાડે છે ગંભીર અસર
જો આ શક્ય ન હોય તો શરીરને ઠંડુ રાખવા માટે ટૂંકા વિરામ લો. ડૉક્ટર સમિતે કહ્યું કે દર્દીઓને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવે. તેમનાં કપડાં કાઢીને ખુલ્લાં કે વાતાનુકૂલિત વાહનોમાં ઈમરજન્સી સુવિધામાં લઈ જવા જોઈએ અને હોસ્પિટલમાં લઈ જવા જોઈએ.
હીટ વેવને(Heat Wave ) કારણે ભારતના(India ) ઘણા ભાગોમાં ભારે ગરમીનો (Heat )સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. તેમાં ઉત્તર પશ્ચિમ ભારત, કોંકણ તટ, મધ્ય ભારત અને તેલંગાણાનો સમાવેશ થાય છે. ભારતીય હવામાન વિભાગે ચેતવણી આપી છે કે આગામી કેટલાક દિવસો સુધી ગરમીનું મોજું આવી જ રહેશે. આગામી સપ્તાહમાં પશ્ચિમ રાજસ્થાનના કેટલાક વિસ્તારોમાં આકરી ગરમી પડી શકે છે. દિલ્હીના સફદરજંગ સ્ટેશન પર સિઝનનું મહત્તમ તાપમાન 38.3 ડિગ્રી સેલ્સિયસ નોંધાયું હતું, જે સામાન્ય તાપમાન કરતાં આઠ ડિગ્રી વધારે હતું, જ્યારે પૂર્વ દિલ્હીના પિતામપુરા અને સ્પોર્ટ્સ કોમ્પ્લેક્સમાં પારો 40ને સ્પર્શ્યો હતો. 21 માર્ચે બંને સ્થળોએ 39.9 ડિગ્રી તાપમાન નોંધાયું હતું. નિષ્ણાતોએ હીટ સ્ટ્રોકને હળવાશથી ન લેવાની ચેતવણી આપી છે. મુંબઈની વોકહાર્ટ સુપર-સ્પેશિયાલિસ્ટ હોસ્પિટલના પલ્મોનોલોજિસ્ટ ડૉ. સમિત પાઠકે TV9 ને જણાવ્યું, “અમે માત્ર ગરમી, અસ્વસ્થતા અથવા વધુ પડતા પરસેવા વિશે વાત નથી કરી રહ્યા. હીટ સ્ટ્રોક જીવલેણ બની શકે છે.”
ડૉ. સમિત પાઠકના જણાવ્યા અનુસાર, હીટ સ્ટ્રોક અથવા હાઈપરથેર્મિયા એ ગરમી સંબંધિત બીમારીનું એક સ્વરૂપ છે, જેના કારણે શરીરનું તાપમાન અસામાન્ય રીતે વધી જાય છે. આમાં, કેટલાક શારીરિક લક્ષણો સામે આવે છે, જેમાં નર્વસ સિસ્ટમ પ્રભાવિત થાય છે. હીટ ક્રેમ્પ્સ અને થાક એ હાયપરથેર્મિયાના બે ઓછા ગંભીર સ્વરૂપો છે, પરંતુ હીટસ્ટ્રોક એવી સ્થિતિ છે જેની જો તાત્કાલિક સારવાર ન કરવામાં આવે તો તે જીવન માટે જોખમી બની શકે છે.
શરીરનું તાપમાન વધવાનું કારણ શું છે?
ડૉ. સમિત પાઠકે ચેતવણી આપી હતી કે, “અતિશય ગરમીના સંપર્કમાં રહેવાને કારણે અથવા તીવ્ર સૂર્યપ્રકાશના લાંબા સમય સુધી સંપર્કમાં રહેવાને કારણે શરીરના તાપમાનમાં વધારો (40 ડિગ્રી સેલ્સિયસ કે તેથી વધુ) થવાથી હાઈપરથર્મિયા થાય છે. જો શરીરના વધેલા તાપમાનને સમયસર સંતુલિત કરવામાં ન આવે, તો તે મગજ અને કિડની જેવા મહત્વપૂર્ણ અંગોને કાયમ માટે નુકસાન પહોંચાડે છે અને મૃત્યુનું કારણ પણ બની શકે છે. ઉપરાંત, બાળકો (5 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના), વૃદ્ધો (65 વર્ષથી વધુ), સગર્ભા સ્ત્રીઓ અને મેદસ્વી લોકોને હીટ સ્ટ્રોકનું જોખમ વધારે છે. ડો. સમીત પાઠકે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “જો તમે સખત સૂર્યપ્રકાશમાં બહાર કામ કરો છો તો તમારા પર પણ મોટું જોખમ છે.”
હીટ સ્ટ્રોકના સામાન્ય લક્ષણો શું છે?
હીટ સ્ટ્રોકના લક્ષણો ગરમીના થાક જેવા જ છે, પરંતુ તે વધુ ગંભીર છે. ડો. પાઠકે જણાવ્યું કે “થાક, માથાનો દુખાવો અને ચક્કર, ઉબકા એકદમ સામાન્ય છે. હીટ સ્ટ્રોકની શરૂઆત પહેલા મોટાભાગના પરસેવો બંધ થઈ જાય છે. હતાશા, ડર, ઉત્તેજના, ચાલવામાં તકલીફ, હુમલા અથવા બેહોશી જેવા લક્ષણો પણ હોઈ શકે છે.
નિવારણ માટે કયા પગલાં લઈ શકાય?
ડૉ. સમીત પાઠકના જણાવ્યા અનુસાર, જો તમે હીટ સ્ટ્રોકથી પીડિત છો, તો છાયામાં જવું કે પાણી પીવા જેવા સરળ ઉપાયો કામ કરશે નહીં. તેનાથી બચવાનો શ્રેષ્ઠ રસ્તો એ છે કે તમારા શરીરને ઠંડુ અને હાઇડ્રેટ રાખવું. “તમે ઘણું પાણી પીઓ છો. તરસ લાગવાનો અર્થ એ છે કે તમારા શરીરમાં પાણીની ઉણપ છે, તેથી આ સ્થિતિમાં ન પહોંચવાનો પ્રયાસ કરો. દિવસના સૌથી ગરમ સમય દરમિયાન સૂર્યથી દૂર રહેવાનો પ્રયાસ કરો.
જો આ શક્ય ન હોય તો શરીરને ઠંડુ રાખવા માટે ટૂંકા વિરામ લો. ડૉક્ટર સમિતે કહ્યું કે દર્દીઓને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવે. તેમનાં કપડાં કાઢીને ખુલ્લાં કે વાતાનુકૂલિત વાહનોમાં ઈમરજન્સી સુવિધામાં લઈ જવા જોઈએ અને હોસ્પિટલમાં લઈ જવા જોઈએ. આઇસ પેક ગરદન, કમર અથવા બગલ પર મૂકી શકાય છે. દર્દીને હૂંફાળા પાણીનો છંટકાવ કરવો અને પંખાનો ઉપયોગ કરવો પણ ખૂબ મદદરૂપ સાબિત થાય છે.
(ચેતવણી : આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી સામાન્ય ધારણાઓ પર આધારિત છે. TV9 ગુજરાતી તેની પુષ્ટિ કરતું નથી. નિષ્ણાતની સલાહ લીધા પછી જ તેને અનુસરો.)
આ પણ વાંચો :