ખેડૂતો (Farmers) હવે પરંપરાગત ખેતીને બદલે નફાકારક રોકડિયા પાકની ખેતી કરી રહ્યા છે. જેમાં ઔષધીય વનસ્પતિ વધુ સારા વિકલ્પ તરીકે ઉભરી આવી છે. કેટલાક એવા ઔષધીય છોડ છે, જેનું ઉત્પાદન ભારતમાં સૌથી વધુ થાય છે અને ખેડૂતો પાસેથી ખરીદીને ઘણા દેશોમાં નિકાસ કરવામાં આવે છે. ઈસબગોલ પણ તેમાંનો એક છોડ છે. તેના કુલ ઉત્પાદનના 80 ટકા ઉત્પાદન ભારતમાં જ થાય છે.
ઔષધીય પાકોની નિકાસમાં ઈસબગુલ (Plantago ovata) પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે. આપણા દેશમાંથી દર વર્ષે 120 કરોડના ઈસબગોલની નિકાસ કરવામાં આવે છે. વિશ્વમાં તેના મુખ્ય ઉત્પાદક દેશો ઈરાન, ઈરાક, આરબ અમીરાત, ભારત અને ફિલિપાઈન્સ છે. ભારતમાં ગુજરાત, પંજાબ, હરિયાણા, ઉત્તર પ્રદેશ, છત્તીસગઢ અને મધ્ય પ્રદેશના ખેડૂતો મોટાપાયે ઇસબગુલ(Isabagul)ની ખેતી કરે છે.
ઈસબગુલની ખેતી રવિ સિઝનમાં એટલે કે ઓક્ટોબર-નવેમ્બર મહિનામાં કરવામાં આવે છે અને માર્ચ મહિના સુધીમાં પાક તૈયાર થઈ જાય છે. તેના છોડ ધીમે ધીમે વધે છે અને હાથ વડે નીંદણનું કામ કરવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. એક વીઘામાં 4 ક્વિન્ટલ ઉપજ મળે છે. હાલ એક ક્વિન્ટલનો ભાવ 10 હજાર રૂપિયા છે.
એક હેક્ટરમાં ઈસબગુલ પાકમાંથી લગભગ 15 ક્વિન્ટલ બિયારણ મળે છે. આ સિવાય શિયાળામાં ઈસબગુલના ભાવ વધી જાય છે, જેના કારણે આવક વધુ થાય છે. ઈસબગુલના બીજને પ્રોસેસ કરવામાં આવે તો વધુ ફાયદો થાય છે. પ્રક્રિયા કર્યા પછી ઈસબગુલના બીજમાંથી લગભગ 30 ટકા ભૂકી બહાર આવે છે અને આ ઈસબગુલનો સૌથી મોંઘો ભાગ માનવામાં આવે છે. ઈસબગુલની ખેતીમાંથી ભૂસી દૂર કર્યા પછી અન્ય ઉત્પાદનો જેમ કે, કેક અને ગોળીઓ રહે છે. જે લગભગ દોઢ લાખ રૂપિયામાં વેચાય છે.
વાસ્તવમાં તેની ભૂસીમાં ઘણા ઔષધીય ગુણો જોવા મળે છે અને તે સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. ઈસબગુલમાં ફાઈબરનું પ્રમાણ ઘણું વધારે હોય છે. તેમાં ચરબી અને કોલેસ્ટ્રોલ બિલકુલ નથી. દરેક ઉંમરના લોકો ઈસબગુલનું સેવન કરી શકે છે.
આ પણ વાંચો: Edible Oil Price: ખાદ્ય તેલના ભાવમાં ઘટાડો, સરકારે કહ્યું-20 રૂપિયા પ્રતિ કિલો સુધી ઘટ્યા ભાવ