ડીમેટ ખાતું એટલે શું ? શેરની ખરીદી અને વેચાણ કેવી રીતે થાય છે ?

Demat Account : શેરબજારમાં રોકાણ કરવા માટે તમારે ત્રણ પ્રકારના એકાઉન્ટની જરૂર હોય છે. આ ત્રણ એકાઉન્ટમાં,  ડીમેટ એકાઉન્ટ (Demat Account ), ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ (Trading Account)અને બેંક એકાઉન્ટ (Bank account) છે. દરેક ખાતાનું પોતાનું કામ હોય છે, પરંતુ ત્રણેય વ્યવહાર પૂર્ણ કરવા માટે એકબીજા પર આધાર રાખે છે. શેર માર્કેટ (stock market)માં ટ્રેડિંગ માટે આ ત્રણ ખાતા હોવા જોઈએ.શેર માર્કેટમાં ટ્રેડિંગ માટે ડીમેટ ખાતું ખોલાવવું ફરજિયાત છે. તમે નાણાકીય સંસ્થા અથવા બ્રોકર દ્વારા ડીમેટ ખાતું ખોલાવી શકો છો.

ડીમેટ ખાતું શું છે?

ડીમેટ ખાતું બેંક ખાતા જેવું જ છે. જેમ બચત ખાતું નાણાંને ચોરી અને કોઈપણ ખલેલથી બચાવે છે, ડીમેટ ખાતું રોકાણકારો માટે તે જ કાર્ય કરે છે. ડીમેટ એકાઉન્ટ અથવા ડીમટીરિયલાઈઝ્ડ એકાઉન્ટ ઈલેક્ટ્રોનિક સ્વરૂપમાં શેર અને સિક્યોરિટીઝ રાખવાની સુવિધા પૂરી પાડે છે. આ ખાતાઓ ભૌતિક શેરોને ડીમટીરિયલાઈઝ્ડ સ્વરૂપમાં સંગ્રહિત કરે છે. ભૌતિક શેરોને ઈલેક્ટ્રોનિક સ્વરૂપમાં રૂપાંતરિત કરવાની પ્રક્રિયાને ડીમટીરિયલાઈઝેશન કહેવામાં આવે છે. જ્યારે પણ ટ્રેડિંગ થાય છે ત્યારે આ શેરો ડીમેટ ખાતામાં જમા અથવા ડેબિટ થાય છે.

ડીમેટ ખાતાના પ્રકાર

ડીમેટ ખાતું ખોલાવતી વખતે, રોકાણકારોએ તેમની પ્રોફાઇલ મુજબ ડીમેટ ખાતું કાળજીપૂર્વક પસંદ કરવું જોઈએ. કોઈપણ ભારતીય થોડી મિનિટોમાં ઓનલાઈન ડીમેટ ખાતું ખોલાવી શકે છે. રોકાણકારો ડિપોઝિટરી પાર્ટિસિપન્ટ (DP) સાથે ડીમેટ ખાતું ખોલાવી શકે છે. 5Paisahttps://bit.ly/3RreGqO  એક એવું પ્લેટફોર્મ છે જ્યાં તમે તમારું ડીમેટ એકાઉન્ટ સરળતાથી ખોલી શકો છો અને તમારી ટ્રેડિંગ સફર શરૂ કરી શકો છો. ડીમેટ ખાતા ચાર પ્રકારના હોય છે.

1)- નિયમિત ડીમેટ ખાતું (Regular Demat Account)

સામાન્ય ડીમેટ ખાતું ભારતીય નિવાસી રોકાણકારો માટે છે. જે શેર ખરીદવા અને વેચવા અને માત્ર સિક્યોરિટીઝ જમા કરવા માગે છે. જ્યારે તમે શેર વેચો છો, ત્યારે શેર એકાઉન્ટમાંથી ડેબિટ કરવામાં આવશે. તેવી જ રીતે, જ્યારે તમે ખરીદો છો, ત્યારે તમને ક્રેડિટ મળશે. જો તમે ફ્યુચર્સ અને ઓપ્શન્સમાં ટ્રેડિંગ કરી રહ્યા હોવ તો ડીમેટ એકાઉન્ટની જરૂર નથી કારણ કે આવા સોદા માટે કોઈ સ્ટોરેજની આવશ્યકતા નથી.

2)- મૂળભૂત સેવા ડીમેટ ખાતું (Basic Service Demat Account)

આ એક નવા પ્રકારનું ડીમેટ એકાઉન્ટ છે, જે માર્કેટ રેગ્યુલેટર સેબી દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. નાના રોકાણકારોને ધ્યાનમાં રાખીને આ ખાતું શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. 50,000 રૂપિયાથી ઓછાના સ્ટોક અને બોન્ડ રાખવા માટે કોઈ જાળવણી ચાર્જ ચૂકવવો પડતો નથી. 50,000 થી 2 લાખ રૂપિયા સુધીની સિક્યોરિટી રાખવા માટે 100 રૂપિયાનો ચાર્જ વસૂલવામાં આવે છે.

3)- Repatriable Demat Account

રિપેટ્રિએબલ ડીમેટ એકાઉન્ટ એનઆરઆઈ માટે છે. આના દ્વારા તેઓ ભારતીય બજારમાં રોકાણ કરી શકશે અને વિદેશમાં પણ નાણાં મોકલી શકશે. જો કે ફંડ ટ્રાન્સફર કરવા માટે ડીમેટ ખાતું NRE (નોન-રેસિડેન્ટ એક્સટર્નલ) એકાઉન્ટ સાથે લિંક કરવું પડશે.

4)- નોન-પેટ્રિએબલ ડીમેટ એકાઉન્ટ

નોન-પેટ્રિએબલ ડીમેટ એકાઉન્ટ બિન-નિવાસી ભારતીયો (NRIs) માટે પણ ઉપલબ્ધ છે. જો કે આ ખાતા દ્વારા વિદેશમાં પૈસા ટ્રાન્સફર કરી શકાતા નથી.

ડીમેટ ખાતાના લાભો

ડીમેટ એકાઉન્ટ કોઈપણ મુશ્કેલી વિના શેરના ઝડપી ટ્રાન્સફર માટે પરવાનગી આપે છે. શેર અથવા અન્ય સિક્યોરિટી પ્રમાણપત્રો ડીમેટ ખાતામાં ઈલેક્ટ્રોનિક રીતે રાખવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં તેમની ચોરી, બનાવટી અને ખોટ થવાની શક્યતાઓ ઘણી ઓછી હોય છે. ટ્રેડિંગ પ્રવૃત્તિઓ સરળતાથી ટ્રેક કરી શકાય છે. ડીમેટ એકાઉન્ટ્સ ગમે ત્યારે અને દરેક જગ્યાએ એક્સેસ કરી શકાય છે. બોનસ સ્ટોક, રાઇટ્સ ઇશ્યૂ, સ્પ્લિટ શેર્સ આપમેળે ખાતામાં જમા થાય છે.

ડીમેટ ખાતું કેવી રીતે ખોલવું

શેર માર્કેટમાં ટ્રેડિંગ માટે ડીમેટ ખાતું ખોલાવવું ફરજિયાત છે. તમે નાણાકીય સંસ્થા અથવા બ્રોકર દ્વારા ડીમેટ ખાતું ખોલાવી શકો છો. સૌ પ્રથમ તમારે આ માટે ડિપોઝિટરી પાર્ટિસિપન્ટ (DP) પસંદ કરવાનું રહેશે. આ નાણાકીય સંસ્થા, અધિકૃત બેંક અથવા બ્રોકર હોઈ શકે છે. તમે તેમની સાથે ડીમેટ ખાતું ખોલાવી શકો છો. ડીપીની પસંદગી બ્રોકરેજ ચાર્જ, વાર્ષિક ચાર્જ અને લીવરેજના આધારે થવી જોઈએ. ડીપી પસંદ કર્યા પછી, તમારે એકાઉન્ટ ઓપનિંગ ફોર્મ, KYC ફોર્મ ભરીને સબમિટ કરવું પડશે. તમારે તેની સાથે કેટલાક દસ્તાવેજો પણ આપવા પડશે. તેમાં PAN કાર્ડ, રહેઠાણનો પુરાવો, ID પ્રૂફ અને પાસપોર્ટ સાઇઝનો ફોટો સામેલ છે.

વેરિફિકેશન પ્રક્રિયા માટે ઓરિજિનલ કોપી તમારી સાથે રાખો. આ ઉપરાંત તમારે બેંકની વિગતો આપવા માટે કેન્સલ ચેક સબમિટ કરવો પડશે. આ પછી તમારે કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા પડશે, જેમાં નિયમો તેમજ તમારા અધિકારો સંબંધિત તમામ વિગતો હશે. તમારે નીતિ નિયમો કાળજીપૂર્વક વાંચવા જોઈએ. આજકાલ ઘણા પ્લેટફોર્મ ડીમેટ એકાઉન્ટ ઓનલાઈન ખોલવાની સુવિધા પણ આપે છે. તમામ પ્રક્રિયા પૂર્ણ કર્યા પછી તમે તમારું ડીમેટ ખાતું ખોલી શકો છો.