શું તમને ખબર છે સુરતની આ ઐતિહાસિક ઈમારત પહેલા હતી જેલ? હવે ત્યાં થાય છે શહેરને વિકસિત કરવાની વાતો
કરોડો રૂપિયાનું બજેટ ધરાવનાર સુરત મહાનગર પાલિકાની મુખ્ય કચેરી શહેરના પ્રાચીન સ્મારકોમાંથી એક છે. આ હેરિટેજ ઈમારત 1644 એડીમાં મુગલ સમ્રાટ શાહજહાંના સમયગાળા દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યું હતું અને તે મુગલ સરાઈ તરીકે જાણીતું હતું.
સૌથી અગત્યની વાત આજ છે કે આજે જે આ કરોડો રૂપિયાનો વહીવટ શહેરને વિકસિત કરવા માટે કરવામાં આવે છે, તેનો 18મી સદી દરમિયાન આ જ ઈમારતનો જેલ તરીકે ઉપયોગ થતો હતો. 1867થી આ ઈમારત હાલના કોર્પોરેશન દ્વારા કબજે કરવામાં આવી હતી.
સુરત શહેરના મુગલીસર વિસ્તાર ખાતે આવેલ આ હેરિટેજ ઈમારતને લોકો સુરત મહાનગરપાલિકાની મુખ્ય કચેરી તરીકે ઓળખે છે. સુરત નગરપાલિકાના તત્કાલિન પ્રમુખ ટી.સી. હોપના કહેવાથી 1864માં સરકાર દ્વારા મુગલ સરાયને મ્યુનિસિપલ ઓફિસ કોમ્પ્લેક્સ તરીકે વાપરવા માટે સોંપવામાં આવ્યું અને તે પછી નોંધપાત્ર ખર્ચે તેનું નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું.
તેના પ્રવેશદ્વાર પરનો ઘડિયાળ ટાવર આ પછી જ ઉમેરવામાં આવ્યું. જો કે, મૂળ બિલ્ડીંગમાં તાજેતરમાં કેટલાક ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે, પરંતુ સંરચનાની એકંદર સંવાદિતાને નુકસાન ન થાય તે માટે યોગ્ય કાળજી લેવામાં આવે છે. હાલમાં કોર્પોરેશનના કર્મચારીઓના વાહનો પાર્ક કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા કેન્દ્રીય પ્રાંગણમાં આજે પણ વિશાળ વૃક્ષો છે જેમાં વિવિધ પ્રકારના પક્ષીઓ જોવા મળે છે, જે તેને હજુ પણ પ્રકૃતિનો એ જ સ્પર્શ આપે છે.
આ શાહી સરાઈ સમૃદ્ધ રીતે સુશોભિત શૈલી અને ઈન્ડો-ઈસ્લામિક આર્કિટેક્ચરના સારી રીતે બાંધવામાં આવેલા સ્મારકની સાક્ષી આપે છે. સ્થાપત્યની એક શૈલી જે ભારતમાં ઈસ્લામના પ્રસારને કારણે વિકસિત થઈ છે. પ્રવેશદ્વાર પરની કમાનનો આકાર વિશિષ્ટ છે- કોણીયતાને બદલે તે વધુ નમ્રતા અને ગ્રેસના રૂપરેખાના આધારે છે. 17મી સદીમાં મુગલ શાહજહાંના સમયગાળા દરમિયાન એક મુખ્ય શૈલી હતી જે કોતરેલી કમાનોની શ્રેણી હતી. આ યુગની મોટાભાગની ઈમારતો માટે એક લાક્ષણિક આર્કિટેક્ચરલ તત્વ નોંધપાત્ર માનવામાં આવતું હતું તે પણ આ ઈમારતમાં પ્રદર્શિત થાય છે.
આ હેરિટેજ ઈમારત સુરતની ઓળખ છે. મુઘલ શાસનકાળમાં બનાવવામાં આવેલ આ હેરિટેજ ઈમારત અલગ અલગ ઉપયોગમાં લેવાઈ ચૂકી છે. જોકે હજુ પણ તેની સુંદરતા યથાવત છે. આ શાનદાર વૉલ્ટિંગની શ્રેણીના સ્વરૂપમાં જોવામાં આવે છે, જે તેના હોલના આંતરિક ભાગમાં પણ પ્રભાવશાળીતા સાથે ઉપયોગમાં લેવાય છે. કેટલાક કુશળ ઉપાયો પૈકી રવેશ પર મુગટ બાંધતા સુશોભન પેરાપેટનો સ્વભાવ, નાના ગુંબજ આકારના તત્વો સાથે સુશોભિત પૂર્ણાહુતિ સાથે જોડાયેલો છે જે પાતળી મિનારાની જેમ બિલ્ડિંગના મુખ્ય ખૂણાઓને સર કરે છે.