વિશ્વમાં ભારતીય કોફીની લોકપ્રિયતામાં વધારો, નિકાસ પ્રથમ વખત $1 બિલિયનને વટાવી ગઈ
નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં ભારતની કોફીની નિકાસ 29%ની વૃદ્ધિ સાથે $1.1 બિલિયનના રેકોર્ડ સ્તરે પહોંચશે. રોબસ્ટા કોફીના વધતા ભાવ અને વૈશ્વિક ઉત્પાદન કટોકટીએ આ વધારામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.
પરંપરાગત રીતે ચાના મોટા નિકાસકાર તરીકે ઓળખાતું ભારત હવે કોફીની નિકાસમાં પણ ઝડપથી વૃદ્ધિ કરી રહ્યું છે. એપ્રિલ અને નવેમ્બર વચ્ચે નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં ભારતની કોફીની નિકાસ રેકોર્ડ $1.15 બિલિયન પર પહોંચી હતી. ગયા વર્ષના $80.38 કરોડની સરખામણીએ આ 29%નો વધારો છે. આ આંકડો નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં નોંધાયેલા $4.60 કરોડ કરતાં લગભગ બમણો છે.
ભારતની કોફીની નિકાસમાં તેજીનું મુખ્ય કારણ રોબસ્ટા કોફીના વધતા ભાવ છે, જે વૈશ્વિક કોફી ઉત્પાદનમાં 40% થી વધુ હિસ્સો ધરાવે છે. જૂન 2024માં રોબસ્ટાના ભાવ પ્રતિ મેટ્રિક ટન $4,667 સુધી પહોંચ્યા હતા. જે ગયા વર્ષ કરતાં 63% વધુ છે.
સરકારી અધિકારીઓનું કહેવું છે કે ભારતની કોફીએ "પ્રીમિયમ સેગમેન્ટ"માં પોતાનું સ્થાન બનાવ્યું છે. તેનાથી વિપરિત, ભારતે ચાની નિકાસમાં એટલું સારું પ્રદર્શન કર્યું નથી. શ્રીલંકા જેવા મોટા ચા નિકાસ કરતા દેશોમાં નાણાકીય કટોકટી હોવા છતાં, ભારતની ચાની નિકાસમાં કોઈ ખાસ ફેરફાર જોવા મળ્યો નથી.
કોફી ઉત્પાદન ક્ષેત્રે અન્ય મોટા દેશોની સમસ્યાઓએ પણ ભારતની નિકાસને વેગ આપ્યો છે. યુએસ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ એગ્રીકલ્ચર (યુએસડીએ)ના અહેવાલ મુજબ, વિશ્વના સૌથી મોટા કોફી ઉત્પાદક દેશ બ્રાઝિલને દુષ્કાળ અને ભારે ગરમીના કારણે ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થયો છે. આ વર્ષે બ્રાઝિલની કોફીની નિકાસ 2.6 મિલિયન બેગ ઘટીને 40.5 મિલિયન બેગ થવાની ધારણા છે.
બીજા સૌથી મોટા કોફી ઉત્પાદક વિયેતનામ પણ આ વર્ષે ઓછા ઉત્પાદનનો સામનો કરી રહ્યું છે. જો કે વિયેતનામનું ઉત્પાદન 2.6 મિલિયન બેગ વધીને 30.1 મિલિયન બેગ થવાની આગાહી છે, તે હજુ પણ 2021-22ના રેકોર્ડ ઉત્પાદન કરતાં ઓછું રહેશે.
ભારતમાં કોફી ઉત્પાદનનો મોટો હિસ્સો હવે કર્ણાટકનો છે. કોફી બોર્ડના ડેટા અનુસાર, કર્ણાટકના ચિકમગલુર, કોડાગુ અને હસન જિલ્લામાં 2022-23માં 2,48,020 મેટ્રિક ટન અરેબિકા અને રોબસ્ટા કોફીનું ઉત્પાદન થયું હતું. તે પછી કેરળ (72,425 MT) અને તમિલનાડુ (18,700 MT) આવે છે.
EU ની નવી ફોરેસ્ટેશન રેગ્યુલેશન (EUDR) નીતિ ભારતની કોફી નિકાસને અસર કરી શકે છે. આ નીતિ ગેરકાયદેસર લોગીંગના વિસ્તારોમાંથી ઉત્પાદનોને આવતા અટકાવવા માટે બનાવવામાં આવી છે. આ નિયમ ડિસેમ્બરમાં લાગુ થવાનો હતો, પરંતુ તેને એક વર્ષ લંબાવવામાં આવ્યો છે. જો કે, યુરોપિયન ખરીદદારો આ કોફી પર પહેલા સ્ટોક કરી રહ્યા છે. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ નીતિના કારણે ભારત જેવા દેશોની વેપારની પેટર્નમાં ફેરફાર થઈ શકે છે.
ગ્લોબલ ટ્રેડ રિસર્ચ ઇનિશિયેટિવ (GTRI) એ ચેતવણી આપી છે કે આ નીતિ ભારતની કૃષિ નિકાસને અસર કરી શકે છે. ભારતની કૃષિ પેદાશોની વાર્ષિક નિકાસ આશરે 130 કરોડની છે. આમાં કોફી, ચામડું, તેલીબિયાં, કાગળ અને લાકડાના ફર્નિચર જેવા ઉત્પાદનોનો સમાવેશ થાય છે, જે આ નીતિથી સૌથી વધુ પ્રભાવિત થઈ શકે છે.