International Friendship Day : મિત્રતા દેશો વચ્ચે પણ કેવી રીતે નિભાવાય છે તે ઇઝરાયલની “દાદી” ગોલ્ડા મેયર પાસેથી શીખવા જેવું

આપણા જીવનમાં મિત્રનું (Friend ) શું મહત્વ છે, તે મુશ્કેલ સમયમાં જ ખબર પડે છે. કટોકટીના(Emergency ) સમયમાં પડકારોનો સામનો કરવા માટે વિશ્વભરના(World ) દેશો એકબીજાનો હાથ પકડીને ચાલે છે. આખું વિશ્વ એક ગામ જેવું છે જ્યાં મિત્રતા એક બીજા માટે સૌથી મોટો આધાર છે. આપણે કોરોના સમયગાળા અને યુક્રેન યુદ્ધ દરમિયાન પણ તેના ઘણા ઉદાહરણો જોયા છે. જ્યારે મિત્રતા જાળવવાની વાત આવે છે, ત્યારે ભારત હંમેશા તેના મિત્રો સાથે ઊભું હોય તેવું લાગે છે. આ જ કારણ છે કે જ્યારે ભારતના લોકો અથવા દુનિયાના કોઈપણ ખૂણામાં રહેતા લોકો પર સંકટના વાદળો છવાયેલા હોય છે ત્યારે ભારત મિત્રતા બતાવવા હંમેશા આગળ આવે છે.

ભારત એક માત્ર એવો દેશ છે જેની મિત્રતા ઈઝરાયેલ સાથે પણ છે અને સાઉદી અરેબિયા સાથે પણ છે, અમેરિકા સાથે પણ છે અને રશિયા સાથે પણ છે. આગામી દિવસોમાં ફ્રેન્ડશીપ ડે આવી રહ્યો છે ત્યારે ઈન્ટરનેશનલ ફ્રેન્ડશીપ ડે પર ભારત-ઈઝરાયલ મિત્રતાની વાર્તા પણ જાણવા જેવી છે, જે આજે પણ ઘણા દેશો માટે એક ઉદાહરણ છે. આ 1971ની વાત છે, એક તરફ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું અને બીજી તરફ 4500 કિમી દૂર ઈઝરાયેલમાં દેશની પ્રથમ મહિલા વડાપ્રધાન ગોલ્ડા મેયર આ યુદ્ધ પર ચાંપતી નજર રાખી રહ્યા હતા. યુક્રેનની રાજધાની કિવમાં જન્મેલી ગોલ્ડા મેયરને ઈઝરાયેલની ‘દાદી’ કહેવામાં આવતી હતી. ઇઝરાયેલના પ્રથમ વડા પ્રધાન ડેવિડ બેન-ગુરીસ, ગોલ્ડા, એક ચેઇન સ્મોકરછે જે ફિલ્ટર વિના સિગારેટ પીવે છે, તેને “તેમની કેબિનેટમાં એકમાત્ર માણસ” કહેતા હતા.

ગોલ્ડા મેયરે ભારત-ઈઝરાયેલ મિત્રતાનો પાયો નાખ્યો હતો

ગોલ્ડા મેયરની ઘણી ઓળખ છે, જેમ કે ઈઝરાયેલના ભૂતપૂર્વ વિદેશ મંત્રી, પ્રથમ મહિલા વડાપ્રધાન અને વિશ્વની ત્રીજી મહિલા પીએમ. પરંતુ ગોલ્ડાને એવા નેતા તરીકે જોવાય છે કે જેમણે ભારત-ઈઝરાયેલ મિત્રતાનો પાયો નાખ્યો, જેમને ભારતે પાછળથી મિત્ર તરીકેની ફરજ અદા કરી. 1971ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન ભારત અને ઈઝરાયેલ વચ્ચે રાજદ્વારી સંબંધો નહોતા. આ યુદ્ધમાં ઈઝરાયેલનો સૌથી નજીકનો મિત્ર અમેરિકા પાકિસ્તાનની સાથે હતો પરંતુ ઈઝરાયેલે નક્કી કર્યું કે તે ભારતને મદદ કરશે.

1971ના યુદ્ધમાં ભારતને ઈઝરાયેલનું સમર્થન મળ્યું હતું

ઇઝરાયેલના તત્કાલિન વડાપ્રધાન ગોલ્ડા મેયરે આ યુદ્ધમાં ભારતને ગુપ્ત રીતે સૈન્ય સહાય પૂરી પાડી હતી. અમેરિકન પત્રકાર ગેરી જે બાસે તેમના પુસ્તક ‘બ્લડ ટેલિગ્રામ’માં આ મદદ વિશે લખ્યું છે. ગેરી જે બાસ તેમના પુસ્તકમાં લખે છે, ‘ગોલ્ડા મેયરે ગુપ્ત રીતે ઈઝરાયેલના શસ્ત્ર ડીલર શ્લોમો જાબ્લુડોવિઝ દ્વારા ભારતમાં કેટલાક હથિયારો અને મોર્ટાર મોકલ્યા હતા. આ દરમિયાન ઈઝરાયેલના કેટલાક ટ્રેનર્સ પણ ભારત આવ્યા હતા.

ભારત રાજદ્વારી સંબંધો સ્થાપિત કરી શક્યું નથી

તેમણે લખ્યું કે જ્યારે ઈન્દિરા ગાંધીના મુખ્ય સચિવ પીએન હક્સરે તેમને વધુ હથિયારો માટે વિનંતી કરી ત્યારે ગોલ્ડાએ તેમને ખાતરી આપી કે ઈઝરાયેલ ભારતને મદદ કરવાનું ચાલુ રાખશે. જો કે ઇઝરાયેલ ઇચ્છતું હતું કે બદલામાં ભારત તેની સાથે રાજદ્વારી સંબંધો સ્થાપિત કરે અને તેણે તેનો સંકેત પણ આપ્યો હતો, પરંતુ ભારતે તેને નમ્રતાથી નકારી કાઢ્યું કારણ કે તેણે કહ્યું હતું કે સોવિયેત સંઘને તે પસંદ નથી.

ભારતે ઔપચારિક રાજદ્વારી સંબંધો શરૂ કર્યા

ભારત યુદ્ધ જીત્યું, પાકિસ્તાનની શરણાગતિનું ઐતિહાસિક ચિત્ર દુનિયા સામે આવ્યું અને બાંગ્લાદેશ અસ્તિત્વમાં આવ્યું. ઈઝરાયેલે તેની મિત્રતા પૂરી કરી હતી અને હવે ભારતનો વારો હતો. આ ઘટનાના લગભગ 20 વર્ષ પછી, 1992 માં, ભારતની તત્કાલીન નરસિમ્હા રાવ સરકારે ઇઝરાયેલ સાથે ઔપચારિક રીતે રાજદ્વારી સંબંધો સ્થાપિત કર્યા અને જાન્યુઆરી 1992 માં, તેલ અવીવમાં ભારતનું દૂતાવાસ ખોલ્યું.

તેમણે નાંખ્યો ભારત અને ઇઝરાયલની મિત્રતાનો પાયો

જો આપણે એમ કહીએ કે ગોલ્ડા મેયરે ભારત અને ઈઝરાયેલ વચ્ચે મિત્રતાનો પાયો નાખ્યો હતો તો ખોટું નહીં હોય. કહેવાય છે કે 75 વર્ષની ઉંમરમાં પણ ગોલ્ડા દિવસમાં 18 કલાક કામ કરતા હતા અને તેમનો દિવસ સવારે 4 વાગ્યે પૂરો થઈ જતો હતો. ઇઝરાયલની ‘આયર્ન લેડી’ના વ્યક્તિત્વ વિશે વધુ ઊંડાણપૂર્વક જાણવા માટે, તમારે તેમનો ઇન્ટરવ્યુ વાંચવો જોઈએ, જેમાં તેણીએ આરબને માફ કરવાનું પણ કહ્યું છે અને વાક્યના અંતે ‘પણ’ પણ મૂક્યું છે. બીબીસીના અહેવાલ મુજબ, ગોલ્ડાએ તેના ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું – જો શાંતિ આવે, તો અમે આરબોને માફ કરી શકીએ કે તેઓએ અમારા પુત્રોની હત્યા કરી, પરંતુ અમે તેમને એ હકીકત માટે ક્યારેય માફ કરી શકીએ નહીં કે તેઓએ અમને આરબ પુત્રો આપ્યા અને તેમને મારવા માટે દબાણ કર્યું.