કફ, પિત્ત અને વાત સાથે તમારું સ્વાસ્થ્ય કેવી રીતે સંબંધિત છે, જાણો તમારા બોડી ટાઈપ વિશે

આયુર્વેદ અનુસાર, દરેક માનવીનું શરીર અને સ્વભાવ ત્રણ મુખ્ય તત્વો – વાત, પિત્ત અને કફ – ના સંતુલન પર આધારિત છે. આ ત્રણેય મળીને આપણી શારીરિક રચના, માનસિક સ્થિતિ, પાચન શક્તિ, વર્તન અને રોગોની વૃત્તિ પણ નક્કી કરે છે. આપણો સ્વભાવ, એટલે કે આયુર્વેદિક શરીરનો પ્રકાર, આના આધારે રચાય છે. કેટલાક લોકોમાં વાત વધુ હોય છે, જ્યારે અન્ય લોકોમાં પિત્ત અથવા કફ વધુ હોય છે. જો તમે સમજો છો કે તમારો સ્વભાવ શું છે, તો તમે તમારા આહાર, દિનચર્યા અને વિચારવાની રીતને તે મુજબ ઘડી શકો છો અને લાંબા સમય સુધી સ્વસ્થ રહી શકો છો.

આયુર્વેદ અનુસાર, દરેક માનવ શરીર ત્રણ મુખ્ય દોષો – વાત, પિત્ત અને કફના સંતુલન પર આધારિત છે. આ દોષોને ‘ત્રિદોષ’ કહેવામાં આવે છે. દરેક વ્યક્તિમાં આ ત્રણનું પ્રમાણ અલગ અલગ હોય છે, અને તેના આધારે તેનો શારીરિક અને માનસિક સ્વભાવ નક્કી થાય છે. આને તમારા આયુર્વેદિક શરીરનો પ્રકાર (Prakriti) કહેવામાં આવે છે.

વાત પ્રકૃતિ ધરાવતા લોકો કોને કહેવાય?

વાત વાયુ તત્વ સાથે સંકળાયેલી છે. આવા લોકો સામાન્ય રીતે પાતળા, ચપળ અને વાચાળ હોય છે. તેમની પાચન શક્તિ નબળી હોય છે, તેથી તેમને ભૂખ ઝડપથી લાગે છે પરંતુ તેમનો ખોરાક પણ ઝડપથી પચી શકતો નથી. તેમના સ્વભાવમાં ઉત્સાહ અને સર્જનાત્મકતા હોય છે, પરંતુ ઝડપથી થાકી જવું, તણાવ અને બેચેની પણ જોવા મળે છે. ઠંડી વસ્તુઓ, અનિયમિત દિનચર્યા અને ઊંઘનો અભાવ તેમના સ્વાસ્થ્યને બગાડી શકે છે.

પિત્ત પ્રકૃતિ ધરાવતા લોકો

પિત્ત અગ્નિ તત્વ સાથે સંકળાયેલું છે. આવા લોકોનું શરીર મધ્યમ કદનું, ચહેરો લાલ અને પાચન શક્તિ ખૂબ જ મજબૂત હોય છે. તેમને ઝડપથી ભૂખ લાગે છે અને જો તેમને ખોરાક ન મળે તો તેઓ ચીડિયા થઈ શકે છે. આવા લોકો આત્મવિશ્વાસુ, બુદ્ધિશાળી અને નેતા હોય છે, પરંતુ તેઓ સરળતાથી ગુસ્સે થઈ જાય છે. તીવ્ર સૂર્યપ્રકાશ, મરચાં અને મસાલા અને ગરમી તેમના માટે હાનિકારક હોઈ શકે છે.

કફ પ્રકૃતિ ધરાવતા લોકો

કફ પાણી અને પૃથ્વી તત્વો સાથે સંકળાયેલું છે. આ પ્રકૃતિ ધરાવતા લોકો સામાન્ય રીતે મજબૂત શરીર, સ્થિર સ્વભાવ અને શાંત મન ધરાવતા હોય છે. તેમની સહનશીલતા વધુ હોય છે, પરંતુ તેઓ ઝડપથી સુસ્ત અને આળસુ પણ થઈ શકે છે. પાચન ધીમું હોય છે, તેથી વજન ઝડપથી વધે છે. ઠંડુ હવામાન, ભારે ખોરાક અને વધુ પડતો આરામ તેમને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

તમારા સ્વભાવને કેવી રીતે જાણવો?

આયુર્વેદમાં, તમારા શરીરનો પ્રકાર તમારી ત્વચા, વાળ, ભૂખ, ઊંઘ, વર્તન અને શરીરની રચના જોઈને નક્કી થાય છે. ઘણા લોકોમાં વાત-પિત્ત અથવા કફ-વાત જેવા મિશ્ર સ્વભાવ પણ હોય છે. તમારા સ્વભાવને જાણીને, તમે તમારા આહાર, દિનચર્યા અને જીવનશૈલીને તે મુજબ ઘડી શકો છો જેથી તમે લાંબા સમય સુધી સ્વસ્થ અને સંતુલિત જીવન જીવી શકો.