Budget 2023: શું તમે જાણો છો કેન્દ્રીય બજેટ કોણ તૈયાર કરે છે ? જાણો આની સાથે જોડાયેલી રોચક બાબતો

Union Budget 2023 : કેન્દ્રીય બજેટ 1 ફેબ્રુઆરીએ દેશની સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવશે. સમગ્ર વિશ્વમાં રેકોર્ડ મોંઘવારી અને આર્થિક સંકટ વચ્ચે આ વખતે તમામની નજર બજેટ પર રહેશે. કારણ કે ફુગાવાએ વિકસિત દેશોમાં અર્થતંત્રની કમર તોડી નાખી છે. બજેટની તૈયારીમાં નાણામંત્રીએ તાજેતરની પ્રી-મીટિંગમાં 8 જુદા જુદા જૂથો સાથે પણ ચર્ચા કરી હતી. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે દેશનું બજેટ કોણ તૈયાર કરે છે? કારણ કે સંસદમાં માત્ર નાણામંત્રી જ બજેટ રજૂ કરે છે, પરંતુ તેને તૈયાર કરવાની જવાબદારી ચોક્કસ વિભાગની હોય છે.

બજેટ કોણ તૈયાર કરે છે?

સૌ પ્રથમ, એ સમજવું જરૂરી છે કે દેશનું બજેટ ઘણા વિભાગોની પરસ્પર ચર્ચા પછી તૈયાર કરવામાં આવે છે, જેમાં નાણાં મંત્રાલય, નીતિ આયોગ અને અન્ય ઘણા મંત્રાલયો ભાગ લે છે. બજેટ તૈયાર કરવાની પ્રક્રિયામાં નાણાં મંત્રાલય ખર્ચના આધારે માર્ગદર્શિકા બહાર પાડે છે. પછી તેના પર અલગ-અલગ મંત્રાલયો તેમની જરૂરિયાતો અનુસાર ફંડની માંગ જણાવે છે. આ પછી, નાણા મંત્રાલયમાં આર્થિક બાબતોના વિભાગનું ‘બજેટ વિભાગ’ તેને તૈયાર કરે છે.

મુખ્ય બજેટ બનાવતી એજન્સીઓ?

નાણા મંત્રાલય
નીતિ આયોગ
કોમ્પ્ટ્રોલર અને ઓડિટર જનરલ
વહીવટી મંત્રાલય
બજેટની પ્રથમ ડ્રાફ્ટ કોપી કોણ જુએ છે?

દેશનું બજેટ સંસદમાં રજૂ ન થાય ત્યાં સુધી અત્યંત ગુપ્ત હોય છે. બજેટની તૈયારીથી લઈને તેની રજૂઆત સુધી, તેને સંસદમાં રજૂ ન થાય ત્યાં સુધી તેની સાથે સંબંધિત તમામ માહિતી જાહેર કરવામાં આવતી નથી. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે બજેટની પ્રથમ ડ્રાફ્ટ કોપી કોની પાસે જાય છે? પ્રથમ નાણા પ્રધાન સામે રાખવામાં આવે છે. તેનો કાગળ વાદળી રંગનો હોય છે.

બજેટ રજૂ કરવા માટે રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી જરૂરી છે.

સંસદમાં બજેટ રજૂ કરતા પહેલા સરકારે રાષ્ટ્રપતિની પરવાનગી લેવી પડે છે. પછી તેને કેન્દ્રીય કેબિનેટ સમક્ષ મૂકવામાં આવે છે. આ પછી સંસદના બંને ગૃહોમાં બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે. તમને જણાવી દઈએ કે દેશનું સામાન્ય બજેટ બે ભાગમાં વહેંચાયેલું છે. તેના પ્રથમ ભાગમાં, સામાન્ય આર્થિક સર્વેક્ષણ અને નીતિઓની વિગતો છે, જ્યારે બીજા ભાગમાં, આગામી વર્ષ માટે પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ કરની દરખાસ્તો કરવામાં આવી છે.