જન્મેલા બાળકો અને (Unborn Child)માં હૃદયની સમસ્યાઓ ભારતમાં એક મહત્વપૂર્ણ જાહેર આરોગ્ય પડકાર તરીકે સામે આવી છે, જે દેશભરમાં અસંખ્ય પરિવારોને અસર કરે છે. જેમાં જન્મજાત હૃદયની ખામીઓ (CHDs) સૌથી પ્રચલિત જન્મ વિસંગતતાઓમાંની એક છે. એવો પણ અંદાજો છે કે, CHD પ્રતિ 1,000 જન્મમાંથી આશરે 8-10માં થાય છે, જે દર વર્ષે આ પરિસ્થિતિઓ સાથે હજારો બાળકો જન્મ છે.
આ મુદ્દાઓને વધુ ઊંડાણપૂર્વક સમજવા માટે, TV9 ડિજિટલ, સર્વોદય હોસ્પિટલ, દિલ્હી-NCR ખાતે બાળરોગ વિજ્ઞાનના નિયામક ડૉ. વિરેશ મહાજન સાથે એક વિશેષ કાર્યક્રમનું આયોજન કર્યું હતુ. આ ચર્ચામાં નવજાત શિશુમાં હૃદયરોગના કારણો, વહેલી તપાસ, સાવચેતી અને ઉપલબ્ધ તબીબી સહાય જેવા જટિલ વિષયોને આવરી લેવામાં આવ્યા છે.
જન્મજાત હૃદયની ખામીઓ ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે, જેમાં હ્રદય વિકાસમાં વિલંબ અને નોંધપાત્ર રીતે મૃત્યુદરમાં વધારો થાય છે. આમાંની ઘણી સ્થિતિઓ બાળકમાં લક્ષણો રજૂ ન થાય ત્યાં સુધી ઘણીવાર નિદાન થતું નથી, જે ગંભીર બની શકે છે તાત્કાલિક સ્વાસ્થ્ય અસરો ઉપરાંત, શિશુઓમાં હૃદયની સમસ્યાઓ વ્યાપક સામાજિક-આર્થિક પડકારો તરફ દોરી શકે છે. જન્મજાત હૃદયની ખામીઓથી પ્રભાવિત પરિવારોને સારવાર અને સર્જરી માટે નોંધપાત્ર તબીબી ખર્ચ થઈ શકે છે, ખાસ કરીને ઓછી આવક ધરાવતા પરિવારોમાં તેમના પર ભારે નાણાકીય તાણ આવે છે.
હ્રદયની બિમારી ધરાવતા બાળકોને વારંવાર હોસ્પિટલની મુલાકાત લેવાની જરૂર પડે છે, આ આર્થિક અસર પરિવારોને વધુ ગરીબીમાં ધકેલી શકે છે.શિશુઓ અને માતાન પેટમાં રહેલા બાળકોમાં હૃદયની સમસ્યાઓનો સામનો કરવા માટે નિવારક રણનીતીઓ મહત્વપૂર્ણ છે. જન્મજાત હૃદયની ખામીના સંકેતો અને લક્ષણો વિશે સગર્ભા માતાઓને શિક્ષિત કરતી જાગૃતિ ઝુંબેશ પ્રારંભિક તપાસ દરમાં નોંધપાત્ર સુધારો કરી શકે છે. પ્રિનેટલ સ્ક્રીનીંગ, ખાસ કરીને અદ્યતન ઇમેજિંગ તકનીકો જેમ કે ગર્ભ ઇકોકાર્ડિયોગ્રાફી, ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન સંભવિત હૃદયની ખામીઓને ઓળખી શકે છે,આવા પગલાં પરિવારોને મહત્વપૂર્ણ માહિતી આપી શકે છે.
સારા સ્વાસ્થ સુધી પહોંચવું મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે. બાળ ચિકિત્સકોની તાલીમ અને વિશેષ કાર્ડિયાકની સ્થાપના દ્વારા આરોગ્યસંભાળ પ્રણાલીને મજબૂત બનાવવાથી હૃદયની સ્થિતિની તપાસ અને સારવારમાં વધારો થઈ શકે છે. ગ્રામીણ અને અછતગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં, મોબાઇલ હેલ્થ ક્લિનિક્સ આરોગ્યસંભાળના અંતરને દૂર કરવાના અસરકારક માધ્યમ તરીકે સેવા આપી શકે છે, આ આવશ્યક સેવાઓ એ લોકો સુધી પહોચે જેમને સૌથી વધારે જરુર છે.
રસીકરણ અને ચેપ નિયંત્રણ હસ્તગત હૃદય રોગોને રોકવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે, જેમ કે સંધિવા હૃદય રોગ, જે સારવાર ન કરાયેલ સ્ટ્રેપ્ટોકોકલ ચેપથી થઈ શકે છે. જાહેર આરોગ્ય પહેલ કે જે આ ચેપ વિશે જાગૃતિને પ્રોત્સાહન આપે છે. તે તાત્કાલિક ચિકિત્સા ધ્યાનને પ્રોત્સાહિત કરી શકે છે, આવા પ્રયાસો બાળકોમાં હૃદયની સમસ્યાઓની ઘટનાઓને ઘટાડવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
એકંદર આરોગ્યમાં પોષણ પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન માતાના પોષણને પ્રોત્સાહન આપવું અને બાળકોમાં તંદુરસ્ત લાઈફસ્ટાઈલની પસંદગીની હિમાયત કરવાથી હૃદયની સ્થિતિ સાથે સંકળાયેલા કેટલાક જોખમી પરિબળોને ઘટાડવામાં મદદ મળી શકે છે. પોષણ શિક્ષણ અને સ્વસ્થ આદતો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતા સામુદાયિક કાર્યક્રમો પરિવારોને માહિતગાર પસંદગીઓ કરવા માટે સશક્ત બનાવે છે.ભાવિ પેઢીઓનું એકંદર આરોગ્ય. યોગ્ય પોષણ વિશેનું શિક્ષણ માતાઓ અને તેમના બાળકો બંને માટે સારા સ્વાસ્થ્ય પરિણામો તરફ દોરી શકે છે.
હૃદયની સમસ્યાઓ સાથે ઝઝુમી રહેલા પરિવારો માટે મજબૂત સહાયક પ્રણાલી સ્થાપિત કરવી જરૂરી છે. સહાયક જૂથો ભાવનાત્મક અને મનોવૈજ્ઞાનિક સહાય પૂરી પાડી શકે છે, જ્યારે નાણાકીય સહાય કાર્યક્રમો સારવાર સાથે સંકળાયેલા આર્થિક બોજને ઘટાડવામાં મદદ કરી શકે છે.