
18મી સદીમાં મરાઠા સત્તાનો પ્રભાવ વધતા રતલામ તેમના નિયંત્રણમાં આવ્યું. 1819માં બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સાથે સંધિ થઈ, અને રતલામ બ્રિટિશ સંરક્ષિત રજવાડું બન્યું.આ સમયમાં રતલામ રજવાડું 13 તલુકાઓમાં વહેંચાયેલું હતું અને તેનું શાસન સિંહાસન પર બેઠેલા રાઠોડ રાજવંશે જાળવી રાખ્યું. (Credits: - Wikipedia)

19મી સદી દરમિયાન, જ્યારે મુઘલ શાસકો મધ્યપ્રદેશના વિસ્તારમાં પ્રવાસ કરી રહ્યા હતા, ત્યારે તેમને ભૂખ લાગી અને સેવિયાં જેવી કોઈ વાનગી ખાવાની ઈચ્છા થઈ. પરંતુ તે સમયના આ વિસ્તારમાં ઘઉં ઉપલબ્ધ ન હતા. રતલામ વિસ્તારમાં તે સમયે ભીલ સમાજનો પ્રભાવ હતો, તેથી મુઘલોને માટે ક્રિસ્પી નાસ્તો તૈયાર કરવાની જવાબદારી ભીલ જાતિને સોંપવામાં આવી. ઘઉંના અભાવે, ભીલોએ ચણાના લોટનો ઉપયોગ કરીને આ નાસ્તો બનાવ્યો. કહેવાય છે કે શરૂઆતમાં તેને “ભીલ સેવ” તરીકે ઓળખવામાં આવતું, પરંતુ સમય જતાં આ નાસ્તો “રતલામી સેવ” નામથી પ્રખ્યાત બન્યો. (Credits: - Wikipedia)

1947માં ભારતની સ્વતંત્રતા બાદ રતલામ રજવાડું મધ્ય ભારત રાજ્યમાં સામેલ થયું. 1956ના રાજ્ય પુનર્ગઠન પછી તે મધ્ય પ્રદેશનો ભાગ બન્યું. (Credits: - Wikipedia)

રતલામ મસાલા, સુવર્ણ-ચાંદીના આભૂષણ માટે પ્રાચીન સમયથી ખ્યાતનામ છે. અહીંની રતલામી સેવ ભારતભરમાં પ્રસિદ્ધ છે. શહેરમાં અનેક મંદિરો, હવેલીઓ અને જૂના બજારો આજે પણ તેનું સાંસ્કૃતિક વારસો બતાવે છે. ( આ માહિતી વિવિધ ઐતિહાસિક તથ્યો અને સંશોધનો પર આધારિત છે. વિગતવાર માહિતી માટે, ઇતિહાસના પ્રમાણભૂત ગ્રંથો અને સંશોધનોનો અભ્યાસ કરવો ઉચિત રહેશે.) (Credits: - Wikipedia)