हिन्दी English News9 ಕನ್ನಡ తెలుగు मराठी বাংলা ਪੰਜਾਬੀ தமிழ் অসমীয়া മലയാളം मनी9 TV9-UP
AQI
Sign In

By signing in or creating an account, you agree with Associated Broadcasting Company's Terms & Conditions and Privacy Policy.

Subscribe Whatsapp Channel
તાજા સમાચાર ક્રિકેટ ન્યૂઝ ગુજરાત વીડિયોઝ ફોટો ગેલેરી રાશિફળ ટેકનોલોજી રાષ્ટ્રીય વર્લ્ડ બિઝનેસ વેબસ્ટોરી મનોરંજન ટ્રેન્ડિંગ ટોપિક કૃષિ મહારાષ્ટ્ર

બિહારે દેશને શું આપ્યું ? આ 10 યોગદાન તમારે અવશ્ય જાણવા જોઈએ!

બિહાર રાજ્યે ભારતને વિજ્ઞાન, ધર્મ, ઇતિહાસ અને રાજકારણ જેવા દરેક ક્ષેત્રમાં અનમોલ ભેટો આપી છે. તે વિશ્વનું પ્રથમ પ્રજાસત્તાક અને શૂન્યની શોધ કરનાર આર્યભટ્ટની જન્મભૂમિ છે. બિહાર બૌદ્ધ અને જૈન ધર્મનું ઉદ્ગમ સ્થાન અને નાલંદા યુનિવર્સિટી જેવા મહાન શૈક્ષણિક કેન્દ્રોનો વારસો ધરાવે છે. જાણો વિગતે.

| Updated on: Nov 14, 2025 | 3:16 PM
Share
બિહારનું વૈશાલી વિશ્વના ઇતિહાસમાં એક ગૌરવશાળી સ્થાન ધરાવે છે. આ સ્થળ વિશ્વનું પ્રથમ પ્રજાસત્તાક (First Republic) સ્થાપિત કરનારું હતું, જેણે આધુનિક સમય કરતાં ઘણા પહેલાં લોકશાહી (Democracy) ના મૂળિયા નાખ્યા હતા. વૈશાલીની આ સિદ્ધિ ભારતની રાજકીય અને શાસકીય બુદ્ધિનું એક અમૂલ્ય પ્રમાણ છે.

બિહારનું વૈશાલી વિશ્વના ઇતિહાસમાં એક ગૌરવશાળી સ્થાન ધરાવે છે. આ સ્થળ વિશ્વનું પ્રથમ પ્રજાસત્તાક (First Republic) સ્થાપિત કરનારું હતું, જેણે આધુનિક સમય કરતાં ઘણા પહેલાં લોકશાહી (Democracy) ના મૂળિયા નાખ્યા હતા. વૈશાલીની આ સિદ્ધિ ભારતની રાજકીય અને શાસકીય બુદ્ધિનું એક અમૂલ્ય પ્રમાણ છે.

1 / 10
બિહાર ધાર્મિક દ્રષ્ટિકોણથી અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. અહીં ભગવાન બુદ્ધે બોધગયામાં જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું, જે બૌદ્ધ ધર્મનું મૂળ સ્થાન બન્યું. વળી, જૈન ધર્મના છેલ્લા તીર્થંકર મહાવીરનો જન્મ વૈશાલીમાં થયો હતો. આ બે મુખ્ય ધર્મોના ઉદ્ભવ સ્થાન તરીકે, બિહાર પ્રાચીન કાળથી જ ધાર્મિક સહિષ્ણુતા અને શાંતિનું કેન્દ્ર રહ્યું છે.

બિહાર ધાર્મિક દ્રષ્ટિકોણથી અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. અહીં ભગવાન બુદ્ધે બોધગયામાં જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું, જે બૌદ્ધ ધર્મનું મૂળ સ્થાન બન્યું. વળી, જૈન ધર્મના છેલ્લા તીર્થંકર મહાવીરનો જન્મ વૈશાલીમાં થયો હતો. આ બે મુખ્ય ધર્મોના ઉદ્ભવ સ્થાન તરીકે, બિહાર પ્રાચીન કાળથી જ ધાર્મિક સહિષ્ણુતા અને શાંતિનું કેન્દ્ર રહ્યું છે.

2 / 10
બિહારની ભૂમિ પર મહાન ખગોળશાસ્ત્રી અને ગણિતશાસ્ત્રી આર્યભટ્ટનો જન્મ થયો હતો. આર્યભટ્ટનું વિશ્વને સૌથી મોટું યોગદાન શૂન્ય (Zero) ની શોધ કરી હતી, જેણે ગણિત અને વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં ક્રાંતિ લાવી દીધી. તેમણે ખગોળશાસ્ત્ર પર પણ મહત્વપૂર્ણ સંશોધન કરીને ગ્રહણના સિદ્ધાંતો સમજાવ્યા, જે ભારતના વૈજ્ઞાનિક વારસાને ગૌરવ આપે છે.

બિહારની ભૂમિ પર મહાન ખગોળશાસ્ત્રી અને ગણિતશાસ્ત્રી આર્યભટ્ટનો જન્મ થયો હતો. આર્યભટ્ટનું વિશ્વને સૌથી મોટું યોગદાન શૂન્ય (Zero) ની શોધ કરી હતી, જેણે ગણિત અને વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં ક્રાંતિ લાવી દીધી. તેમણે ખગોળશાસ્ત્ર પર પણ મહત્વપૂર્ણ સંશોધન કરીને ગ્રહણના સિદ્ધાંતો સમજાવ્યા, જે ભારતના વૈજ્ઞાનિક વારસાને ગૌરવ આપે છે.

3 / 10
નાલંદા યુનિવર્સિટી પ્રાચીન વિશ્વની સૌથી જૂની અને મહાન યુનિવર્સિટીઓમાંની એક હતી અને તે બિહારમાં આવેલી છે. આ યુનિવર્સિટી શિક્ષણનું આંતરરાષ્ટ્રીય કેન્દ્ર હતું. અહીં દુનિયાભરમાંથી વિદ્વાનો અને વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ માટે આવતા હતા. નાલંદા એ ભારતના ભવ્ય શૈક્ષણિક વારસાનું પ્રતીક છે.

નાલંદા યુનિવર્સિટી પ્રાચીન વિશ્વની સૌથી જૂની અને મહાન યુનિવર્સિટીઓમાંની એક હતી અને તે બિહારમાં આવેલી છે. આ યુનિવર્સિટી શિક્ષણનું આંતરરાષ્ટ્રીય કેન્દ્ર હતું. અહીં દુનિયાભરમાંથી વિદ્વાનો અને વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ માટે આવતા હતા. નાલંદા એ ભારતના ભવ્ય શૈક્ષણિક વારસાનું પ્રતીક છે.

4 / 10
બિહારનો મગધ પ્રદેશ પ્રાચીન ભારતનું મુખ્ય કેન્દ્ર હતું. આ પ્રદેશમાંથી જ મૌર્ય અને ગુપ્ત જેવા વિશાળ અને શક્તિશાળી સામ્રાજ્યોનો ઉદય થયો. આ સામ્રાજ્યોએ સમગ્ર ભારત પર લાંબા સમય સુધી શાસન કર્યું અને ભારતીય ઇતિહાસ, કલા તથા વિજ્ઞાનને નવી દિશા આપી, જેના કારણે મગધનું મહત્વ ઘણું વધી ગયું.

બિહારનો મગધ પ્રદેશ પ્રાચીન ભારતનું મુખ્ય કેન્દ્ર હતું. આ પ્રદેશમાંથી જ મૌર્ય અને ગુપ્ત જેવા વિશાળ અને શક્તિશાળી સામ્રાજ્યોનો ઉદય થયો. આ સામ્રાજ્યોએ સમગ્ર ભારત પર લાંબા સમય સુધી શાસન કર્યું અને ભારતીય ઇતિહાસ, કલા તથા વિજ્ઞાનને નવી દિશા આપી, જેના કારણે મગધનું મહત્વ ઘણું વધી ગયું.

5 / 10
બિહારે ભારતને રાજકારણના ક્ષેત્રમાં મહાન યોગદાન આપ્યું છે. દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ બિહારના હતા. આ ઉપરાંત, કૂટનીતિજ્ઞ ચાણક્ય અને ક્રાંતિકારી નેતા જયપ્રકાશ નારાયણ જેવા મહાન રાજકીય વિચારકો અને નેતાઓ પણ આ જ ભૂમિની દેન છે.

બિહારે ભારતને રાજકારણના ક્ષેત્રમાં મહાન યોગદાન આપ્યું છે. દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ બિહારના હતા. આ ઉપરાંત, કૂટનીતિજ્ઞ ચાણક્ય અને ક્રાંતિકારી નેતા જયપ્રકાશ નારાયણ જેવા મહાન રાજકીય વિચારકો અને નેતાઓ પણ આ જ ભૂમિની દેન છે.

6 / 10
ધુબની પેઇન્ટિંગ બિહારની એક અજોડ અને વિશ્વ-પ્રસિદ્ધ કલા છે. આ પેઇન્ટિંગ તેની જીવંત રંગો અને ઝીણવટભરી જટિલ પૌરાણિક કથાઓના નિરૂપણ માટે જાણીતી છે. આ કલા સ્ત્રીઓ દ્વારા પરંપરાગત રીતે બનાવવામાં આવતી હતી, જેમાં પ્રકૃતિ અને દેવી-દેવતાઓના ચિત્રોને મહત્વ આપવામાં આવે છે. તે બિહારની સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક ઓળખ દર્શાવે છે.

ધુબની પેઇન્ટિંગ બિહારની એક અજોડ અને વિશ્વ-પ્રસિદ્ધ કલા છે. આ પેઇન્ટિંગ તેની જીવંત રંગો અને ઝીણવટભરી જટિલ પૌરાણિક કથાઓના નિરૂપણ માટે જાણીતી છે. આ કલા સ્ત્રીઓ દ્વારા પરંપરાગત રીતે બનાવવામાં આવતી હતી, જેમાં પ્રકૃતિ અને દેવી-દેવતાઓના ચિત્રોને મહત્વ આપવામાં આવે છે. તે બિહારની સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક ઓળખ દર્શાવે છે.

7 / 10
બિહારે ભારતમાં સૌથી વધુ સંખ્યામાં IAS અધિકારીઓ પેદા કરતું રાજ્ય ગણવામાં આવે છે. આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે વહીવટી ક્ષેત્રે બિહારનું યોગદાન ખૂબ જ મોટું છે. અહીંના યુવાનો દેશની સનદી સેવાઓમાં જોડાઈને રાષ્ટ્રનિર્માણ અને વહીવટી સુધારણામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.

બિહારે ભારતમાં સૌથી વધુ સંખ્યામાં IAS અધિકારીઓ પેદા કરતું રાજ્ય ગણવામાં આવે છે. આનાથી સ્પષ્ટ થાય છે કે વહીવટી ક્ષેત્રે બિહારનું યોગદાન ખૂબ જ મોટું છે. અહીંના યુવાનો દેશની સનદી સેવાઓમાં જોડાઈને રાષ્ટ્રનિર્માણ અને વહીવટી સુધારણામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.

8 / 10
બિહાર કૃષિ અને કાપડ ક્ષેત્રે નોંધપાત્ર યોગદાન આપે છે. તે મખાના અને સ્વાદિષ્ટ શાહી લીચી જેવા વિશિષ્ટ કૃષિ ઉત્પાદનો માટે પ્રખ્યાત છે. આ ઉપરાંત, બિહારનું ભાગલપુરી સિલ્ક પણ વિશ્વભરમાં જાણીતું છે અને તેની નિકાસ વિદેશોમાં થાય છે, જે રાજ્યની આર્થિક મહત્તા દર્શાવે છે.

બિહાર કૃષિ અને કાપડ ક્ષેત્રે નોંધપાત્ર યોગદાન આપે છે. તે મખાના અને સ્વાદિષ્ટ શાહી લીચી જેવા વિશિષ્ટ કૃષિ ઉત્પાદનો માટે પ્રખ્યાત છે. આ ઉપરાંત, બિહારનું ભાગલપુરી સિલ્ક પણ વિશ્વભરમાં જાણીતું છે અને તેની નિકાસ વિદેશોમાં થાય છે, જે રાજ્યની આર્થિક મહત્તા દર્શાવે છે.

9 / 10
બિહારે સંસ્કૃતિ અને બૌદ્ધિક ક્ષેત્રે મહત્વના યોગદાન આપ્યું છે. બિહારના વાત્સ્યાયન દ્વારા કામસૂત્ર જેવું સંસ્કૃત સાહિત્યનું મહાન ગ્રંથ લખવામાં આવ્યો હતો. ઉપરાંત,ચેસની શોધ પણ સંભવતઃ પૂર્વ ભારતમાં (બિહારમાં) થઈ હોવાનું માનવામાં આવે છે. આમ, બિહાર કલા અને બૌદ્ધિક રમતોનું પણ કેન્દ્ર રહ્યું છે.

બિહારે સંસ્કૃતિ અને બૌદ્ધિક ક્ષેત્રે મહત્વના યોગદાન આપ્યું છે. બિહારના વાત્સ્યાયન દ્વારા કામસૂત્ર જેવું સંસ્કૃત સાહિત્યનું મહાન ગ્રંથ લખવામાં આવ્યો હતો. ઉપરાંત,ચેસની શોધ પણ સંભવતઃ પૂર્વ ભારતમાં (બિહારમાં) થઈ હોવાનું માનવામાં આવે છે. આમ, બિહાર કલા અને બૌદ્ધિક રમતોનું પણ કેન્દ્ર રહ્યું છે.

10 / 10

જનરલ નોલેજમાં ઇતિહાસ, ભૂગોળ, વિજ્ઞાન, સાહિત્ય, વર્તમાન બાબતો સહિતના વિષયોનો સમાવેશ થાય છે. જનરલ નોલેજની સારી સમજ હોવી જરૂરી છે, કારણ કે તે તમને વિશ્વની ઘટનાઓથી અપડેટ રાખે છે. અહીંયા દરરોજ અવનવી બાબતોની સ્ટોરી તમને જાણવા મળશે. તમારૂ નોલેજ વધારવા માટે જનરલ નોલેજના ટોપિકને ફોલો કરતા રહો. 

જનરલ નોલેજબિહાર
Web Stories View more
કેએલ રાહુલે રોહિત શર્માનો વર્લ્ડ રેકોર્ડ તોડ્યો
કેએલ રાહુલે રોહિત શર્માનો વર્લ્ડ રેકોર્ડ તોડ્યો
Jaggery : શું ગોળ રેફ્રિજરેટરમાં સ્ટોર કરાય ?
Jaggery : શું ગોળ રેફ્રિજરેટરમાં સ્ટોર કરાય ?
Plant In Pot : માટી કે પ્લાસ્ટિક.... છોડ ઉગાડવા માટે ક્યું કૂંડુ સૌથી સારું ? જાણો
Plant In Pot : માટી કે પ્લાસ્ટિક.... છોડ ઉગાડવા માટે ક્યું કૂંડુ સૌથી સારું ? જાણો
E-Visa : હવે રશિયન લોકો ભારત ફરવા આવશે, જાણો કેમ
E-Visa : હવે રશિયન લોકો ભારત ફરવા આવશે, જાણો કેમ
આ ખેલાડીઓ IPL 2026 માં ફક્ત 4-5 મેચ રમવા આવશે
આ ખેલાડીઓ IPL 2026 માં ફક્ત 4-5 મેચ રમવા આવશે
આવો છે ગૌતમી કપૂરનો પરિવાર
આવો છે ગૌતમી કપૂરનો પરિવાર
Latest Videos View more
અચાનક ફરવા જવાનો પ્લાન બની શકે છે! કઈ રાશિના જાતકોને ભાગ્યનો સાથ મળશે?
અચાનક ફરવા જવાનો પ્લાન બની શકે છે! કઈ રાશિના જાતકોને ભાગ્યનો સાથ મળશે?
અંબાલાલ પટેલે ઠંડી સાથે માવઠાની કરી આગાહી
અંબાલાલ પટેલે ઠંડી સાથે માવઠાની કરી આગાહી
દાણીલીમડામાં 4 દિવસમાં ક્રાઈમ બ્રાંચે દુષ્કર્મના આરોપીને ઝડપી પાડ્યો
દાણીલીમડામાં 4 દિવસમાં ક્રાઈમ બ્રાંચે દુષ્કર્મના આરોપીને ઝડપી પાડ્યો
સક્ષમ નેતૃત્વને કારણે વિશ્વ ભારત પાસેથી માર્ગદર્શન મેળવે છેઃઆનંદીબહેન
સક્ષમ નેતૃત્વને કારણે વિશ્વ ભારત પાસેથી માર્ગદર્શન મેળવે છેઃઆનંદીબહેન
Aravalli : રતનપુર ચેકપોસ્ટ પર 1.5 કરોડની રોકડ સાથે ઝડપાયો યુવક
Aravalli : રતનપુર ચેકપોસ્ટ પર 1.5 કરોડની રોકડ સાથે ઝડપાયો યુવક
સુરત એરપોર્ટ પર બેંગકોક જતા મુસાફર પાસેથી ડાયમંડ અને ડોલર ઝડપાયા
સુરત એરપોર્ટ પર બેંગકોક જતા મુસાફર પાસેથી ડાયમંડ અને ડોલર ઝડપાયા
જામનગરની ઓશવાળ આયુષ હોસ્પિટલને PMJAY યોજનામાંથી સસ્પેન્ડ કરાઈ
જામનગરની ઓશવાળ આયુષ હોસ્પિટલને PMJAY યોજનામાંથી સસ્પેન્ડ કરાઈ
સંજય કોરડિયાના ફેક આઈડીનું પાકિસ્તાની કનેક્શન આવ્યું સામે
સંજય કોરડિયાના ફેક આઈડીનું પાકિસ્તાની કનેક્શન આવ્યું સામે
પારડીના ઉમરસાડીમાં એલ્યુમિનિયમનો પાવડર બનાવતી કંપનીમાં લાગી ભીષણ આગ
પારડીના ઉમરસાડીમાં એલ્યુમિનિયમનો પાવડર બનાવતી કંપનીમાં લાગી ભીષણ આગ
અંબાલાલ પટેલની આગાહીએ ખેડૂતોની ચિંતા વધારી !
અંબાલાલ પટેલની આગાહીએ ખેડૂતોની ચિંતા વધારી !
g clip-path="url(#clip0_868_265)">