Wheat Export Ban: ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ પાછળના 5 મુખ્ય કારણો શું છે ! અહીં જાણો
Wheat Export Ban : રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને કારણે દેશની અંદર ઘઉંની કિંમત MSP કરતા વધુ ચાલી રહી છે. વળી, આ વખતે ઘઉંની સરકારી ખરીદી પણ લક્ષ્યાંક કરતાં ઘણી પાછળ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે નિકાસ પર પ્રતિબંધના આ નિર્ણયથી દેશની અંદર ઘઉંની સરકારી ખરીદીમાં વધારો થશે.
રશિયા-યુક્રેન ((Russia-Ukraine War)યુદ્ધ ચાલુ છે. દરમિયાન, ઘણા દેશોમાં ખાદ્ય કટોકટી વધુ ઘેરી બની છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઘઉંના ગઢ તરીકે ઓળખાતા આ બે દેશોમાંથી ઘણા દેશોમાં ઘઉંનો પુરવઠો સંપૂર્ણપણે પ્રભાવિત થયો છે. આવી સ્થિતિમાં સમગ્ર વિશ્વમાં ભારતીય ઘઉંની (Indian Wheat) માંગ વધી છે. પરિણામે, ઘઉં દેશની અંદર લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) કરતા વધુ ભાવે વેચાઈ રહ્યા છે. દરમિયાન, કેન્દ્ર સરકારે શુક્રવાર રાતથી ઘઉંની નિકાસ પર તાત્કાલિક પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. કારણ જણાવવામાં આવી રહ્યું છે કે દેશમાં ઘઉંના ઓછા ઉત્પાદનને (Wheat Production) કારણે આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. આ નિર્ણય બાદ માર્કેટમાં ભારે ઉથલપાથલ જોવા મળી રહી છે. ચાલો એ સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ કે ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ પાછળનું કારણ શું છે. આ નિર્ણય પાછળ 5 મુખ્ય કારણો શું છે.
ગત વર્ષ કરતાં ઉત્પાદન ઓછું રહેવાની ધારણા છે
ઘઉંની નિકાસ બંધ કરવાના નિર્ણય પાછળનું મુખ્ય કારણ ગત વર્ષ કરતાં ઓછું ઉત્પાદન હોવાનું અનુમાન કરવામાં આવી રહ્યું છે. વાસ્તવમાં, ફેબ્રુઆરી સુધી, ગયા વર્ષ કરતાં વધુ ઉત્પાદનનો અંદાજ હતો, પરંતુ મે મહિનામાં સરકારે સુધારેલા અંદાજો જાહેર કર્યા છે, જેમાં ઓછા ઉત્પાદનનો અંદાજ છે. હકીકતમાં, કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ વિભાગ અને અર્થશાસ્ત્ર અને આંકડા નિયામક દ્વારા ફેબ્રુઆરી 2022 માં તમામ પાકોના કુલ ઉત્પાદન અંગે એડવાન્સ એસ્ટીમેટ રિપોર્ટ બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો. જે અંતર્ગત વર્ષ 2021-22માં રવિ સિઝનમાં ઘઉંનું ઉત્પાદન 2020-21ની સરખામણીમાં લગભગ 2 મિલિયન ટન વધુ રહેવાનો અંદાજ છે. જાહેર કરાયેલા એડવાન્સ એસ્ટીમેટ રિપોર્ટ મુજબ, વર્ષ 2020-21માં રવિ સિઝનમાં ઘઉંનું ઉત્પાદન 109.59 મિલિયન ટન હતું, વર્ષ 2021-22માં રવિ સિઝનમાં ઘઉંનું ઉત્પાદન 111.32 મિલિયન ટન થવાનો આગોતરો અંદાજ હતો, પરંતુ મેના પ્રથમ સપ્તાહમાં કૃષિ મંત્રાલયે ઘઉંના ઉત્પાદનનો સુધારેલ અંદાજ બહાર પાડ્યો હતો. જે અંતર્ગત આ રવિ સિઝનમાં 105 મિલિયન ટન ઉત્પાદનનો અંદાજ છે.
ઘઉં MSP કરતા વધુ ભાવે વેચાઈ રહ્યા છે, જેના કારણે મોંઘવારી વધી છે
ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધનું એક મુખ્ય કારણ એ છે કે ઘઉંની કિંમત લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP) કરતાં વધુ વેચાય છે. વાસ્તવમાં રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચેના યુદ્ધને કારણે વિદેશમાં ભારતીય ઘઉંની માંગમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. જેના કારણે ખુલ્લા બજારોમાં ઘઉંના ભાવ MSP કરતા વધુ ચાલી રહ્યા છે. સરકારે ઘઉંની MSP 2015 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ નક્કી કરી છે, પરંતુ હાલમાં બજારમાં ઘઉંની કિંમત 2400 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ સુધી ચાલી રહી છે. પરિણામે સરકાર દ્વારા ઉભા કરાયેલા ખરીદ કેન્દ્રોમાં ઘઉંની આવકમાં રેકોર્ડ ઘટાડો નોંધાયો છે. તે જ સમયે, ઘઉંમાંથી બનેલા ખાદ્ય ઉત્પાદનોના ભાવ બજારમાં નવી ઊંચાઈએ છે.
લક્ષ્યાંક કરતા અડધી પણ થઈ નથી ખરીદી, જે 13 વર્ષમાં સૌથી ઓછી છે
રુસ-યુક્રેન યુદ્ધ અને ઓછા ઉત્પાદનની અસર ઘઉંના ભારતીય બજારમાં સૌથી વધુ જોવા મળી છે. જેના કારણે ઘઉંના ભાવ MSP કરતા વધુ ચાલી રહ્યા છે અને ઘઉંની ખરીદીની સરકારી પ્રક્રિયા સંપૂર્ણપણે પ્રભાવિત થઈ છે. આલમ એ છે કે આ વખતે MSP પર ઘઉંની ખરીદી લક્ષ્યાંક કરતાં અડધી પણ થઈ નથી. તે જ સમયે, આ વર્ષે 13 વર્ષમાં સૌથી ઓછી ઘઉંની ખરીદીનો અંદાજ છે. વાસ્તવમાં આ વખતે સરકારે 444 ટન ઘઉં ખરીદવાનો લક્ષ્યાંક રાખ્યો છે. જેમાંથી 5 મે સુધી માત્ર 156 ટનની જ ખરીદી થઈ છે. જોકે તેમાં વધારો થવાની ધારણા છે, પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે આ વખતે 13 વર્ષમાં સૌથી ઓછી ઘઉંની ખરીદી થશે.
નિકાસનો રેકોર્ડ લક્ષ્યાંક અને મફત રાશનના વચને પણ ગણિત બગાડ્યું
ઘઉંની નિકાસ પર પ્રતિબંધ બાદ બજારમાં ઉથલપાથલ જોવા મળી રહી છે. ત્યારે નિકાસ પર પ્રતિબંધનો આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. ઘઉંને લગતી ચીજવસ્તુઓના ભાવ બજારમાં ઉંચી સપાટીએ પહોંચવા લાગ્યા છે. ત્યારે બજારના નિષ્ણાતો પણ નિકાસના રેકોર્ડ લક્ષ્યાંક અને મફત રાશનના વચનને નિકાસ પર પ્રતિબંધનું કારણ માની રહ્યા છે. હકીકતમાં, સરકારે ગયા વર્ષે 70 લાખ ટન ઘઉંની નિકાસ કરી હતી, જ્યારે આ વખતે ઘઉંની નિકાસનો લક્ષ્યાંક 100 લાખ ટન રાખવામાં આવ્યો છે. જે સીધી રીતે 45 ટકા વધુ છે. તે જ સમયે, ઘણા રાજ્યોએ મફત રાશન વિતરણ કરવાની પણ જાહેરાત કરી છે. આવી સ્થિતિમાં ઘઉંના ઉત્પાદન અને સરકારી ખરીદીમાં રેકોર્ડ ઘટાડાથી બંને લક્ષ્યાંકોને અસર થવાની સંભાવના છે. જેના કારણે આગામી દિવસોમાં બજારમાં ઘઉંની અછત સર્જાઈ શકે છે.
આ અંગે કન્ફેડરેશન ઓફ ઓલ ઈન્ડિયા ટ્રેડર્સ (CAT)ના રાષ્ટ્રીય મહાસચિવ પ્રવીણ ખંડેલવાલ કહે છે કે અલબત્ત મફત રાશન વિતરણ અને રેકોર્ડ નિકાસ લક્ષ્યાંકને કારણે દેશમાં ઘઉંની સંભવિત અછત હોઈ શકે છે, પરંતુ હાલ માટે સરકાર ઘઉંનો સ્થાનિક વપરાશ લેવો પડે છે.આંકડા જાહેર થવાના છે, ત્યારબાદ ઘણું બધું સ્પષ્ટ થશે.
ઘઉંના સંગ્રહ પર લગામ લગાવવાની તૈયારીઓ
ઘઉંની નિકાસ સુધીનું એક મુખ્ય કારણ ઘઉંના સંગ્રહને અંકુશમાં લેવાનું પણ માનવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં ઘઉંનું આગમન રવિ સિઝનમાં થાય છે. તે જ સમયે, રુસો-યુક્રેન યુદ્ધ પણ ચાલી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં, એવી અટકળો લગાવવામાં આવી રહી છે કે આગામી દિવસોમાં તે વૈશ્વિક સ્તરે રહેશે. જેમાં ઘઉંના ભાવ હાલના ભાવ કરતાં વધુ રહેવાની શક્યતા છે. આવી સ્થિતિમાં ખેડૂતોથી લઈને વેપારીઓ આ સમયે ઘઉંનો સંગ્રહ કરી રહ્યા હોવાની અટકળો ચાલી રહી છે. જેના કારણે ઘઉંની સરકારી ખરીદીને પણ અસર થઈ છે. આવી સ્થિતિમાં, નિકાસ પર પ્રતિબંધના આ નિર્ણય સાથે, સરકાર ઘઉંના સંગ્રહ પર પ્રતિબંધ મૂકવા જઈ રહી છે. જેનાથી સરકારી ખરીદી વધશે.
Latest News Updates
