
યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ (UPI) એ ભારતમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ્સની દુનિયામાં ક્રાંતિ લાવી દીધી છે. નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા (NPCI) દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલી આ સિસ્ટમે મોબાઇલ દ્વારા પૈસા મોકલવાની અને પ્રાપ્ત કરવાની રીતને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખી છે. તે એટલું સરળ અને ઝડપી છે કે આજે શાકભાજી વિક્રેતાઓથી લઈને મોટા શોપિંગ મોલ સુધી, લગભગ દરેક વ્યક્તિ તેનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. હવે, આ ક્રાંતિમાં એક નવો અધ્યાય ઉમેરાયો છે: RuPay ક્રેડિટ કાર્ડ. હવે તમે તમારા RuPay ક્રેડિટ કાર્ડને UPI સાથે લિંક કરીને ચુકવણી કરી શકો છો. પરંતુ આ સુવિધા એક મોટો પ્રશ્ન ઊભો કરે છે: શું તે ખરેખર મફત છે?
દરેક સરેરાશ ગ્રાહકે જાણવી જોઈએ તે પહેલી અને સૌથી મહત્વપૂર્ણ બાબત ₹2,000 ની મર્યાદા છે. NPCI એ નિયમો ખૂબ જ સ્પષ્ટ કર્યા છે. જો તમે તમારા RuPay ક્રેડિટ કાર્ડનો ઉપયોગ કરીને UPI દ્વારા ₹2,000 સુધીની ચુકવણી કરો છો, તો તમારી પાસેથી કોઈ ફી લેવામાં આવશે નહીં. તે સંપૂર્ણપણે મફત છે.
આ નિયમ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે ભારતમાં મોટાભાગના દૈનિક UPI વ્યવહારો, જેમ કે કરિયાણા, નાના બિલ, કેબ ભાડા અથવા બહાર ખાવાનું, આ મર્યાદામાં આવે છે. આ પગલું ખાતરી કરે છે કે સામાન્ય માણસની દૈનિક જરૂરિયાતો પર કોઈ વધારાનો બોજ ન પડે. તમે કોઈપણ ચિંતા વિના નાના ચુકવણી માટે UPI પર તમારા RuPay ક્રેડિટ કાર્ડનો ઉપયોગ કરી શકો છો. તે તમારા બેંક ખાતામાંથી UPI નો ઉપયોગ કરવા જેટલું મફત છે.
હવે ચાલો સૌથી વધુ ચર્ચિત ફી પર વાત કરીએ. એ સાચું છે કે, 1 એપ્રિલ, 2023 થી, NPCI એ એક નિયમ લાગુ કર્યો છે જે RuPay ક્રેડિટ કાર્ડ UPI ચુકવણીઓ ₹2,000 થી વધુ વસૂલ કરે છે. આ ફી 1.1% સુધી હોઈ શકે છે. પરંતુ અહીં એક મોટી મુશ્કેલી છે: આ ફી ગ્રાહક દ્વારા ઉઠાવવામાં આવતી નથી.
આ ફી, જેને તકનીકી રીતે “મર્ચન્ટ ડિસ્કાઉન્ટ રેટ” (MDR) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે વેપારી અથવા દુકાનદાર દ્વારા ઉઠાવવામાં આવે છે જેને તમે ચુકવણી કરી રહ્યા છો. ઉદાહરણ તરીકે, જો તમે કોઈ મોટા ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સ્ટોરમાંથી ₹25,000 ની કિંમતનો માલ ખરીદો છો અને RuPay ક્રેડિટ કાર્ડ UPI નો ઉપયોગ કરીને ચુકવણી કરો છો, તો દુકાનદારે તે ₹25,000 ના ૧.૧% સુધીની ફી તેમની બેંકમાં ચૂકવવી પડશે. તમારા ખિસ્સામાંથી, એટલે કે ગ્રાહકના ખાતામાંથી ફક્ત ₹25,000 કાપવામાં આવશે.
પ્રશ્ન ઉભો થવાનો છે: જ્યારે બધું બરાબર ચાલી રહ્યું હતું ત્યારે આ ફી શા માટે જરૂરી હતી? જવાબ ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમને ટકાઉ બનાવવામાં રહેલો છે. આ સમગ્ર UPI સિસ્ટમ, જે રીઅલ-ટાઇમ, 24/7 કાર્યરત છે, તે એક વિશાળ અને ખર્ચાળ માળખા દ્વારા સમર્થિત છે. આમાં સર્વર્સ, ટેકનોલોજી, સુરક્ષા સિસ્ટમો અને બહુવિધ બેંકોની સંડોવણીનો સમાવેશ થાય છે.
જ્યારે તમે બેંક ખાતામાંથી UPI નો ઉપયોગ કરો છો, ત્યારે ખર્ચ ઓછો થાય છે. જોકે, જ્યારે ક્રેડિટ કાર્ડનો ઉપયોગ કરીને ચુકવણી કરવામાં આવે છે, ત્યારે ક્રેડિટ કાર્ડ નેટવર્ક (જેમ કે RuPay) અને જારી કરનાર બેંક પણ સામેલ હોય છે. આ નજીવી ફી વેપારીઓ પાસેથી સમગ્ર પ્રક્રિયાના ખર્ચને આવરી લેવા અને ભવિષ્યમાં સિસ્ટમ સરળતાથી કાર્યરત રહે તેની ખાતરી કરવા માટે વસૂલવામાં આવે છે. NPCI નો ઉદ્દેશ્ય ગ્રાહકો પર બોજ નાખ્યા વિના આ ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને મજબૂત રાખવાનો છે.